یکی از سؤالاتی که در باب توسل مطرح است؛ آیه ای است که در آن فرزندان یعقوب نبی(ع) از پدرشان می خواهند که از جانب آنها استغفار کنند. حال شبهه ای که مطرح است این است که؛ چرا آنها بر سر قبر ابراهیم(ع) نرفتند، در حالی که مقامش از یعقوب بالاتر بود؟ به علاوه؛ این آیه دلیلی بر توسل به مردگان نیست، بلکه به زندگان است.

پاسخ اجمالی

الف. یکی از شبهات در مسئله توسل این است که؛ اشخاصی که از دنیا می روند، حتی پیامبران و اولیای الهی، از دنیا خارج شده و هیچ اطلاعی از آن نخواهند داشت. بنابراین، توسل به آنها امر بیهوده ای خواهد بود؛ زیرا آنها صدای شخص که به آنان متوسل می شود را نمی شنوند، تا به آن پاسخ گویند. در قرآن کریم، آیاتی که بیانگر توسل به پیامبران در زمان حیات آنان است، وجود دارد. اما این که آیا بعد از رحلت آن بزرگواران، باز هم می توان به آنان توسل کرد یا نه، نیازمند بررسی است.
در پاسخ باید گفت: هر چند که روح هنگام مرگ، بدن را ترک می کند و زندگی دنیایی آن به پایان می رسد، اما زندگی برزخی و اخروی آن ادامه دارد و روح، قدرت درک و فهم خود را از دست نمی دهد؛ از این رو خداوند درباره کسانی که در راه خدا کشته شده اند می فرماید: «آنهایی که در راه خدا کشته شده اند زنده هستند و در نزد پروردگارشان برخوردار از رزق و روزی هستند».[۱] اما این که آنها از دنیا باخبر هستند و به کسانی که به آنان توسل می کنند، توجه دارند یا نه، باید به روایات و سیره مسلمانان، بویژه مسلمانان صدر اسلام؛ یعنی صحابه پیامبر(ص) مراجعه کرد.
در کتب متعدد تاریخ نقل شده است که؛ پیامبر گرامی اسلام(ص) با مشرکانی که در جنگ بدر کشته شده بودند سخن گفت و وقتی که عمر بن خطاب به او اعتراض کرد، در جوابش فرمود: «تو از آنها شنواتر نیستی».[۲] این نقل و دیگر نقل ها که تعدادشان کم نیست، اثبات می کند که علاوه بر اولیای الهی، حتی برخی از مشرکان نیز بعد از مرگ صدای اهل دنیا را می شنوند.[۳] علاوه بر این؛ توسل برخی از صحابه به قبر مطهر پیامبر(ص)، نشانه وجود چنین اعتقادی در بین مسلمانان بود.[۴]
ب. اما درباره این که برادران یوسف(ع)، چرا به سراغ قبر حضرت ابراهیم(ع) نرفته و او را واسطه بین خود و خدا قرار ندادند، دلائل مختلفی به نظر می رسد:
۱ – آنها نه فقط به حضرت یوسف(ع) ظلم کرده بودند، بلکه پدر خود را نیز به شدت آزرده بودند و باید از او هم طلب بخشش می کردند. طلب بخشش از خداوند از جانب یعقوب(ع) – که خود یک پیامبر بود – برای فرزندانش، نشانه ای از بخشیده شدن آنان از جانب پدر بود. ضمن این که آنها مرتکب حق  الناس شده بودند و بهترین راه عذرخواهی از خداوند در این مورد،  این است که صاحب حق، برای شخص گناه کار طلب بخشش کند.
۲ – قبر حضرت ابراهیم(ع) در نقطه ای دورتر از محل زندگی آنان قرار داشت که دست رسی به آن به سادگی امکان پذیر نبود.
۳ – ضمناً برادران یوسف(ع) به دلیل نقص در علم و تقوا، نمی توانند الگو باشند و عمل آنها ملاک صحت یا عدم صحت کاری قرار گیرد. و اگر رجوع آنها به پدرشان، ملاک صحت توسل قرار گرفته است، به دلیل تأیید شدن آن عمل از جانب حضرت یعقوب(ع) و نیز قرآن کریم است و بدیهی است که ما توسل به اولیای الهی که در قید حیاتند را نیز می پذیریم.

 منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. آل عمران، ۱۶۹٫

[۲]. ر. ک: آگاهی از احوال اموات در عالم برزخ- ۱۱۵۰.

[۳]. ر. ک: شنیدن اموات در عالم برزخ از دیدگاه اهل سنت- ۳۵۱۷۴.

[۴]. ر. ک: اعتقاد اهل سنت به توسل قبل از ابن تیمیه- ۲۱۴۳.