تفاوت واژه «زوج» و «شفع» در قرآن چیست؟

پاسخ اجمالی

«شَفع»؛ به معناى ضمیمه کردن چیزى به چیزى،[۱] و مقارن و همراه بودن دو چیز[۲] است. در آیه شریفه «وَ الشَّفْعِ وَ الْوَتْرِ»؛[۳] شفع، اسم و به معناى جفت چنان که وتر به معناى تک است.[۴] البته در تفسیر این آیه، مفسران اقوال و احتمالات فراوانى ذکر کرده اند.
«زوج» در لغت، به معنای جفت و کسی که برای او قرین و همراه باشد، آمده است.[۵] به هر دو قرین از مذکّر و مؤنّث در حیوانات که ازدواج یافته اند «زوج» گفته می شود.[۶] به هر دو قرین در غیر حیوانات نیز زوج اطلاق می شود؛ مثل یک زوج کفش (یک جفت).[۷] زوج و قرین زن، شوهر او است و زوج و قرین مرد، زن او است.[۸]
در قرآن کریم نیز زوج -به اعتبار قرین و همراه مرد- به زن اطلاق شده است: مانند: «وَ قُلْنا یا آدَمُ اسْکُنْ أَنْتَ وَ زَوْجُکَ الْجَنَّه …»؛[۹] و گفتیم: «اى آدم! تو با همسرت در بهشت سکونت کن»‏.
بنابراین، زوج به کامل کننده دیگری و قرین و همراه او گفته می شود. به دیگر سخن؛ هر کدام از دو موجودی که با قرار گرفتن در کنار دیگری، آن را کامل می کند، زوج آن دومی می باشد؛ مثلاً مرد زوج زن و زن زوج مرد است. اما شفع؛ یعنی چیزی که همراه و ضمیمه می شود، در مقابل وتر که تنها است و ضمیمه و همراه ندارد.[۱۰]

منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، تحقیق، داودی، صفوان عدنان، ص ۴۵۷، دمشق، بیروت، دارالقلم‏، الدار الشامیه، چاپ اول، ۱۴۱۲ق؛ قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، ج  ۴، ص ۴۸، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ ششم، ۱۳۷۱ش.

[۲]. ابن فارس، أحمد، معجم مقائیس اللغه، محقق، مصحح، هارون، عبدالسلام محمد، ج  ۳، ص ۲۰۱، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.

[۳]. فجر، ۳٫

[۴]. قاموس قرآن، ج  ۴، ص ۴۸؛ کاشانی، ملا فتح الله، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، ج ‏۱۰، ص ۲۳۲، تهران، کتابفروشی محمد حسن علمی، ۱۳۳۶ش.

[۵]. قاموس قرآن، ج ۳، ص ۱۸۵؛ ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج ۲، ص ۲۹۱، بیروت، دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع، دار صادر، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق.

[۶]. قاموس قرآن، ج ‏۳، ص ۱۸۵؛ مفردات ألفاظ القرآن، ص ۳۸۴٫

[۷]. مفردات الفاظ القرآن، ص ۳۸۴ .

[۸]. «زوج المرأَه: بعلها. و زوج الرجل: امرأَته»؛ لسان العرب، ج ‏۲، ص ۲۹۲‏.

[۹]. بقره، ۳۵٫

[۱۰]. «شفع… أصلٌ صحیح یدلُّ على مقارنَه الشیئین. من ذلک الشَّفْع خلاف الوَتْر»؛ معجم مقائیس اللغه، ج  ۳، ص ۲۰۱؛ «[الشَّفْع]: نقیض الوتر»؛ حمیری، نشوان بن سعید ، شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم ، ج  ۶، ص ۳۴۹۹، بیروت، دار الفکر المعاصر، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.