گفتمان پدیده‌ای زبانی است که در اثر ارتباط تولید می‌شود و نوع آن متاîثّر از موقعیّت آن است. تحلیل گفتمان یک گرایش مطالعاتی بین رشته‌ای است که به نقد وتحلیل متون می‌پردازد. در گفتمان دو عنصر مهم بررسی می‌شود: یکی بافت متن و دیگری بافت موقعیّت.
گفتمان دارای شاخه‌های مختلفی است. خطبه‌های حضرت زینب(س)، دارای دو بافت زبانی و موقعیّتی است. از منظر تحلیل گفتمان، خطبه ایشان در میان مردم کوفه، متناسب با بافت موقعیّتی آن دارای برجستگیهای عاطفی بیشتر و گفتمان آن حضرت در مجلس ابن‌زیاد و یزید، متناسب با موقعیّت آن، دارای برجستگیهای برهانی و استدلالی بیشتر است. در بافت متنی گفتمان ایشان، از یک طرف بافت بنایی یا کلّی آن و از طرف دیگر، بافت ساختاری ـ که شامل کلّیّه نکات زبانی و بلاغی است ـ مورد توجّه قرار می‌گیرد.این جستار با توجّه به انواع ارتباطها و پیوندها، می‌کوشد تا با روش توصیفی ـ تحلیلی و استفاده از ابزار کتابخانه‌ای، به بررسی جنبه‌های ادبی و اجتماعی خطبه‌های حضرت زینب بپردازد.