مهم‏ترین رویداد تاریخى عصر اول عباسى کاربرد نیروى «استدلال» از سوى مسلمین است که نهضت ترجمه بدان شدت بخشید. شیعه‏ى امامى در این دوره اقلیتى بود که با تجهیز فِرق مختلف به نیروى استدلال، در وضعیت نوینى قرار گرفت. اگر چه در این دوره، امامان شیعى شبهات فقهى، کلامى و دینى را پاسخ‏گو بودند، به نظر مى‏رسد بدون توجه علماى شیعه به مسئله‏ى مهم نهضت ترجمه، حفظ موجودیت شیعه‏ى امامى چندان آسان به نظر نمى‏رسید؛ بنابراین متکلمین شیعه‏ى امامى نیز همگام با فِرق دیگر (مانند معتزله) خود را به نیروى عقل و استدلال در مباحثات کلامى تجهیز کردند. در این مقاله به متکلمین اولیه‏ى شیعه‏ى امامى پرداخته شده است که با مناظرات و تألیفات خویش سهم بزرگى در حفظ تشیع امامى ایفا کردند.