بر اساس آنچه در مقدّمه ى کتاب آمده است:
این دائرهالمعارف از مهمترین و معروفترین دائرهالمعارف هاى موضوع اسلام به زبان انگلیسى است که در مقاله ها و مدخلهاى زیادى به عقاید و آموزههاى شیعى از جمله آموزهى امامت و امامان شیعه پرداخته است.
مؤسّسه ى شیعه شناسى در یک اقدام علمى و پژوهشى، تلاش کرده است تا در مرحله ى اوّل نقصها و کاستى هاى این نوشته ها و مقاله ها را مشخّص و سپس آنها را نقّادى و تصحیح کند. لذا مدخلهاى مرتبط با شیعه و آموزه هاى شیعى را از این دائرهالمعارف استخراج و ترجمه کرده و در بوته ى نقد و بررسى قرار داده است.
در این پروژه ى تحقیقاتى، مدخلهاى مربوط به چهارده معصوم:با عنوان «تصویر امامان شیعه در دائرهالمعارف اسلام» ترجمه و نقد و منتشر شده و جلد دوم شامل ترجمه، نقد و بررسى مدخلهاى مرتبط با پیامبر بزرگوار۶و حضرت
صدّیقه ى طاهره فاطمه ى زهرا سلام‌الله علیها خواهد بود.
جلد نخست شامل ۱۲ مقاله است که توسّط آقاى حسین مسعودى ترجمه و ترجمه ها نیز توسّط آقاى هدایت یوسفى با متن اصلى مقابله شده و سپس، نقد و بررسى این مقاله هاى ترجمه شده توسّط گروهى از پژوهشگران و محقّقان در حوزه ى تاریخ امامان شیعه به انجام رسیده و نقدها نیز توسّط گروهى از اساتید معتبر رشته ى تاریخ شیعه مورد ارزیابى قرار گرفته است.
آنچه خوانندگان در جریان مطالعه ى این کتاب به آن اعتراف خواهند کرد، تحسین محقّقان و پژوهشگران این مجموعه در ارائه ى مطالب، نقدها، تکمیل و تصحیح اطّلاعات است.
جاى آن دارد همهى موضوعات و آموزه هاى اسلامى شیعى که از نگاه دیگران و با قلم دیگران منتشر شده، با همین روش نقّادى علمى و پژوهشى، به صورت گروهى در بوتهى ترجمه، نقد و بررسى، تکمیل و تصحیح اطّلاعات قرار گیرد.
در نقد و بررسى مقاله ها، نکات زیر مورد توجّه نقّادان، محقّقان و پژوهشگران بوده است:
ـ تحلیل کلّى هر مقاله و مدخل به عنوان یک پژوهش علمى؛
ـ نقد و بررسى اطّلاعات جزئى ارائه شده در مدخل بر اساس منابع اوْلى و کهن تاریخى؛
ـ نقد و بررسى منابع استفاده شده در نگارش مدخل؛
ـ نقد و بررسى تحلیلهاى ارائهشده از سوى نویسندگان مدخلها بر اساس شواهد معتبر تاریخى؛
ـ پرداختن به نکات، حوادث و جریانهاى مهم و اثرگذار امامان معصوم:که نویسندگان مدخلها از آنها غفلت کرده‌اند.
* * *
مقاله هاى دوازده گانه ى این کتاب به ترتیب، مربوط به دوازده امام
معصوم:است که توسّط نویسندگان و نقّادان زیر تألیف و نقد و بررسى شده است: ـ مقاله هاى ۱، ۲، ۳ توسّط اِل وچیا والیرى L. Veccia. Vaglieri تألیف و هر سه مقاله توسّط محمّدرضا هدایتپناه نقد و بررسى شده است.
به لحاظ حجم و وسعت مطالبى ارائه شده در اصل مقاله ها و نقدها، این سه مقاله از حجم بالایى برخوردار است که حدود ۴۰% کل حجم کتاب را در بر مىگیرند.
ـ مقاله هاى ۴، ۵، ۷ توسّط اى، کلبرگ E. Kohlberg تألیف شده و به ترتیب توسّط محسن رنجبر، حسن طارمى و محمّد موسى نورى نقد و بررسى شده‌اند.
ـ مقالهى ۶ توسّط ام. جى. اس. هاجسون M.G.S. Hodgson تألیف و توسّط نعمت‌الله صفرى فروشانى در بوته ى نقد و بررسى قرار گرفته است.
ـ مقاله ى ۸ و ۱۰ توسّط بى. لوئیس. B. Lewis و بسیار مختصر در ۳ و ۲ صفحه نوشته شده و به ترتیب توسّط عبدالرّضا عرب و سیّد قاسم رزّاقى موسوى نقد و بررسى شده است.
ـ مقاله ى ۹ به قلم دبلیو مادلونگ W. Madelung در ۳ صفحه تألیف و به وسیله ى سیّد محمّد حسین میرعبداللّهى نقد و بررسى شده است.
ـ مقاله ى ۱۱ در ۲ صفحه به وسیلهى جى. الیاش J. Eliash تدوین و در ۷ صفحه توسّط محمّدرضا جبّارى نقد و بررسى شده است.
ـ مقاله ى ۱۲ توسّط جى. جى. جى. ترهار J.G.j. Tehaar در ۳ صفحه تألیف و به قلم نصرت‌الله آیتى در ۸ صفحه نقد و بررسى شده است.
نویسندگان در بیشتر این مقاله ها به توضیح زندگانى شخصیّت و تاریخ امامان معصوم:پرداخته‌اند که در سه مقاله ى اوّل، ال. وچیا والیرى L. Veccia Vaglieri با تفصیل بیشترى به توضیح زندگانى و معرّفى شخصیّت امیرالمؤمنین و امام حسن و امام حسین:پرداخته و ضمن بررسى حوادث تاریخى در حوزه ى مسایل اعتقادى نیز قلم زده است.
* * *
اهمّیّت توجّه و پژوهش پیرامون ترجمه و نقد و بررسى مقاله هاى دائرهالمعارفى زمانى بیشتر جلوه مىکند که بدانیم دائرهالمعارف ها در بیشتر کتابخانه ها به عنوان کتاب مرجع در دسترس مراجعان قرار دارد و اغلب پژوهشگران و محقّقان براى پژوهش و تحقیق خود به مقاله هاى این منابع مرجع مراجعه مىکنند و بیشتر پژوهشگران جوان، مطالب این منابع مرجع را مستند تلقّى کرده و به عنوان ملاکى مطمئن براى ارزیابى و استنادى محکم و افتخارآمیز براى نوشته ها و پژوهشهاى خود برمىشمارند.
به تعبیر دیگر: کتابخانه ها به عنوان مراکز انتقال دانش به داشتن دائرهالمعارفهاى معتبر به لحاظ مجموعه سازىِ منابع کتابخانه‌اى، افتخار مىکنند.
ـ محقّقان و پژوهشگران اغلب به منابع مرجع اصلى مراجعه مىکنند.
ـ اغلب پژوهشگران جوان با نوعى اعتماد و اطمینانِ از قبل به منابع مرجع استناد مىکنند.
ـ متأسّفانه بیشتر نویسندگان غربى در تحقیق و تدوین نوشته ها و مقاله هاى اسلامشناسى، به عمد و یا به غیرعمد (به دلیل در اختیارنداشتن منابع شیعى) ملاک قضاوت و ارزیابى خود را متون و منابع مرجع اهل سنّت قرار داده‌اند که در بسیارى از موضوعات دیدگاه هاى متفاوتى با منابع مرجع شیعه دارد.
بنابراین توجّه به مقاله هاى دائرهالمعارفى از پنجره تحقیق و پژوهش و با نگاه «گزینش و انتخاب، ترجمه، نقد و بررسى گروهى، تحقیق و پژوهش پیرامون کاستىها و نقصهاى مطالب ارائه شده، تلاش علمى براى تکمیل و تصحیح اطّلاعات»، الگویى است بسیار مطلوب براى ایجاد بسترهاى مناسب به منظور تبادل علمى آراء و اندیشه ها از دیدگاهاى مختلف که نتایج خوبى به همراه خواهد داشت و حدّاقل نتیجه این که نگرش نویسندگان غربى براى تحقیق و پژوهش و تدوین نوشته ها و مقاله هاى موضوعات اسلامى شیعى تغییراتى ایجاد شده، توجّه
به منابع مرجع شیعه و مراجعه به این منابع بیش از پیش خواهد بود.
گفتنى است توجّه به منابع مرجع اصلى شیعه و اهل سنّت در طرح مباحث اسلامى و بررسى موضوعات اسلامى با توجّه به دیدگاه هاى شیعه و سنّى به صورت تطبیقى و علمى و پژوهشى در نوشته ها و در مجامع علمى ـ تحقیقى از بهترین راه هاى ایجاد انسجام اسلامى است . حاصل آن بیان مشترکات و اختلافات به شیوه ى علمى ـ پژوهشى است که مقبول اهل علم و تحقیق بوده و در درازمدّت از بیان مسایل تفرقه‌انگیز به صورت غیر علمى جلوگیرى خواهدکرد.
* * *
چند نکته در باب این کتاب، قابل تذکّر است:
.۱ از آنجا که نقدها توسّط نقّادان مختلف با سطوح و رتبه هاى علمى متفاوت و شیوه هاى نگارش مختلف انجام شده است، نوعى پراکندگى در پردازش نقدها به چشم مى خورد. این چگونگى هم به لحاظ کمّیّت و هم به لحاظ نوع نگرش به مقاله و دریچه ى ورود به نقد قابل تأمّل است. البتّه تلاش فراهم‌آوران این مجموعه ى ازرشمند در ایجاد هماهنگى و انسجام میان نقدها و بررسىها قابل تقدیر است و سعى شده تا در ذیل دو مدیریّت: ۱٫ ترجمه و نقد (سیّد لطف‌الله جلالى) و ۲٫ پژوهش (احمد بهشتى مهر)، سبک نگارش و شیوه هاى نقد مقاله ها را انسجام بیشترى بخشیده، هماهنگى کلّى در مجموعه ى مقالات پدید آورند.
.۲ در پایان کتاب، سه نمایه (اشخاص، کتب، اماکن) آمده، ولى جاى نمایهى موضوعى براى این اثر ارزشمند خالى است. امید است هم‌زمان با انتشار جلد دوم، نمایه ى موضوعى هر دو جلد تهیه شود و در اختیار پژوهشگران قرار گیرد.
- در مقدمه ى کتاب، در مورد مشخّصات کتاب شناختى دائرهالمعارف اسلام، به تعبیر «ویرایش جدید» اکتفا شده و سال انتشار آن را بیان نکرده‌اند. این نکته براى کارهاى تحقیقى بعدى، مشکلاتى پدید می‌آورد.
- آوردن شرح حال مختصرى از نویسندگان مقالات دائرهالمعارف اسلام، جایگاه آنها در مجموعه ى خاورشناسى را نشان می‌دهد. فایده ى جنبى این کار،
آن است که به خوانندگان و پژوهشگران توجّه می‌دهد که مىتوان به نقد علمى نویسندگان و محقّقانى در این سطح و جایگاه پرداخت و با نقد عالمانه ى عالمان، حرمت علم را پاس داشت. به هر حال، براى ملّتى که قرن ها، «آنچه خود داشت ز بیگانه تمنّا مىکرد» چنین نقّادى هایى ضرورت دارد. و این ضرورت، با شناختن شأن و جایگاه نویسندگان چنان مقالاتى روشنتر مىشود.
آخرین بروز رسانی مطلب در شنبه ، ۲۵ آذر ۱۳۹۱ ، ۱۲:۲۳
پاسخ دهید