چرا به امام موسی کاظم(ع) و امام رضا(ع) لقب «ابا الحسن» را داده‌اند؟

پاسخ اجمالی

در فرهنگ عرب، برای انتخاب کنیه افراد، گاهی از نام فرزند آن شخص استفاده می‌شود. در این حالت، نام فرزند بزرگ‌تر به کلمه «اَب» یا «اُم» اضافه می‌شود و به عنوان کنیه، به پدر یا مادر او اطلاق می‌شود؛ مانند «ابو الحسن» که کنیه امام علی(ع) و بر گرفته از نام فرزند بزرگ ایشان امام حسن(ع) است و نیز امام هادی(ع) که به مناسبت فرزندشان امام حسن عسکری(ع)، «ابوالحسن الثالث» نامیده می‌شود.

اما در برخی از موارد، بدون توجه به نام فرزند (خصوصاً برای کسانی که فرزند ندارند) با استفاده از برخی ویژگی‌های موجود در افراد، برای آنان کنیه قرار داده می‌شود. به عنوان مثال؛ می‌توان به کنیه «ابو تراب» اشاره کرد که به جهت خاکی بودن امام علی(ع)، به حضرتشان اطلاق می‌شد.[۱] امام رضا(ع) فرزند خود، امام جواد(ع) را برای احترام و تعظیم، همواره با کنیه «ابو جعفر» خطاب می‌کردند، در حالی که ایشان خردسال بوده و ازدواج هم نکرده بودند.[۲]
درباره امام کاظم(ع) باید گفت؛ ایشان فرزندان زیادی داشتند که نام یکی از آنها «حسن» بود و ممکن است که این کنیه، از نام همین فرزند گرفته شده باشد. علاوه بر این؛ ایشان کنیه‌های دیگری نیز مانند «ابو ابراهیم» و «ابو اسماعیل» داشتند که برگرفته از نام فرزندان دیگرشان بود.[۳]

اما امام رضا(ع) که در سن بالا صاحب فرزند شدند، ظاهراً برگزیدن کنیه برای ایشان از نوع دوم می‌باشد و شاید بتوان معنای ضمنی این کنیه را «پدر انسانی زیبا و نیک» دانست.

منبع:اسلام کوئست

[۱]. ر.ک کنیه ابو تراب به امام علی (ع)- ۱۴۸۷۹

[۲]. «مَا کَانَ یَذْکُرُ مُحَمَّداً ابْنَهُ إِلَّا بِکُنْیَتِهِ‏ یَقُولُ کَتَبَ إِلَیَّ أَبُو جَعْفَرٍ وَ کُنْتُ أَکْتُبُ إِلَى أَبِی جَعْفَرٍ وَ هُوَ صَبِیٌّ بِالْمَدِینَهِ فَیُخَاطِبُهُ بِالتَّعْظِیمِ»؛ شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ج ۲، ص ۲۴۰، تهران، نشر جهان، چاپ اول، ۱۳۷۸ق.

[۳]. ر. ک: زندگی امام موسای کاظم (ع) و فرزندانش- ۱۸۸۸