آیه «فَنَادَتْهُ الْمَلآئِکَهُ وَهُوَ قَائِمٌ یُصَلِّی فِی الْمِحْرَابِ …۳۹/آل عمران» کلمه «فنادته» در قرائت عاصم، قالون، ورش، دوری، سوسی، هشام، ابن ذکوان، ابن وردان، و ابن جماز، به همین گونه است، ولی خلف، خلاد، ابوحارث، دوری (کسائی)، اسحاق و ادریس، این گونه قرائت کرده اند: «فَنَادَاْهُ الْمَلآئِکَهُ وَهُوَ قَائِمٌ یُصَلِّی فِی الْمِحْرَابِ». بفرمایید که چه فرقی از نظر اعراب و معنا بین دو کلمه «فَنَادَتْهُ» و «فَنَادَاهُ» وجود دارد؟

پاسخ اجمالی

پیش از پاسخ، دانستن این نکته لازم است که گروهی از مشرکان بر این عقیده بودند که فرشتگان، از جنس مؤنث هستند که قرآن این عقیده را نفی می کند و آنان را منزّه از تذکیر و تأنیث می داند: «کسانى که به آخرت ایمان ندارند، فرشتگان را دختر (خدا) نامگذارى مى‏ کنند! آنها هرگز به این سخن دانشى ندارند، تنها از گمان بى ‏پایه پیروى مى ‏کنند با اینکه گمان هرگز انسان را از حقّ بى ‏نیاز نمى‏کند». [۱]   زیرا ملائکه از سنخ مجرّدات هستند، در حالی که تذکیر و تأنیث از ویژگی های موجودات مادّی است. [۲]

با توجه به این نکته، درباره دو قرائت «فَنَادَتْهُ» و «فَنَادَاهُ» در آیه شریفه مزبور به صورت مؤنّث و مذکّر چند دلیل بیان شده که به دو مورد اشاره می شود:

یک. «ناداه» به صورت مذکّر قرائت شود؛ زیرا ندا کننده جبرئیل بوده که لفظ آن مذکر است. [۳]

دو. جمهور قراء فعل را به صورت «فَنَادَتْهُ» (مؤنث) قرائت کرده اند؛ به جهت این که، واژه «الْمَلآئِکَهُ» جمع است و زمانی که فعل به جمع اسناد داده می شود، تأنیث آن به اعتبار تأویل به «جماعه» جایز است؛ یعنی، «نادته جماعه من الملائکه». [۴]

به هر حال، از نظر معنا فرقی بین این دو کلمه نیست.

منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱] . نجم، ۲۷ و ۲۸.

[۲] . ر.ک: نمایه های «تجرد ملائکه»، سؤال ۹۳ (سایت: ۱۶۵۴) ؛ « جایگاه وجودی ملائکه»، سؤال ۱۸۵۳ (سایت: ۱۹۲۲) ؛ « زوجیت در مخلوقات و ملائکه»، سؤال ۱۷۹۴۷ (سایت: ۱۸۹۷۴) .

[۳] . ابن عاشور، محمد بن طاهر، التحریر و التنویر، ج ۳، ص ۹۱، بی جا، بی تا.

[۴] . همان، ص ۹۰ و ۹۱؛ طیب، سید عبد الحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج ۳، ص ۱۸۷، انتشارات اسلام، چاپ دوم، تهران، سال ۱۳۷۸ ش؛ عکبرى، عبدالله بن حسین‏، التبیان فى اعراب القرآن‏، ص ۷۷، بیت الافکار الدولیه‏، عمان- ریاض‏، چاپ اول، بی تا.