سخن امام علی(ع) که در پرسش بدان اشاره شده، از خطبه‌های آن‌حضرت پس از وفات رسول خدا(ص) است. زمانی که عباس بن عبدالمطلب و ابوسفیان بن حرب به قصد بیعت خدمت ایشان مشرف شده بودند.
ابوسفیان که از طرفی سابقه چندانی در اسلام نداشت؛ زیرا در سال هشتم هجرت در فتح مکه آن هم از روی ناچاری به ظاهر اسلام اختیار کرد.[۱] از طرف دیگر در گذشته از شخصیت‌های بزرگ قریش بود، وقتی دید سهمی در خلافت ندارد، عباس بن عبدالمطلب را تحریک کرد و پیش حضرت علی(ع) آمد و به او پیشنهاد بیعت داد. البته ابوسفیان هدف درستی نداشت و می‌‎خواست میان مسلمانان اختلاف و جنگ به راه اندازد؛ چراکه جریان بیعت در سقیفه به نفع ابوبکر پایان یافته بود با آنکه خلافت در واقع حق علی(ع) بود . او فکر می‎کرد بهترین وقت برای ایجاد اختلاف بین مسلمانان و ایجاد جنگ و ستیز داخلی این زمان است؛ زیرا پیامبر اکرم(ص) تازه از دنیا رفته و خلافت هنوز مستقر نشده است، به هر حال پیشنهاد او روی علاقه به علی(ع) و اسلام نبود، بلکه می‌‎خواست اسلام تضعیف شود.[۲]

این‌جا بود که امام علی(ع) در پاسخ به پیشنهاد او فرمودند: پس اگر بگویم حکومت حق من است می‎‌گویند: حریص بر حکومت است، و اگر سکوت کنم می‎‌گویند: از مرگ ترسیده است!: «فان أقل یقولوا: حرص علی الملک، و ان اسکت یقولوا: جزع من الموت». چه دور است آنچه می‌‎گویند، بعد از آن همه مصیبت‌های کوچک و بزرگ. به خدا قسم پسر ابی‌طالب به مرگ از طفل به پستان مادرش مأنوس‌تر است: «هَیهَاتَ بَعْدَ اللَّتَیا وَ الَّتِی وَ اللَّهِ لَابْنُ أَبِی طَالِبٍ آنَسُ‏ بِالْمَوْتِ مِنَ الطِّفْلِ بِثَدْی أُمِّه‏».[۳]
این روایت ناظر به آن است که سکوت حضرتشان در برخی شرایط به دلیل ترس از مرگ نبوده، بلکه ایشان به دلیل شناخت کامل از مقولۀ مرگ و نگران نبودن از آخرت، آن‌چنان انسی با مرگ داشت که ترس از آن نمی‌تواند بر رویکردهای اجتماعی ایشان تأثیرگذار باشد.
حضرت می‌‎فرماید: من در شرایط سختی گرفتار شده‌ام، اگر بگویم خلافت حق من است و پیامبر اکرم(ص) در جاهای مختلف مرا برای امامت و خلافت معین کرده است، نمی‌گویند راست می‎‌گوید و خلافت حق او است، بلکه می‌‎گویند حریص بر حکومت است – چنان‌که گفتند – و اگر سکوت کنم، یک عده می‌‎گویند از مرگ ترسیده است!
علی(ع) اگر می‌‎خواست قیام کند می‌‎دید نتیجه ندارد، سکوت حضرت از این جهت بود که اگر قیام می‌‎کرد بی‌جهت خود و نیروهایش از بین می‌‎رفت. در این شرایط اگرچه جامعه چون رشد ندارد انسان را محکوم می‌کند، اما انسان باید صبر کند تا شرایط فراهم شود، سعی کند شرایط و مقدمات را فراهم کند، رشد و آگاهی به مردم بدهد و بعد قیام کند.

امام علی(ع) غیر از جنگ تبوک در تمام جنگ‌های پیامبر(ص) شرکت داشتند و خود را به مخاطره می‌‎انداختند، با بزرگان عرب جنگ کردند و از این جهت ضربه‌های زیادی خوردند، این است که می‌‎فرماید: نسبت به من، برچسب‌زدن ترس از مرگ بسیار نابجاست بعد از آن همه مصیبت‌ها که من در جنگ‌ها دیده‌ام، من از جنگ و مرگ نمی‌ترسم: «به خدا قسم پسر ابی‌طالب به مرگ از طفل به پستان مادرش مأنوس‌تر است.
حضرت می‌‎فرماید: سکوت من به دلیل ترس از مرگ نیست، بلکه به جهت علوم و اسراری است که من می‌‎دانم اما نمی‌توانم ظاهر کنم؛ زیرا شما تحمل شنیدن آن علوم را ندارید و کنترل خود را از دست می‌‎دهید و مضطرب و متزلزل می‎‌شوید.

منبع: اسلام کوئست

[۱]. ر. ک: ابن هشام، عبد الملک، السیره النبویه، ج ۲، ص ۴۰۳، دار المعرفه، بیروت، بی‌تا؛ ابو حاتم تمیمی، السیره النبویه و اخبار الخلفاء، ج ۱، ص ۳۲۸- ۳۲۹، الکتب الثقافیه، بیروت، چاپ سوم، ۱۴۱۷ق.

[۲]. ر. ک: بحرانی، ابن میثم، شرح نهج البلاغه، مترجمان، محمدی مقدم، قربانعلی، نوایی یحیی زاده، علی اصغر، ج ۲، ص ۵۴، بنیاد پژوهشهای اسلامی، مشهد، چاپ یکم، ۱۳۸۵ش.

[۳]. صبحی صالح، نهج البلاغه، خ ۵، ص ۵۲، هجرت، قم، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.