با سلام. آیا اعراب جاهلی پیش از اسلام، همه دختران خود را زنده به گور می کرند؟ اگر این گونه بود، پس چگونه نسلشان ادامه می یافت؟!

پاسخ اجمالی

آنچه از قرآن کریم و منابع تاریخی استفاده می شود، این است که بسیاری از مردم دوران جاهلیت – نه تمامشان – علاقه ای به فرزندان دختر نداشتند. برخی از آنها دخترانشان را می کشتند و برخی نیز با قبول شرمندگی در جامعه، با ناراحتی دختران را نگه می داشتند.
قرآن کریم در باره آنان می فرماید:« وَ إِذا بُشِّرَ أَحَدُهُمْ بِالْأُنْثى‏ ظَلَّ وَجْهُهُ مُسْوَدًّا وَ هُوَ کَظیمٌ». «یَتَوارى‏ مِنَ الْقَوْمِ مِنْ سُوءِ ما بُشِّرَ بِهِ أَ یُمْسِکُهُ عَلى‏ هُونٍ أَمْ یَدُسُّهُ فِی التُّرابِ أَلا ساءَ ما یَحْکُمُون».‏[۱] در حالی که هر گاه به یکى از آنها بشارت دهند دختر نصیب تو شده، صورتش (از فرط ناراحتى) سیاه می شود و به شدّت خشمگین می گردد. به دلیل بشارت بدى که به او داده شده، از قوم و قبیله خود متوارى می گردد (و نمی داند) آیا او را با قبول ننگ نگهدارد، یا در خاک پنهانش کند؟! چه بد حکم می کنند.
قرآن کریم در این آیات به داستان زنده به گور کردن دختران در فرهنگ جاهلی قبل از اسلام اشاره می کند و می فرماید؛ اگر به یکى از آنان خبر داده می شد که همسرش دخترى به دنیا اورده، آن چنان ناراحت می شد که از شدّت خشم چهره اش سیاه می گشت و به زحمت خشم و اندوه خود را فرو می برد. او با خود می اندیشید که آیا خوارى و ننگ دختر داشتن را بپذیرد و آن دختر را نگه دارد، یا او را در زیر خاک پنهان سازد و زنده به گور کند. البته گاهى دختران را با تمام ناراحتى نگه می داشتند و گاهى هم آنها را زنده به گور می کردند.
این فرهنگ زشت عصر جاهلى، دلایل مختلفی می توانست داشته باشد.
۱٫ در جنگ ‏ها اگر منجر به شکست می شد، دختران اسیر دشمن می شدند و این برای آنان مایه ننگ و عار بود.
۲٫ در گذشته فرزندان پسر کار می کردند و با کار کردن در کنار پدر پشتوانه اقتصادی خانواده محسوب می شدند، در حالی که دختران فقط مصرف کننده بودند.
۳٫ گاهى هم در عصر جاهلى، فرزندان را – چه پسر و چه دختر- به جهت فقر و تنگ دستى و از ترس این که نتوانند خوراک آنها را تأمین کنند می کشتند.[۲]
۴٫ وجود جنگ ها و نزاع هاى دائمى قبیلگى میان آنها، سبب فقدان سریع مردان و پسران جنگ جو می شد و به طور طبیعی تناسب و تعادل میان تعداد دختران و پسران به هم می خورد، تا آن جا وجود پسران عزیز شده بود که تولد یک پسر، مایه مباهات بود و تولد یک دختر، مایه ناراحتى و رنج یک خانواده.[۳]
این عوامل باعث می شد تا به محض این که حالت وضع حمل به زن دست می داد شوهر، از خانه متوارى می گشت، مبادا دخترى براى او بیاورد و او در خانه باشد. اگر به او خبر می دادند، مولود پسر است، با خوشحالى و هیجان وصف ‏ناپذیرى به خانه باز می گشت، اما اگر به او  خبر می دادند که نوزاد دختر است، آتش خشم و اندوه همه وجودش را در بر می گرفت.[۴]
با توجه به آنچه بیان شد، بسیاری از مردم دوران جاهلیت – نه تمامشان – علاقه ای به فرزندان دختر نداشتند. برخی از آنها دخترانشان را می کشتند و برخی نیز با قبول شرمندگی در جامعه، با ناراحتی دختران را نگه می داشتند.
قرآن کریم شدیداً این کار را محکوم کرده و می گوید: «وَ إِذَا الْمَوْؤُدَهُ سُئِلَتْ بِأَیِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ»؛[۵] در قیامت در باره دختران زنده به گور شده سؤال می شود که به چه گناهى آنها کشته شدند؟
اولین بارى که این رسم غلط عملى شد، در واقعه جنگ بنى تمیم با کسراى ایران بود که در آن جنگ عده ‏اى از زنان قبیله، اسیر لشکر کسرى شدند و آنان را به اسیرى به دربار کسرى بردند، در آن جا دختران را به عنوان کنیز نگاه داشتند و پس از مدتى که میان دو طرف صلح بر قرار شد، بنى تمیم اسیران خود را مطالبه کردند. دربار کسرى آنان را مخیر کرد که می خواهند به قبیله خود برگردند، یا در دربار بمانند، عده ‏اى از دختران از رفتن به قبیله خویش خوددارى نمودند. مردان قبیله غضبناک شده تصمیم گرفتند از این پس اگر دختردار شدند زنده زنده دفنشان کنند، و همین کار را کردند، قبایل دیگر نیز از آنها یاد گرفته، کم کم این جریان در همه جا منتشر شد، و دخترکشى رواج پیدا کرد.[۶]

 منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. نحل، ۵۸، ۵۹٫

[۲]. ‏جعفری، یعقوب، کوثر، ج ‏۶، ص ۱۵۴، قم، هجرت، چاپ اول، ۱۳۷۶ش.

[۳]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏۱۱، ص ۲۷۱، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.

[۴]. فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج ۲۰، ص ۲۲۵، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.

[۵]. تکویر، ۹٫

[۶]. طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱۲، ص ۲۷۷، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.