در آیه ۱۰۳ و ۱۰۴ سوره کهف، خداوند می فرماید کسانی کوششان در دنیا تباه گشته، حال آن که فکر می کردند کار نیکی انجام می دهند. از کجا بفهمیم که این کاری که نیک می پنداریم در واقع این طور نیست؟

پاسخ اجمالی

آیات شریفه، به معرفى زیانکارترین انسان ها و بدبخت‏ترین افراد بشر مى‏پردازد. زیان واقعى و خسران مضاعف آنجا است که انسان سرمایه‏هاى مادى و معنوى خویش را در یک مسیر غلط و انحرافى از دست دهد و گمان کند کار خوبى کرده است، نه از این کوشش ها نتیجه‏اى برده، نه از زیانش درسى آموخته، و نه از تکرار این کار در امان است.

این گمراهی و زیان در عمل، از پیروی نفس اماره و اندیشه و عقیده حاصل می شود؛ اما اگر انسان، عملی را بر طبق ندای اندیشه، عقیده و فطرت درست انجام داده باشد، هیچ گاه به گمراهی نرفته و می تواند کار نیک را از بد و ناپسند تشخیص دهد. چنانچه خدای متعال می فرماید: « اى کسانى که ایمان آورده‏اید! اگر از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید، براى شما وسیله‏اى جهت جدا ساختن حق از باطل قرار مى‏دهد (روشن‏بینى خاصّى که در پرتو آن، حق را از باطل خواهید شناخت) و گناهانتان را مى‏پوشاند و شما را می آمرزد و خداوند صاحب فضل و بخشش عظیم است ».

پاسخ تفصیلی

در ابتدا دو آیه شریفه ۱۰۳ و ۱۰۴ سوره کهف را از نظر می گذرانیم:

« بگو: «آیا به شما خبر دهیم که زیانکارترین (مردم) در کارها، چه کسانى هستند؟ آنها که تلاشهایشان در زندگى دنیا گم (و نابود) شده با این حال، مى‏پندارند کار نیک انجام مى‏دهند!».

به طور کلی نیک پنداشتن کارهای بد و ناپسند، خطای در اندیشه است و می تواند عوامل گوناگونی داشته باشد که در زیر به آن اشاره می شود:

۱ – پیروی از خواسته های نفسانی: نتیجه پیروی از خواسته های نفس اماره و نداشتن تقوا، آن است که انسان کارهای بد و ناپسند خود را زیبا و نیکو می پندارد. به عبارت دیگر؛ اگر انسان بر طبق فطرت، – که همیشه به خوبی ها سوق داده، و انسان را از مخالفت پروردگار بر حذر می دارد-، در جستجوى حقیقت برآید، کار نیک را از بد و ناپسند تشخیص می دهد؛ خداوند در قرآن کریم می فرماید: «اى کسانى که ایمان آورده‏اید! اگر از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید، براى شما وسیله‏اى جهت جدا ساختن حق از باطل قرار مى‏دهد (روشن‏بینى خاصّى که در پرتو آن، حق را از باطل خواهید شناخت) و گناهانتان را مى‏پوشاند و شما را می آمرزد و خداوند صاحب فضل و بخشش عظیم است ‏».[۱]

قرآن می فرماید: «پس روى خود را متوجّه آیین خالص پروردگار کن! این فطرتى است که خداوند، انسانها را بر آن آفریده دگرگونى در آفرینش الهى نیست این است آیین استوار ولى اکثر مردم نمى‏دانند!».[۲]

یعنی فطرت انسان را به سوی خدا می خواند اما ممکن است انسان با انجام گناه همین ندای درونی را سرکوب کند و در نهایت با پیروی از شیطان کارش به جایی برسد که در تشخیص عمل نیکو  به خطا رود.

خدای متعال در قرآن کریم می فرماید: «ما طایفه «عاد» و «ثمود» را نیز (هلاک کردیم)، و مساکن (ویران شده) آنان براى شما آشکار است شیطان اعمالشان را براى آنان آراسته بود، از این رو آنان را از راه (خدا) بازداشت در حالى که بینا بودند».[۳] و در آیات دیگری از قرآن کریم هم به این زینت دادن و خوب جلوه دادن شیطان تصریح شده است.

۲ – اندیشه و عقیده باطل: گاهی نیکو دانستن کاری که در واقع بد و ناپسند بوده، از آنجا ناشی می شود که انسان به درستی پیرامون آثار و عواقب آن اندیشه، تعقل و فکر نمی کند. جهت اختصار به همین مقدار بسنده می کنیم و شما را برای تفصیل بیشتر به کتب روایی ارجاع می دهیم.

منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱] . انفال، ۲۹.

[۲] . روم، ۳۰.

[۳] . عنکبوت، ۳۸.