آیه ۱۷ سوره توبه اشاره به شرکت ندادن مشرکین در مراسم حج دارد. مگر مشرکین در مراسم حج شرکت می کردند؟ و با توجه به این آیه اعمال کسانی مانند ادیسون که دین نداشتند کاملاً حبط می شود؟

پاسخ اجمالی

به این پرسش در دو بخش زیر پاسخ داده می شود.
۱٫ مشرکان مکه، همان طور که از عنوان «شرک» معلوم است، منکر خداوند نبودند، بلکه خدا را به عنوان آفریننده آسمان و زمین و نازل کننده باران می پذیرفتند و حج انجام می دادند با این حال، در مقام پرستش برای خداوند شریک قائل می شدند و بت ها را شریک خداوند قرار می دادند. قرآن می فرماید: «آنها غیر از خدا، چیزهایى را می پرستند که نه به آنان زیان می رساند، و نه سودى می بخشد؛ و می گویند: اینها شفیعان ما نزد خدا هستند! بگو: آیا خدا را به چیزى خبر می دهید که در آسمان ها و زمین سراغ ندارد؟! منزّه است او، و برتر است از آن همتایانى که قرار می دهند!».[۱]
نقل شده آیه شریفه «وَ ما یُؤْمِنُ أَکْثَرُهُمْ بِاللَّهِ إِلَّا وَ هُمْ مُشْرِکُونَ»،[۲] درباره مشرکان عرب نازل شده که وقتى از آنها می پرسیدند: آفریننده آسمان ها و زمین کیست؟ و چه کسى است که باران را از آسمان نازل می کند؟ در پاسخ می گفتند: «اللَّه»، ولى با این حال شرک می ورزیدند و در وقت گفتن تلبیه در حج خود می گفتند: «لبیک لا شریک لک الا شریکاً هو لک تملکه و ما ملک».[۳]
ابن عباس می گوید: پیامبر اسلام، ابوبکر را فرستاد تا کلمات برائت را ندا دهد آن گاه على را به دنبال او فرستاد تا نامه پیامبر را به او دهد، در آن هنگام که ابوبکر در راه بود صداى شتر پیامبر را از دور شنید و با نگرانى بیرون شد و گمان کرد که پیامبر است، ولى او على بود که نامه پیامبر خدا را به او داد و در آن ابوبکر مأموریت یافته بود که در موسم حج باشد و على مأموریت یافته بود این کلمات را ندا دهد، پس رفتند و حج بجاى آوردند و على در ایّام تشریق بپا خاست و ندا در داد که خدا و رسول او از هر مشرکى بیزار است، چهار ماه در زمین بگردید و پس از این سال هیچ مشرکى حج نکند و هیچ کس در بیت عریان طواف نکند.[۴]
از این سخن روشن می شود که مشرکان نیز حج بجا می آوردند که البته حج آنان با خرافاتی آمیخته شده بود که یکی از آن خرافات ها عریان طواف کردن در برخی از حالات بود.
همچنین در میان عرب رسم بود که در ماه های حرام، حج تغییر می کرد. مجاهد در این باره می گوید: مشرکان هر ماهی حج بجا می آوردند، دو سال در محرّم حج و دو سال در صفر، … آن گاه پیامبر(ص) در سال دیگر حج انجام داد و در خطبه اموری را گفت که تا به حال باقی است … و گفت: سال دوازده ماه باشد چهار ماه از آن ماه هاى حرام باشد سه ماه به دنبال یکدیگر: ذی القعده، ذی الحجّه و محرّم، و یک ماه جدا: رجب میان جمادى و شعبان. و قصد پیامبر(ص) از این سخن آن بود که باطل بکند آنچه عرب انجام می دادند از نسئ؛ یعنى تأخیر کردن حرمت ماه به ماهى دیگر.[۵]
بنابر این، مشرکان شبه جزیره عربستان، برخی سنت های ابراهیمی از جمله حج را به صورت ناقص و تحریف شده حتی در برخی از اوقات همراه مسلمانان[۶] انجام می دادند.
۲٫ اگر افرادی مانند ادیسون جاهل قاصر بودند، احتمال سعادتمند شدن آنها وجود دارد. در این باره نمایه «عدل الاهی و عدم آشنایی انسان ها با تشیع»، سؤال ۳۵۷۴ را مطالعه کنید. اما اگر مشرک معاند باشند، پاداش خدماتشان در همین دنیا به آنان داده خواهد شد. پاداشی مانند نام نیک. خداوند در قرآن می فرماید: «آن کس که (تنها) زندگى زودگذر (دنیا) را می طلبد، آن مقدار از آن را که بخواهیم- و به هر کس اراده کنیم- می دهیم سپس دوزخ را براى او قرار خواهیم داد، که در آتش سوزانش می سوزد در حالى که نکوهیده و رانده (درگاه خدا) است».[۷]

منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. یونس، ۱۸: « وَ یَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا یَضُرُّهُمْ وَ لا یَنْفَعُهُمْ وَ یَقُولُونَ هؤُلاءِ شُفَعاؤُنا عِنْدَ اللَّهِ قُلْ أَ تُنَبِّئُونَ اللَّهَ بِما لا یَعْلَمُ فِی السَّماواتِ وَ لا فِی الْأَرْضِ سُبْحانَهُ وَ تَعالى‏ عَمَّا یُشْرِکُونَ».

[۲]. «و بیشتر آنها که مدعى ایمان به خدا هستند، مشرکند!»؛ یوسف، ۱۰۶.

[۳]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: بلاغی‏، محمد جواد، ج ۵، ص ۴۱۰، ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.

[۴]. «فَقَامَ عَلِیٌّ (ع) أَیَّامَ التَّشْرِیقِ یُنَادِی ذِمَّهُ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ بَرِیئَهٌ مِنْ کُلِّ مُشْرِکٍ فَسِیحُوا فِی الْأَرْضِ أَرْبَعَهَ أَشْهُرٍ وَ لَا یَحِجَّنَّ بَعْدَ الْعَامِ مُشْرِکٌ وَ لَا یَطُوفُ بِالْبَیْتِ بَعْدَ الْیَوْمِ عُرْیَانٌ»؛ سید ابن طاووس‏، الطرائف فی معرفه مذاهب الطوائف، ج ‏۱، ص ۳۹، خیام، قم‏، چاپ اول‏، ۱۴۰۰ق‏.

[۵]. اسفراینى، ابوالمظفر شاهفور بن طاهر، تاج التراجم فی تفسیر القرآن للأعاجم، ج ‏۲، ص ۸۶۱، انتشارات علمى و فرهنگى، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۵ش.

[۶]. بعضى گفته اند: منظور از روز حج اکبر، روز دهم ذى الحجه از سال نهم هجرت است، چون در آن روز بود که مسلمانان و مشرکان یک جا اجتماع کرده و هر دو طایفه به حج خانه خدا پرداختند، و بعد از آن سال دیگر هیچ مشرکى حج خانه خدا نکرد؛ ر.ک: «نام عید قربان، حج اکبر و حج اصغر در اسلام»، سؤال ۲۹۵۱۰.

[۷]. اسراء، ۱۸: «مَنْ کانَ یُریدُ الْعاجِلَهَ عَجَّلْنا لَهُ فیها ما نَشاءُ لِمَنْ نُریدُ ثُمَّ جَعَلْنا لَهُ جَهَنَّمَ یَصْلاها مَذْمُوماً مَدْحُوراً».