چون غرض آمد هنر پوشیده شد

صد حجاب از دل به سوی دیده شد[۱]

در ابتدا قابل یادآوری است، کسی که نقد می شود هر چند در لحظه شنیدن، به طور طبیعی سخنان ناقد موافق طبعش به نظر نمی رسد، اما واقعیت این است خدمتی که در آن لحظه به او می شود جای تقدیر و سپاس فراوان دارد، خواه ناقد استاد، یا شاگرد و یا هم سطح و هم کلاسی ما باشد. چه آن که بزرگان دین ما به شدت این عمل را ستودند.

امام علی(علیه السلام) فرمودند:

«کسی که عیب تو را به تو بنمایاند تو را خیرخواهی کرده است».[۲]

«و کسی که عیب تو را بپوشاند تو را دشمنی نموده است».[۳]

و حتی نسبت به شخص خودش می فرماید:

«به اندرزی که نادرستی و تردید در آن وجود ندارد مرا یاری کنید».[۴]

اما درباره روش انتقاد به استاد، دو شیوه وجود دارد:

۱ – روش عمومی یا نقد غیرمستقیم؛، که در تمام دانشگاه ها در پایان هر نیم‌سال تحصیلی به وسیله برگه های مخصوص و یا به شیوه الکترونیکی انجام می گیرد، که مجموعه روش و توان علمی استاد به ارزیابی دانشجو گذاشته می شود و از این طریق استاد به خوبی خود را نسبت مجموعه کارکرد ها و توانمندی هایش محک می زند و معمولاً اساتید اهمیت و توجه خاصی به این نظر سنجی دانشجویی دارند.

۲ – مربوط به موارد خاص بوده و از روش نقد مستقیم استفاده می شود و استاد را در جریان ایراد وارد بر او قرار می دهد.

نکته مهم و اساسی آن است که در هر صورت احترام استاد باید محفوظ بماند و نباید نقد بهانه ای باشد که جایگاه او خدشه دار شود. ازاین رو یا دانشجو خود با نهایت احترام، به شرط آن که احساس کند استاد روحیه انتقادپذیری را دارد، مسئله را با او طرح نماید. در غیر این صورت گزینه مناسب این است که از طریق افراد مؤثر و تأثیرگذار مانند مدیر گروه، رئیس دانشکده یا یکی از اساتیدی که شرایط این کار را داشته باشد. مسئله را با استاد مورد نظر در میان بگذارد.

به استادان عزیز و ارجمند نیز دو نکته پیشنهاد می شود:

نخست آن که حفظ حرمت و شخصیت دانشجویان را قبل از هر چیز به عنوان فرزندان خویش و همچنین به عنوان انسان های فرهیخته و تأثیرگذار در حال و آینده جامعه، یک ضرورت و اصل مهم در نظر بگیرند.

نکته دیگر آن که در طول دوره تحصیلی تلاش کنند به گونه ای برخورد نمایند که دانشجویان امکان نقد آن ها را امری غیرعادی تصور نکنند. یا اینکه لااقل در هر نیم سال تحصیلی یک بار از دانشجویان بخواهند اگر پیشنهاد یا انتقادی نسبت به روش علمی یا اجتماعی آن ها دارند از طریق شفاهی یا کتبی اعلام نمایند و از این راه خود به استقبال نقد آن ها بروند، که یقیناً در زندگی آینده دانشجویان نیز درس آموز و مفید خواهد بود.

پی نوشت ها

[۱] – کلینی، اصول کافی، ج۲، ص۴۲٫

[۲] – حکیمی و همکاران، الحیاه، ج۱، ص۱۹۶٫

[۳] – همان، ج۱، ص۱۹۸٫

[۴] – نهج البلاغه، خطبه ۱۱۸٫