براساس آیه ۲۹ سوره یوسف، عزیز مصر از پاکی او اطلاع یافت. با این حال؛ چگونه در آیه ۵۲، یوسف در زندان به دنبال اعاده حیثیت است برای این که پاک بودن خود را برای عزیز ثابت کند؟

پاسخ اجمالی

آیات ۲۸ و ۲۹ سوره یوسف، نقل بخشی از سخنان عزیز مصر است. او بعد از آن که علیه همسرش و به نفع یوسف(ع) داورى نمود، از او خواست تا موضوع را نادیده بگیرد: «یُوسُفُ أَعْرِضْ عَنْ هذا» و به همسرش نیز توصیه  کرد تا از گناهش استغفار کند: «وَ اسْتَغْفِری لِذَنْبِکِ …».
از آیات قرآن هم برداشت نمی شود که پس از آن درخواست، یوسف(ع) ماجرای بی گناهی خود را با فرد دیگری بازگو کرده باشد و جز این هم از او انتظار نمی رفت، چنان که می بینیم در برخورد با عزیز، ایشان نبود که نزد عزیز مصر لب به شکوه بگشاید، تا آن که زلیخا در اقدامی پیش دستانه او را متهم کرد و او هم ناچار شد حق مطلب را بیان کند.[۱]
امّا در آیه ۵۲،[۲] اگر صاحب سخن را حضرت یوسف(ع) بدانیم[۳] گویا این سخن بعد از گواهی زنان به پاک دامنی او و نیز اعتراف همسر عزیز به گناهش بر زبان او جاری شده است. «ذلک» در این آیه، اشاره به ماجرای برگردانیدن فرستاده و پیک است؛ یعنى «این که من از زندان خارج نشده، بلکه فرستاده شاه را نزد او برگرداندم و از او خواستم تا به شاه پیغام دهد که درباره من و آن زنان داورى کند، دلیلش این بود که او بداند من در غیابش خیانت نکردم و بداند که خداوند کید خائنان را به نتیجه نمی رساند».
اکنون این پرسش به وجود می آید که عزیز مصر از قبل به بی گناهی یوسف(ع) پی برده  بود. پس این رویکرد یوسف(ع) چه دلیلی داشت؟
در پاسخ می توان چند احتمال را مطرح کرد، مانند:
۱ – اگرچه عزیز مصر، به بی گناهی یوسف(ع) آگاه بود، اما جامعه مصر – از جمله پادشاه و پیکی که به زندان فرستاده بود – گمان می کردند که او به عزیز خیانت کرده است و این درخواست یوسف(ع) نه برای آگاهی عزیز، بلکه برای آگاهی جامعه مصر بود و ذکر نام عزیز تنها بهانه ای برای طرح این موضوع بود.
۲ – احتمال دیگر آن است که یوسف(ع) با توجه به توصیه عزیز مصر، پیگیر این قضیه نشد که آگاهی او از اصل ماجرا را به اطلاع همگان برساند، و به عبارتی به تعهد ضمنی خود به عزیز مصر مبنی بر مکتوم ماندن این راز وفادار ماند.
اما اکنون که بعد از گذشت سال ها، خود آن زنان آمادگی اعتراف را داشتند، یوسف(ع) درخواست کرد تا اصل ماجرا از آنان پرسیده شود، تا هم جامعه مصر از بدبینی نسبت به او رهایی‌یابند و هم خود او به عهدی که برای مکتوم ماندن راز به عزیز داده بود وفادار بماند و این وفاداری به عهدش را به اطلاع عزیز مصر برساند.
۳ – «ذلِکَ لِیَعْلَمَ أَنِّی لَمْ أَخُنْهُ بِالْغَیْبِ»، شاید هم معنای این فراز از آیه آن باشد که (این درخواست من برای آن بود که پادشاه دریابد که من در پنهان به عزیز مصر خیانت نکردم). به عبارت دیگر با این ترجمه، دیگر سخن از آگاه کردن عزیز مصر نیست تا گفته شود که او از قبل به این موضوع آگاه بوده است، بلکه سخن از آگاه‌کردن پادشاه مصر است که تاکنون گمان می کرده که یوسف به جرم خیانت در زندان است.
۴ – حضرت یوسف نفرمود بروید از زلیخا بپرسید، بلکه گفت بروید از زنانی که دست خود را بریدند بپرسید. این هم یکی دیگر از مواردی است که یوسف(ع) بر عهد خود وفادار ماند.
۵ – شاید درخواست اعلام رسمی خائن نبودن یوسف(ع) و نیز اعلام از بین رفتن حیله خائنان به دلیل تذکر دادن این موضوع به پادشاه مصر بوده تا از نتایج آن نیز بهره مند شود. به عبارتی اعلام کند که اگر فردی به خاطر ترس از خدا در غیاب عزیز به همسرش خیانت نکرده، قطعاً به هیچ چیز دیگرى نیز خیانت نمی کند، و چنین کسى سزاوار است که بر هر چیز از جان و مال و آبروی مردم امین شده، و مردم از امانتش استفاده کنند.
آن گاه این زمینه را آماده کند  که هنگام رویارویی با پادشاه مصر درخواست کند که او را امین بر اموال مملکت و خزینه هاى دولتى(برای رهایی از پیامدهای خشکسالی) قرار دهد.[۴]

  منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه، موسوی همدانی، سید محمد باقر، ج ‏۱۱، ص ۱۹۴ – ۱۹۵، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش.

[۲]. «ذلِکَ لِیَعْلَمَ أَنِّی لَمْ أَخُنْهُ بِالْغَیْبِ وَ أَنَّ اللهَ لا یَهْدی کَیْدَ الْخائِنین‏»؛ این سخن را به خاطر آن گفتم تا بداند من در غیاب به او خیانت نکردم؛ و خداوند مکر خائنان را هدایت نمی کند! یوسف، ۵۲٫

[۳]. برخی زلیخا را صاحب سخن دانسته اند که بر آن نیز اشکالاتی وارد است.

[۴]. المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱۱، ص ۲۶۷ – ۲۶۸٫