فرق بین تحت و اسفل در فرهنگ قرآنی چیست؟

پاسخ اجمالی

۱ – «تحت» به معنای زیر و پایین، مقابل «فوق» یعنی بالا است. تحت از ظروف مکانیّه است، در مقابل فوق؛ مانند «تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ»، «وَ ما تَحْتَ الثَّرى»، «تَحْتَ أَقْدامِنا»، «تَحْتَ الشَّجَرَهِ»، که در این موارد تحت به مکان پایین اطلاق شده است. بر خلاف «سفل» که در مقابل «علو» است و مفهوم آن نسبى است.[۱]

«لَأَکَلُوا مِنْ فَوْقِهِمْ وَ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ …»؛[۲]هر آینه روزى می خوردند از بالاى سرشان(آسمان) و از زیر قدم هایشان(زمین). در این جا تحت مقابل فوق قرار گرفته است.

«اسفل» به معنای پایین تر است: «إِنَّ الْمُنافِقِینَ فِی الدَّرْکِ الْأَسْفَلِ مِنَ النَّارِ …»؛[۳]منافقان در پایین ‏ترین درکات دوزخ قرار دارند.

البته در قرآن کریم در نکاح و ازدواج نیز به طور کنایه از واژه «تحت» استفاده شده است؛ مانند «… امْرَأَتَ نُوحٍ وَ امْرَأَتَ لُوطٍ کانَتا تَحْتَ عَبْدَیْنِ مِنْ عِبادِنا …»؛ [۴]زن نوح و زن لوط در نکاح دو نفر از بندگان ما بودند.[۵]

۲ – «تحت» در موارد منفصل به کار می رود مثلاً گفته می شود مال تحت او است که مال چیزی غیر از صاحب مال است، اما اسفل در موارد متصل استعمال می شود؛ مانند این که می گویند پایین آن غلیظ  تر از بالای آن است.[۶]
۳ – اسفل هم در مادیات به کار می رود و هم در معنویات. در معنویات نظیر: «وَ جَعَلَ کَلِمَهَ الَّذِینَ کَفَرُوا السُّفْلى‏ وَ کَلِمَهُ اللهِ هِیَ الْعُلْیا».[۷] «رَبَّنا أَرِنَا الَّذَیْنِ أَضَلَّانا مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ نَجْعَلْهُما تَحْتَ أَقْدامِنا لِیَکُونا مِنَ الْأَسْفَلِینَ»؛[۸] کافران گفتند: پروردگارا! آنهایى که از جنّ و انس ما را گمراه کردند به ما نشان ده تا زیر پاى خود نهیم (و لگدمالشان کنیم) تا از پست ترین مردم باشند. یعنی کسانی که در پایین ترین جایگاه از منازل آخرت مستقر می شوند. و بدیهی است که درجات غیر مادی است.
اما در مادیات؛ مانند: «لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فِی أَحْسَنِ تَقْوِیمٍ ثُمَّ رَدَدْناهُ أَسْفَلَ سافِلِینَ إِلَّا الَّذِینَ …».[۹]
در این آیه به بعد مادی انسان اشاره شده است که در بهترین حالت آفریده شد، و در پیری تمام زیبایی هایش از بین می رود.[۱۰] روشن است که اسفل در این تعبیر کاربرد مادی دارد.

منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج ‏۱، ص ۳۸۲، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۶۰ش.

[۲]. مائده، ۶۶٫

[۳]. نساء، ۱۴۵٫

[۴]. تحریم، ۱۰٫

[۵]. قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، ج‏۳، ص: ۲۷۵  تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ ششم، ۱۳۷۱ش.

[۶]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق، داودی، صفوان عدنان، ص ۱۶۴، دمشق، بیروت، دارالقلم‏، الدار الشامیه، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.

[۷]. توبه، ۴۰٫

[۸]. فصلت، ۲۹٫

[۹]. تین، ۴- ۵٫

[۱۰]. التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج ‏۵، ص ۱۴۴٫