درباره محبت و دوستی نسبت به امام علی(ع) چنین نقل شده است: پیامبر اکرم(ص) فرمود: «حُبُّ عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلَامُ حَسَنَهٌ، لَا یَضُرُّ مَعَهَا سَیِّئَهٌ، وَ بُغْضُهُ سَیِّئَهٌ لَا تَنْفَعُ مَعَهَا حَسَنَه»؛[۱] دوستى على(ع) کار نیکی است که با داشتن آن، گناه زیانى نمی‌رساند و دشمنى على گناهی است که با وجود آن کار نیک سودى ندارد.
این روایت با سندهای متعدد از عبد الله بن عباس،[۲] معاذ بن جبل،[۳] انس بن مالک[۴] و ابن عمر[۵] نقل شده است، بر فرض پذیرش آن از جهت سندی، متن آن نیاز به بررسی و توضیح دارد:
الف. بخش «حُبُّ عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلَامُ حَسَنَهٌ، لَا یَضُرُّ مَعَهَا سَیِّئَهٌ» اشکال دارد؛ زیرا برخی از گناهان موجب از بین رفتن کارهای نیک می‌شود و سبب استحقاق داخل شدن در جهنّم می‌شود، هر چند شخص گناه‌کار از دوستداران ائمّه اطهار(ع) باشد، مگر این که توبه کند.[۶]  
با این حال، در تأویل آن می‌توان گفت:
۱ – مراد از «ضرر»، ضررى است که باعث خلود در جهنّم باشد؛ که دوستی و محبت به امام علی و سایر ائمّه اطهار(ع)، هر چند از سوی شخص گنه‌کار باشد همیشه در جهنّم نمی‌ماند و عذاب او قطع می‌گردد.
۲ – دوست حقیقى، کسى است که رعایت دوست خود کند و کارى را که باعث خشم و غضب او باشد انجام ندهد. کسى که در حقیقت با حضرت علی(ع) دوست باشد و دوستى او محض محبّت ظاهرى نباشد مرتکب گناهان نخواهد شد و از آثار بد و زیان‌آور گناه به دور است.
۳ – کسى که دوستى حقیقى با آن‌حضرت داشته باشد توفیق توبه بیابد و گناهان او محو می‌شود. و یا به شفاعت آن‌حضرت عفو شود.[۷]
۴ – حب کامل امیر المؤمنین(ع) ایمان کامل است و با ایمان کامل گناهان ضرر نمی‌رساند؛ زیرا خدا سیئات او را به جهت اکرام به حضرت علی(ع) می‌آمرزد، نه این‌که سیئات و معاصى او عقاب و بازخواست ندارد بلکه به احترام آن‌حضرت، خدا او را خواهد آمرزید.
به هر حال، مؤمن باید به این احتمالات تکیه نکند و دست از تقوا و پرهیزگارى بر ندارد. به بیان دیگر؛ دوستداران اهل بیت(ع) باید امیدوار باشند که گناهانشان بخشیده خواهد شد، اما گناهانی که به صورت اتفاقی و موردی پیش آمده باشد، نه آن‌که فرد زندگی خود را بر اساس گناه تنظیم کند. محبت علی(ع) چنان‌چه با رفتارهای عملی دینی آمیخته گردد، صد البته آدمی را از جهنم دور نگه می‌دارد، ولی بدون عمل هرگز؛ زیرا محب حقیقی وقتی در محبت خویش صادق است که با عمل آن‌را اثبات کند. بارزترین علامت محبت به امام علی(ع) بروز و ظهور آن در مقام عمل است. امام صادق(ع) فرمودند: «شیعیان ما اهل ورع و پرهیزگارى هستند و وفاء و امانت دارند، و داراى زهد و عبادت مى‏باشند».[۸]
ب. درباره «بُغْضُهُ سَیِّئَهٌ لَا تَنْفَعُ مَعَهَا حَسَنَه» باید گفت: با وجود دشمنى نسبت به حضرت علی(ع) هیچ حسنه و کار نیکی دارای نفع و ثواب نیست؛ و سبب افتادن در جهنّم می‌شود و هیچ کار نیکی چنین شخصی را از آن نجات نمی‌دهد، مگر این‌که قدرى تخفیف در عذاب او بدهند. بنابر این، شرط قبولی هر حسنه و کار نیکی دوستى با آن‌حضرت است یا این‌که حداقل با آن‌حضرت دشمنی نشود.
یا این‌که بگوییم: اگر کسی با امام علی(ع) دشمنی کند، به جهت اثر تکوینی این دشمنی، توفیق انجام کار نیک را پیدا نمی‌کند.[۹]

منبع: اسلام کوئست

پی نوشت ها

[۱]. ابن شاذان قمی، أبو الفضل سدیدالدین، الروضه فی فضائل أمیر المؤمنین علی بن أبی‌طالب(علیهما السلام)، محقق، مصحح، شکرچی، علی، ص ۲۸، قم، مکتبه الأمین، چاپ اول، ۱۴۲۳ق؛ علامه حلی، حسن بن یوسف، نهج الحقّ و کشف الصدق، ص ۲۵۹، بیروت، دار الکتاب اللبنانی، چاپ اول، ۱۹۸۲م؛ أبو شجاع دیلمی همدانی، شیرویه بن شهردار، الفردوس بمأثور الخطاب، ج ۲، ص ۱۴۲، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۰۶ق.

[۲]. الروضه فی فضائل أمیر المؤمنین علی بن أبی‌طالب(علیهما السلام)، ص ۲۸.   

[۳]. الفردوس بمأثور الخطاب، ج ۲، ص ۱۴۲؛ سیوطی، عبد الرحمن بن أبی‌بکر، الحاوی للفتاوی، ج ۲، ص ۵۳، بیروت، دار الفکر للطباعه و النشر، ۱۴۲۴ق.

[۴]. شافعى إیجى، ‏ احمد بن جلال الدین، فضائل الثقلین من کتاب توضیح الدلائل على ترجیح الفضائل‏، ص ۲۲۷، تهران، المجمع العالمى للتقریب بین المذاهب الإسلامیه، المعاونیه الثقافیه، چاپ اول، ۱۴۲۸ق.  

[۵]. ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب (علیهم السلام)، ج ‏۳، ص ۱۹۷، قم، انتشارات علامه، چاپ اول، ۱۳۷۹ق. 

[۶]. آقا جمال خوانساری، محمد، شرح آقا جمال خوانسارى بر غرر الحکم و درر الکلم، محقق، مصحح، حسینی ارموی محدث، جلال‌الدین، ج ‏۲، ص ۴۸۲، دانشگاه تهران، چاپ چهارم، ۱۳۶۶ش؛ و نیز ر.ک: «انتقال اعمال+کارهای خیر نواصب برای شیعیان و کارهای بد مؤمن در پرونده اعمال نواصب»، سؤال ۲۶۷۷۰؛ «آثار وضعی گناهان در زندگی بشر»، سؤال ۱۳۲۵۸.   

[۷]. شرح آقا جمال خوانسارى بر غرر الحکم و درر الکلم، ج ۲، ص ۴۸۲.

[۸]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ‏۶۵، ص ۱۶۷، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.

[۹]. شرح بر غرر الحکم و درر الکلم، ج ‏۲، ص ۴۸۱ – ۴۸۲.