نهاد حسبه در تاریخ حکومت مسلمانان از نهادهاى وابسته به تشکیلات قضایى و وظیفه آن نظارت بر امور شهرى و رفتار شهروندان بوده است.
آغاز شکل گیرى نهاد حسبه در تاریخ اسلام مورد اختلاف صاحب نظران و مورخان است; برخى تاریخ تشکیل این نهاد را به زمان پیامبر اکرم (ص) و جانشینان وى باز مى گردانند و عده اى دیگر به دوره اموى و عباسى. در این مقاله نگارنده ضمن بیان آراى گوناگون و نقد آن ها., شکل گیرى سازمان حسبه در آغاز خلافت عباسى را به صواب نزدیکتر مى داند.