خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید:

«هُوَ الَّذِی خَلَقَکُم مِّن طِینٍ ثُمَّ قَضَی أَجَلًا وَأَجَلٌ مُّسمًّی عِندَهُ ثُمَّ أَنتُمْ تَمْتَرُونَ»[۱]

اجل در این آیه به معنای پایان مدت است، البته یک نوع اجل مشروط میی باشد و دیگری اجل مسمّی، قید «عنده» در «اجل مسمی» بیانگر آن است که در این اجل تغییری پدید نمی آید و کم و زیاد نمی  شود «وَمَا عِندَ اللّهِ بَاقٍ»؛[۲]

همین نکته که هر کس یک اجل مسمّی دارد و یک اجل مشروط در سوره غافر[۳] نیز اشاره شده است. و یا در سوره منافقین می فرماید: «وَلَن یُؤَخِّرَ اللَّهُ نَفْسًا إِذَا جَاء أَجَلُهَ»[۴] که اشاره به همان اجل حتمی دارد.

در سوره شریفه زمر نیز خداوند می فرماید «اللَّهُ یَتَوَفَّی الْأَنفُسَ حِینَ مَوْتِهَا وَالَّتِی لَمْ تَمُتْ فِی مَنَامِهَا فَیُمْسِکُ الَّتِی قَضَی عَلَیْهَا الْمَوْتَ وَیُرْسِلُ الْأُخْرَی إِلَی أَجَلٍ مُسَمًّی إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ»؛[۵]

«خداست که جان مردم را هنگام مرگشان به تمام و کمال میی گیرد و جان کسانی را که نمرده اند در وقت خوابشان می ستاند. پس آنهایی را که حکم مرگ بر آنان گذرانده است نگاه می دارد و دیگران را تا سرآمدی معین به بدن ها بازمی فرستد همانا در این امر برای مردمی که می اندیشند نشانه هایی است بر این که تدبیر امور آدمیان در اختیار خداست».

«لِکُلِّ أَجَلٍ کِتَابٌ . یَمْحُو اللّهُ مَا یَشَاءُ وَیُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْکِتَابِ».

جمله یمحوالله ما یشاء، مطلق آمده است یعنی اختصاص به پدیده معینی ندارد، دلالت میی

از جمله «عنده  ام الکتاب»[۶] استفاده می شود همه دگرگونی هایی را که خداوند در هر زمانی پدید می آورد اصل و مرجعی دارد که آن هم نزد خداست و این اصل و مرجع همواره ثابت و تغییرناپذیر است. در سوره حجر تصریح می کند که: «وَمَا أَهْلَکْنَا مِن قَرْیَهٍ إِلاَّ وَلَهَا کِتَابٌ مَّعْلُومٌ»[۷] که به معنای همان اجل مسمی می باشد.

از بیاناتی که ذکر شد معلوم میی گردد انسان دارای دو اجل است:

«اجل مشروط» که در کتاب محو و اثبات، ثبت گردیده است و قابل تغییر است و عوامل زیادی در تغییر این اجل دخیل اند؛ مانند: صله رحم، صدقه، دعا و کمک به والدین و «اجل حتمی»  که یکی از مقامات علم الهی است که فوق مرتبه لوح محو و اثبات است، بلکه از مقامی بالاتر نتیجه تمام تغییر و تحولات در آن ثبت است و به «ام الکتاب» از آن تعبیر می  شود.

منبع:نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها / مؤلف:علیرضا حیدرزاده/پرسش وپاسخ دانشجویی

[۱] – انعام (۶)، آیه ۲٫

[۲] – نحل(۱۶)، آیه ۹۶٫

[۳] – غافر (۴۰)، آیه ۶۷٫

[۴] – منافقون (۶۳)، آیه ۱۱٫

[۵] – زمر(۳۹)، آیه ۴۲٫

[۶] – رعد(۱۳)، آیات ۳۸ و ۳۹٫

[۷] – حجر(۱۵)، آیه ۴٫