دیدگاه شیعه

در نگاه عالمان شیعه به استناد پاره‌ای از نصوص و دلایل عقلی امامت مسأله‌ای کلامی و اعتقادی است. در این نگرش فلسفه‌ی انگیزش انبیاء با فلسفه‌ی نصب و تعیین امام از سوی خداوند یکی است و آنچه موجب می‌شود که خداوند پیامبرانی را برای هدایت بشر برگزیند، نیز ایجاب می‌نماید که در دوران خاتمیّت امامانی را در راستای عهده‌داری تداوم و استمرار وظایف پیامبر نصب نماید. برخی از نتایج این دیدگاه این است که:

اوّلاً، امام به لحاظ آن‌که جانشین پیامبر است باید در همه‌ی فضایل، کمالات و سجایای اخلاقی از عموم مردم برتر باشد. او باید دارای مقام عصمت و مصونیّت از گناه و خطا و بهره‌مند از علم وسیع باشد.

ثانیاً مردم در نصب و انتخاب او نقشی ندارند. تشخیص مصداق امام با شرایطی که باید دارا باشد تنها از سوی خداوند امکان‌پذیر است و تنها او صلاحیت تعیین و نصب امام را دارد.

دیدگاه اهل سنّت

غالب اهل سنّت امامت را امری فرعی و در حوزه‌ی احکام مکلّفان می‌دانند.

امام الحرمین جوینی، غزالی، سیف الدّین آمدی، تفتازانی و… بر این مسئله تصریح کرده‌اند. البتّه در میان اهل سنّت هم کسانی چون قاضی بیضاوی و علّامه اسد و شنی امامت را جزو اصول دانسته‌اند.[۱]

براساس دیدگاه اهل سنّت امامت منصبی عادی و غیر الهی است، بنابراین کاملاً عرفی و زمینی شده و از گردونه‌ی نصب و تعیین الهی خارج می‌گردد. در این نظریه ملاک و ضابطه‌ی جامع و شفافی پیرامون شرایط امام و چگونگی تعیین او وجود ندارد. در این باره بعداً سخن به میان خواهد آمد.[۲]

منبع: پرسشها و پاسخهای دانشجویی امام شناسی؛ دفتر نشر معارف – تدوین و تألیف: حمیدرضا شاکرین، محمدرضا کاشفی

[۱]-جهت آگاهی بیشتر بنگرید: امامت پژوهی، (صلِّی الله علیه و آله و سلّم) ۱۰۱-۱۰۸٫

[۲]. جهت آگاهی بیشتر بنگرید: پرسش ۲۶٫