«وَ عَهِدنا إِلى إِبراهِیمَ وَ إِسماعِیلَ أَن طَهِّرا بَیتِی لِلطّائِفِینَ وَ العاکِفِینَ وَ الرُّکَّعِ السُّجُودِ » ؛ «و ما به ابراهیم و اسماعیل امر کردیم که خانه مرا براى طواف کنندگان و مجاوران و رکوع کنندگان و سجده کنندگان، پاک و پاکیزه کنید».[۱]

اعتکاف، در لغت به معناى توقف در جایى است و در اصطلاح فقه، عبارت است از: «ماندن حداقل سه روز در مسجد، به قصد عبادت خداوند، با شرایطى خاص».

مراسم اعتکاف، به زمان حضرت ابراهیم علیه السلام بر مى گردد و بعد از او در بعضى از شریعت ها و در زندگى برخى از صالحان – از جمله حضرت مریم و زکریا – به چشم مى خورد. با ظهور دین اسلام این امر، شکل تازه اى به خود گرفت و در میان مسلمانان به عنوان یک عبادت مستحب با آداب و شرایط خاص، رایج شد.

اعتکاف عبادتى است که استحباب و فضیلت فراوان دارد و صفاى خاصى به روح و جان مى بخشد. پیامبراسلام صلى الله علیه و آله همه ساله در ماه رمضان – به ویژه دهه آخر آن – اعتکاف مى کرد و دستور مى داد رختخوابش را برچینند و چادرى در مسجد بر پا کنند و همیشه مى فرمود: «ده روز اعتکاف در ماه رمضان، برابر با دو حج و دو عمره است».[۲]

اعتکاف حکمت ها و فواید فراوانى دارد که بخشى از آنها عبارت است از:

الف – ایجاد زمینه مناسب براى اندیشه و تفکر و خردورزى ؛

ب – فراهم آمدن زمینه توبه و بازگشت ؛

ج – فراهم شدن فرصت نیایش، نماز و تلاوت قرآن ؛

د – به وجود آمدن دوره اى کوتاه براى محاسبه نفس و خودسازى که حداقل سه روز طول مى کشد و انسان را از حاکمیت غریزه ها، عادت ها و اشتغالات معمول زندگى آزاد مى سازد.

در زمینه اعتکاف توجّه به چند امر ضرورى مى نماید:

۱ – اصل اعتکاف مستحب است ؛ ولى گاهى به واسطه نذر، عهد، قسم و مانند آن واجب مى شود.

۲ – اعتکاف باید در یکى از مساجد چهارگانه و یا در مسجد جامع شهر باشد و در غیر آن صحیح نیست.[۳]

۳ – حداقل اعتکاف سه روز است و کمتر از آن صحیح نیست ؛ ولى بیش از آن اشکال ندارد.

۴ – این عبادت را مى توان به نیابت از مردگان انجام داد.

۵ – اعتکاف زمان خاصى ندارد و در هر زمان که روزه صحیح باشد، اعتکاف نیز صحیح است. بنابراین کسى که نمى تواند روزه بگیرد (مانند مسافر، مریض، حائض و کسى که به عمد روزه گیرد) ؛ اعتکافش صحیح نیست. بهترین زمان براى انجام دادن آن، ماه رمضان و دهه آخر آن است.

۶ – اگر اعتکاف با حق شوهر منافات داشت، با اجازه او باشد.

۷ – اگر اعتکاف باعث اذیت و آزار پدر و مادر شود، با اجازه آن دو باشد.

منبع:نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها / مؤلف: سید مجنبی حسینی

[۱] – بقره ۲ ، آیه ۱۲۵٫

[۲] – «اِعتِکافُ عَشرٍ فى شَهرِ رَمَضانَ یَعدِلُ حَجَّتَینِ وَ عُمرَتَینِ»: وسائل الشیعه، ج ۱۰، ابواب الاعتکاف و اللمعه‏الدمشقیه، کتاب الاعتکاف.

[۳] – مسجد جامع مسجدى است که اقشار مختلف مردم در آن شرکت مى‏کنند و اختصاص به محله یا صنف خاصى ندارد. مساجد چهار گانه عبارت است از: مسجد الحرام، مسجد نبوى مدینه ، مسجد کوفه و مسجد بصره.