«إنّ أَغنی الغِنی العقل، و اَکبَرَ الفَقرِ الحُمق»؛[۱] «گرامی ترین ثروت خرَد است، و بزرگ ترین نداری بی خردی و حماقت است».

امام(علیه السلام) در این کلام «عقل» را نقطه مقابل «حماقت» قرار داده اند، نه در برابر جهالت. عاقل کسی است که احمق نیست؛ نه آن که نادان نیست؛ چه بسیار افرادی که انباشته های علمی فراوانی دارند ولی بهره آن ها از خرد و عقلانیت ناچیز است. همچنین در جای دیگر می‌ فرمایند:

«لا مالَ أعوَدُ مِن العقل»؛[۲] «هیچ ثروتی سودمند تر از خِرَد نیست».

از نگاه امیرمؤمنان ثروت و سود حقیقی در خردمندی و عقلانیت است نه در مال و ثروت دنیایی؛ زیرا مال و پول نیز در پرتو به کارگیری صحیح خرد به دست می‌ آید. پس سرچشمه همه ثروت های مادی و معنوی عقل و خرد است. در نگرش امیرمؤمنان یکی از مهمترین اهداف پیامبران شکوفا سازی و برانگیختن گنجینه های عقل و خرد است:

«وَ یثیروا لَهم دفائن العُقول»؛[۳] «خداوند رسولان خود را برانگیخت تا توانمندی های پنهان عقل ها را برانگیزانند».

و از همین جا دانسته می‌ شود که هیچ تعارضی میان دین ناب و عقل خالِص وجود ندارد؛ زیرا هر دو از سرچشمه عقل کلّ که خداوند متعال است نشأت گرفته است. آری توزیع کننده عقل ها و خردها در میان مردم خداوند است. ازاین رو امیرمؤمنان می‌ فرمایند:

«ما استودع اللهُ اِمراً عقلاً إلّا إستنقذه به یوماً ما»؛[۴] «خدا خِرَد را نزد کسی به ودیعت ننهاد، جز آن که روزی او را بدان نجات داد.»

امام(علیه السلام) عقل را ودیعه و امانت الهی می‌ داند که در شرایط ویژه ای مایه نجات انسان می‌ شود. ازاین رو شایسته است انسان این ودیعه را بپروراند و او را از آفت ها و آسیب ها نگهداری کند.

منبع:نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها / مؤلف:مصطفی عزیزی/پرسش وپاسخ دانشجویی

[۱] – کلمات قصار ۳۸، ص ۷۱۰٫

[۲] – کلمات قصار ۸۱۳، ص ۷۴۸٫

[۳] – خطبه ۱، ص ۸٫

[۴] – کلمات قصار ۴۰۷، ص ۹۰۰٫