منظور از اسیر و مسکین و یتیم در سوره ی انسان چه کسانی هستند، مگر کسی که اسیر شده می تواند در منزل کسی برود؟!

پاسخ اجمالی

۱ -مسکین: کسی است که هیچ چیز نداشته باشد و وضعیت مالی و زندگی اش از فقیر بدتر است.^[۱]
البته برخی معتقدند این تعریف از مسکین با آیه ای قرآن که از مالکان کشتی به مساکین تعبیر می کند، همخوان نیست: «أَمَّا السَّفِینَهُ فَکانَتْ لِمَساکِینَ یَعْمَلُونَ فِی الْبَحْرِ …».[۲]در این آیه به افرادی که صاحب کشتى بودند، مساکین اطلاق شده است.
بر اساس این نظر، مسکین از «سکون» به معنای درمانده است؛ چرا که درماندگى ممکن است در اثر فقر باشد، و یا از بیماری، فلج، نقص عضو، نداشتن مال و … باشد. بنابر این مسکین از فقیر اعمّ است، بر خلاف کسانی که فقیر را اعمّ دانسته؛ زیرا هر فقیر از لحاظ حاجت مسکین و درمانده است، ولى بعضى از مساکین فقیر نیستند؛ مانند مساکین صاحب کشتى در آیه فوق.[۳]
۲ – یتیم: یتیم به کسی گفته می شود که در کودکی و قبل از بلوغ پدر خود را از دست داده باشد. البته در حیوانات این واژه به مادر مرده اطلاق می شود.^[۴]
۳ – اسیر: اسیر می تواند معانی گوناگونی داشته باشد و به عنوان نمونه مفسران در تبیین معنای اسیر در آیه هشت سوره انسان، اختلاف نظرهایی دارند:
برخی می گویند؛ مراد از اسیر همان معنایى است که از این اسم به ذهن می ‏رسد؛ یعنى کسى که(از کفار و مشرکان) هنگام جنگ با مسلمانان، به اسارت در آمده است.[۵]بعضی می گویند؛ مقصود از اسیر، بردگان و کنیزانی می باشند که خریداری شده اند.[۶] گروهی بر آنند که منظور از اسیر زن است؛ چون آنها نزد شوهران خویش اسیرند![۷]
و بعضی نیز معتقدند که اسیر یعنی بدهکار و مقروض؛ به دلیل حدیثی که می گوید بدهکار و مدیون تو اسیر تو است، پس با اسیر خود به نیکویی برخورد کن.[۸]
۴ – بر اساس شأن نزول آیه ۸ سوره انسان، مرد اسیری هنگام افطار به در خانه امام على(ع) آمد، و امام و خانواده اش غذای افطاری خود را به او دادند.
پرسشی که در این جا مطرح می شود؛ این است که مگر در زمان رسول خدا(ص) اسیران و مجرمان زندانى نبودند؟! پس چگونه است که اسیری شب هنگام به در خانه علی(ع) رفته و تقاضای غذا می کند؟!
در جواب باید گفت؛ طبق نقل تاریخ در زمان پیامبر(ص) زندان به معنای امروزی وجود نداشت. آن حضرت اسیران را تقسیم کرده و به دست مسلمانان می سپرد، و می ‏فرمود مراقب آنها باشید، و به آنها نیکى کنید، و گاه که توانایى بر تأمین غذاى آنها نداشتند، از دیگر مسلمانان براى اطعام اسیران کمک می ‏گرفتند، و آنها را همراه خود و یا حتى بدون همراهى خود به سراغ سایر مسلمانان می ‏فرستادند، تا به آنها کمک کنند؛ زیرا در آن موقع مسلمانان سخت در مضیقه بودند. البته بعد از گسترش حکومت اسلامى، و زمانی که تعداد اسیران بیشتر شد و حتى مجرمان زیاد شدند، زندان به وجود آمد، و ارتزاق اسیران و مجرمان از طریق بیت المال صورت می گرفت.[۹]
بنابر این، و با توجه به این که در گذشته، شهرهای بزرگ و مراکز حکومت ها از طریق دیوارها و نگهبانان محصور بودند و رفت و آمدها کنترل می شد، و معمولاً بردگان و اسیران افرادی شناخته شده بودند، آنان ترجیح می دادند که فرار نکنند؛ زیرا در غیر این صورت، ممکن بود مجازاتشان مرگ باشد.

 منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق، داودی، صفوان عدنان، ص ۴۱۸، دمشق، بیروت، دارالقلم‏، الدار الشامیه، چاپ اول، ۱۴۱۲ق؛ حقی بروسوی، اسماعیل، تفسیر روح البیان، ج ‏۱۰، ص ۲۶۵، بیروت، دارالفکر، بی تا.

[۲]. کهف، ۷۹٫

[۳]. قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، ج ‏۳، ص ۲۸۶، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ ششم، ۱۳۷۱ش.

[۴]. المفردات فی غریب القرآن، ص ۸۸۹٫

[۵]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی‏، محمد جواد، ج ۱۰، ص ۶۱۷، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش؛ طباطبائی، سید محمد حسین‏، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۲۰، ص ۱۲۶، قم، دفتر انتشارات اسلامی‏، چاپ پنجم‏، ۱۴۱۷ق.

[۶]. عاملی، ابراهیم، تفسیر عاملی، تحقیق، غفاری، علی اکبر، ج ‏۸، ص ۴۳۶، تهران، صدوق، ۱۳۶۰ش.

[۷]. فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج ‏۳۰، ص ۷۴۸، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.

[۸]. همان.

[۹]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏۲۵، ص ۳۵۴، دار الکتب الاسلامیه، تهران، ۱۳۷۴٫