دوران امامت امام رضا (ع) (۲۰۳-۱۸۳ ق) علاوه بر آنکه از ساحت‌های اعتقادی و فرهنگی، دورانی کم‌نظیر و بلکه بی‌نظیر است، از جهت سیاسی نیز دورانی ویژه به‌حساب می‌آید. فراوانی تحرک‌های علویان در آخرین سال‌های امامت آن حضرت ازجمله مواردی است که به اهمیت این دوران می‌افزاید. این نکته هنگامی روشن‌تر می‌شود که دریابیم جنبش‌های علویان در این زمان از جهات متعددی همچون تعداد، گستره جغرافیایی،‌ خاندان‌های علوی شرکت‌کننده در آن و به کنترل درآوردن مناطق مرکزی، همچون کوفه، بصره، مکه و مدینه و نیز یمن، ویژگی خاصی می‌یابد که در دوره‌های گذشته و آینده کمتر شاهد این ویژگی‌ها می‌باشیم؛ و همین ویژگی‌هاست که مأمون را وا می‌دارد برای سرکوب همیشگی آنها پیشنهاد خلافت و سپس ولایتعهدی امام رضا (ع) را مطرح کند. بررسی تحلیل قیام‌های علویان در این دوره و ارتباط آن با ولایتعهدی امام رضا (ع) هدف اصلی ارائه این نوشتار است.