بدون شک، رفتار تمسخرآمیز در دانشگاه و در موقعیت‌های دیگر با هر انگیزه و هر هدفی که صورت گیرد، رفتاری زشت و غیرانسانی است. البته حفظ و نگه‌داری باورهای دینی و به‌خصوص اعتقاد به حجاب، با در نظر گرفتن چند موضوع امکان پذیر می باشد به گونه ای که خانم‌های چادری با یادآوری آنها می توانند خود را در برابر تمسخر دیگران ایمن نموده و از حریم حجاب و عفاف‌شان پاسداری نمایند، که در اینجا به برخی از آنها اشاره می نماییم:

۱ – حربه تمسخر

یکی از حربه‌های بسیار رایج در طول تاریخ برای مبارزه با دین و دینداری، مسخره کردن ارزش‌های دینی و دینداران بوده است. وقتی به قرآن کریم مراجعه می‌کنیم به وضوح می‌بینیم که دشمنان جهت دستیابی به اهدافشان، همواره از این رفتارهای غیراخلاقی و غیرانسانی بهره برده‌اند و قرآن به مؤمنان هشدار می‌دهد که مبادا تحت‌تأثیر این رفتارهای ناپسند، دچار تردید و تزلزل در باورها، ارزش‌ها و انگیزه‌های الهی خود شوند.

خداوند متعال در این باره می فرماید:

«وَ لَقَدِ اسْتُهْزِئَ بِرُسُلٍ مِنْ قَبْلِکَ فَحاقَ بِالَّذینَ سَخِرُوا مِنْهُمْ ما کانُوا بِهِ یَسْتَهْزِؤُنَ»؛[۱] «پیامبران پیش از تو را(نیز) استهزا کردند؛ امّا سرانجام، آنچه را استهزا می کردند دامان مسخره کنندگان را گرفت»

یادآوری این موضوع که همواره صالحان مورد تمسخر قرار می گرفتند اما در نهایت پیروزی از آن صالحان بوده می تواند نقش تعیین کننده ای در پایداری و استقامت نسبت به باورهای دینی از جمله حجاب داشته باشد.

۲ – درک ارزش واقعی حجاب

زنان و دختران محجبه در صورتی می توانند از باورها و اعتقادات خود در برابر تمسخر دیگران محافظت نمایند که به ارزش واقعی حجاب پی ببرند اما این مهم زمانی اتفاق می افتند مطالعه پیرامون ابعاد مختلف حجاب همچون: فلسفه حجاب، کارکردهای حجاب، پیامدهای بدحجابی صورت پذیرفته باشد.

به طور قطع اگر کسی به ارزش واقعی این واجب الهی پی ببرد، دیگر حاضر نخواهد شد تا از این دُرّ گران‌بها دست بردارد، هر چند دیگران وی را با عناوین مختلف مورد تمسخر قرار دهند.

در روایتی از امام کاظم(علیه السلام) چنین آمده است:

«یَا هِشَامُ لَوْ کَانَ فِی یَدِکَ جَوْزَهٌ وَ قَالَ النَّاسُ لُؤْلُؤَهٌ مَا کَانَ یَنْفَعُکَ وَ أَنْتَ تَعْلَمُ أَنَّهَا جَوْزَهٌ وَ لَوْ کَانَ فِی یَدِکَ لُؤْلُؤَهٌ وَ قَالَ النَّاسُ إِنَّهَا جَوْزَهٌ مَا ضَرَّکَ وَ أَنْتَ تَعْلَمُ أَنَّهَا لُؤْلُؤَه»؛[۲] «ای هشام اگر در دست تو گردویی بود و مردم گفتند: مروارید است به تو نفع و سودی نمی‌رساند در حالی که میدانی آن گردو است، و اگر در دستت مروارید بود و مردم گفتند: آن گردو است، ضرر و زیان بتو نمی‌دهد در حالی‌که می‌دانی آن مروارید است».

۳ – ماهیت تمسخر کنندگان[۳]

کسانی دست به تمسخر می زنند که استدلال منطقی جهت دیدگاه های خود ندارند، زیرا می دانند اگر از راه عقل و منطق و استدلال وارد شوند شکست خواهند خورد و این مسخره کردن، حاصل عصبانیت آن هاست.

خداوند متعال به خوبی ماهیت و جایگاه چنین افرادی را معرفی نموده است:

«زُیِّنَ لِلَّذینَ کَفَرُوا الْحَیاهُ الدُّنْیا وَ یَسْخَرُونَ مِنَ الَّذینَ آمَنُوا وَ الَّذینَ اتَّقَوْا فَوْقَهُمْ یَوْمَ الْقِیامَهِ»؛[۴] «زندگی دنیا برای کافران زینت داده شده است، ازاین‌رو افراد با ایمان را، مسخره می کنند؛ در حالی‌که پرهیزگاران در قیامت، بالاتر از آنان هستند»

۴ – پاداش صبر در برابر تمسخر کنندگان

افراد باحجاب و چادری که با علم و آگاهی این نوع پوشش را انتخاب نموده اند تسلیم فشارها نمی شود و به تعبیر قرآن، در راه خدا و احکام الهی تلاش می کنند و از سرزنش دیگران نمی هراسند:

«یُجاهِدُونَ فی سَبیلِ اللَّهِ وَ لا یَخافُونَ لَوْمَهَ لائِمٍ»؛[۵] «آنها در راه خدا جهاد می کنند، و از سرزنش هیچ ملامت گری هراسی ندارند»

عکس العمل مناسب در برابر تمسخر کنندگان :

قبل از ارائه شیوه های رفتاری مناسب در مواجهه با تمسخرکنندگان لازم است این نکته مهم را یادآوری نماییم که برخورد با تمسخرکنندگان باید حساب شده و مناسب با شرایط زمانی و مکانی و فرد تمسخر کننده باشد.[۶]

در خصوص رفتار زشت و غیراخلاقی تمسخر نیز اگرچه نمی‌توان، روشی یکسان را برای مقابله با همه ارائه نمود. اما از آنجا که بهترین الگوها برای آموختن چگونگی رفتار با دیگران، آیات قرآن کریم و سیره عملی حضرات معصومین(علیهم السلام) هستند، در آیات و روایات، راه های متعددی برای مقابله با مسخره کنندگان دیده می شود که انسان می تواند متناسب با شرایط زمانی و مکانی از این‌ روش ها استفاده نماید از جمله:

۱ – موعظه و نصیحت

یکی از بهترین شیوه ها برخورد با مسخره‌کنندگان نصیحت و موعظه آنها می باشد، چنانچه پیامبر اکرم(ص) در مواردی با مشرکین و کسانی‌که مسخره می کردند این‌گونه برخورد می نمود و آنها را به عاقبت کارشان هشدار می داد و می فرمود:

«وَ اتَّبِعُوا أَحْسَنَ ما أُنْزِلَ إِلَیْکُمْ مِنْ رَبِّکُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَأْتِیَکُمُ الْعَذابُ بَغْتَهً وَ أَنْتُمْ لاتَشْعُرُونَ»؛[۷] «و از بهترین دستورهایی که از سوی پروردگارتان بر شما نازل شده پیروی کنید پیش از آنکه عذاب(الهی) ناگهان به سراغ شما آید در حالی که از آن خبر ندارید!»

۲ – قطع رابطه با استهزا کنندگان

خداوند متعال در آیات الهی به صراحت دستور داده است که با افرادی که اسلام و دستورات دینی و عبادی دین رو به مسخره می گیرند قطع رابطه نمایند:

«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا الَّذینَ اتَّخَذُوا دینَکُمْ هُزُواً وَ لَعِباً مِنَ الَّذینَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْ قَبْلِکُمْ وَ الْکُفَّارَ أَوْلِیاءَ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنین»؛[۸] «ای کسانی که ایمان آورده اید! افرادی که آیین شما را به باد استهزاء و بازی می گیرند – از اهل کتاب و مشرکان- دوست خود انتخاب نکنید و از خدا بپرهیزید اگر ایمان دارید!»

۳ – نرمش قهرمانانه

گاهی بی‌اعتنایی و عدم عصبانیت و حتی سلام ساده، موجب می‌شود که خطاکار شرمنده شود. خداوند متعال می‌فرماید:

«وَ عِبادُ الرَّحْمنِ الَّذینَ یَمْشُونَ عَلَی الْأَرْضِ هَوْناً وَ إِذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلام»؛[۹] «بندگان(خاص خداوند) رحمان، کسانی هستند که با آرامش و بی تکبّر بر زمین راه می روند؛ و هنگامی که جاهلان آنها را مخاطب سازند (و سخنان نابخردانه گویند)، به آنها سلام می گویند (و با بی اعتنایی و بزرگواری) می گذرند»

این بندگان الهی در مقابل مسخره کردن و رفتار ناشایست دیگران در جامعه با بردباری و حوصله رفتار می کنند و نسبت به همه افراد جامعه با تواضع رفتار می کنند و با ایمان راسخی که به خداوند دارند به همه نشان می دهند که بردباری و صبر آنها در برابر این گونه افراد به خاطر ترس و ضعف نیست بلکه به‌خاطر ایمانی هست که به خداوند متعال دارند.[۱۰]

شبیه همین برخورد در آیات دیگر نیز آمده آنجا که می فرماید:

«وَ إِذا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا کِرام»؛[۱۱] و هنگامی که با لغو و بیهودگی برخورد کنند، بزرگوارانه از آن می گذرند»

یعنی با بی اعتنایی و سکوتی معن دار از کنار آنها عبور می نمایند. این دستور نورانی راه روشنی در برخورد با این‌گونه افراد برای ما ترسیم می‌کند.

۴ – پاسخ هایی کوتاه و زیرکانه

کسانی که مسخره می کنند باید خوب این موضوع را متوجه شوند که در این میان کسی که ایراد دارد خودشان هستند، نه افراد چادری بر همین اساس نیز یکی دیگر از روش های مواجهه با افراد تمسخر کننده این است که به طور قاطعانه اما به دور از تنش، پاسخی ساده ولی زیرکانه ارائه نمود؛ همان‌گونه که پیامبر اکرم(ص) در پاسخ به تمسخر یهودیان چنین می کردند.

در این باره نقل گردیده: روزی پیامبر(ص) با همسرش عایشه نشسته بود،‌که یک مرد یهودی از کنار آنان عبور کرد و به عنوان سلام گفت : «سام علیک» (به معنی «مرگ بر تو»). او با این رفتار خود خواست کینه و دشمنی خود را آشکار سازد و آداب معاشرت مسلمانان را به تمسخر گرفته و پیامبر(ص) را تحقیر کند،‌به هر حال پیامبر(ص) در پاسخ او گفت: «علیک»؛ «بر تو باد».

در این هنگام یهودی دیگری از کنار پیامبر گذشت و گفت «سام علیک» پیامبر فرمود: «علیک». یهودی سوم آمد او نیز همان جمله را تکرار کرد. گویا این سه نفر با هم قرار گذاشته بودند پیامبر(ص) را اذیت کنند.

عایشه با دیدن این همه گستاخی و بی ادبی برآشفت و خطاب به آنان گفت: «مرگ برشما باد، خشم و لعنت خدا بر شما بوزینه ها و خوک ها» پیامبر به عایشه فرمود: «ای عایشه ! اگر فحش و ناسزا به شکل جسمانی درآید در شکل بسیار زشت و ناخوشایندی مجسم می گردد و باعث سرافگندگی و خواری انسان می‌شود، ولی ملاطفت، نرم زبانی و زینت می دهد». عایشه گفت : آیا نشنیدید اینها چگونه بر شما سلام کردند؟

پیامبر(ص) فرمود: «آری،‌ رفتار آنها را دیدم و منظورشان را نیز دانستم، و من هم محترمانه ناسزایشان را به خودشان برگرداندم»[۱۲]

بنابراین از مجموع آنچه گفته شد به دست می آید که رفتارهای دینی ما براساس محیطی که در آن قرار داریم، نباید تغییر کند، بلکه رفتارهای ما ناشی از اعتقاداتمان است. رشته محکم اعتقادات ما قرار نیست با تمسخر برخی افراد جاهل یا کینه دار پاره شود. برخی افراد، به خاطر تمسخر دیگران، دستورات دین را رها می کنند! این کار، بسیار اشتباه است. آدمی باید افتخار کند که با عمل به احکام خدا، در راه جلب رضایت معبودش می کوشد.

پی نوشت ها

[۱] – انبیاء (۲۱)، آیه ۴۱٫

[۲] – بحار الأنوار، ج ۱، ص ۱۳۶٫

[۳] – فاطمه بنت عبدالله، الزهراء، بیروت و اردن، دار ابن حزم و المکتبه الاسلامیه، ۱۴۱۹ هـ، چهارم، ص ۱۴۴٫

[۴] – بقره (۲)، آیه ۲۱۲٫

[۵] – مائده (۵)، آیه ۵۴٫

[۶] – این‌که فرد تمسخر کننده زن باشد یا مرد، رهگذر باشد یا دوست و همکلاسی، غریبه باشد یا فامیل و….

[۷] – زمر (۳۹)، آیه ۵۵٫

[۸] – مائده (۵)، آیه ۵۷٫

[۹] – فرقان (۲۵)، آیه۶۳٫

[۱۰] – http://forum.jonbeshnet.ir/thread5885.html

[11] – فرقان (۲۵)، آیه ۷۲٫

[۱۲] – ترجمه اسباب نزول، ص ۲۱۸٫