در این اثر، به‌طور خلاصه چهار نظریه تحلیلی (تعبد، انقلاب، دفاع، اصلاح) درباره قیام عاشورا ارائه می‌شود و از پرداختن به جزییات واقع پرهیز می‌شود. در تحلیل کلیت حرکت آن امام، موضوعاتی چون امکان پیدایی، زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی و به‌طور عام، عقلانیت پنهان در واقعه کربلا موردبررسی قرار می‌گیرد. اهمیت بحث حاضر در این است که از یک جهت با توجه به گستردگی‌ای که در مباحث کلامی و اعتقادی حال حاضر پدید آمده، به واقعه عاشورا نیز از جنبه استدلالی توجه نموده است و از سوی دیگر، از میان انگیزه‌های مختلفی که در آثار پیشروان و متأخرین وجود داشته، مهم‌ترین آن‌ها استخراج شده، طبق شیوه کلامی، موردبررسی قرار می‌گیرد.