تفسیر آیه «یَعْلَمُ السِّرَّ وَ أَخْفى» چیست؟

پاسخ اجمالی

خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید: «وَ إِنْ تَجْهَرْ بِالْقَوْلِ فَإِنَّهُ یَعْلَمُ السِّرَّ وَ أَخْفى»؛[۱] اگر سخن آشکار بگویی (یا مخفى کنى)، او اسرار – و حتى پنهان  تر از آن- را نیز می  داند.
کلمه «أَخْفى»، اسم تفضیل است[۲] که آن به «مخفی تر» معنا و تفسیر شده است.[۳]در این که منظور از «اخفى»(مخفی تر از سِرّ) در این جا چیست؟ در میان مفسّران گفت وگو بسیار است،[۴] یکی از این تفسیرها که برخی از مفسّران[۵] با استناد به روایتی از امام باقر و امام صادق(ع) بیان کرده اند، این است: «سِرّ؛ یعنى چیزى که در دل خود پنهان می کنى و مخفی تر از سِرّ آن چیزى است که قبلاً به قلب تو خطور کرده و فراموشش کرده  اى».[۶]این حدیث ممکن است اشاره به این نکته باشد که آنچه را انسان یاد می گیرد، به مخزن حافظه سپرده می شود منتها گاهى ارتباط انسان با گوشه اى از این مخزن قطع می گردد و حالت نسیان و فراموشی به او دست می دهد، لذا اگر با وسیله اى یادآورى بشود کاملاً  آن  را مطلب آشنایى می بیند. بنابر این، آنچه را انسان فراموش کرده، مخفی ترین اسرار او است که در زوایاى حافظه پنهان گشته و ارتباطش موقّتاً یا براى همیشه قطع شده است.[۷]
به هر حال؛ معنای آیه چنین می شود: خدای متعال آن قدر احاطه علمى دارد که اگر سخن آشکارا بگویى می داند، و اگر مخفى کنى نیز می داند، و حتى مخفی تر از مخفى را نیز آگاه است.[۸]

منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. طه، ۷.

[۲]. درویش، محیی الدین، اعراب القرآن و بیانه، ج ۶، ص ۱۶۵، دارالارشاد، سوریه، چاپ چهارم، ۱۴۱۵ق.

[۳]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: بلاغی‏، محمد جواد، ج ۷، ص ۶، انتشارات ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش؛ طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱۴، ص ۱۲۲، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ۱۳، ص ۱۶۱، دار الکتب الإسلامیه، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.

[۴]. ر.ک: تفسیر نمونه، ج ۱۳، ص ۱۶۱.

[۵]. مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۷، ص ۶؛ طیب، سید عبد الحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج ۹، ص ۹، انتشارات اسلام، تهران، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش؛ شبّر، سید عبد الله، الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین، مقدمه: بحرالعلوم،سیدمحمد، ج ۴، ص ۱۴۱، مکتبه الألفین، کویت، چاپ اول، ۱۴۰۷ق.

[۶]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ‏۸۸، ص ۲۸، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.

[۷]. تفسیر نمونه، ج ۱۳، ص ۱۶۲.

[۸]. همان، ص ۱۶۱.