با توجه به این که خدا دعای فرعون طغیانگر را بدون واسطه اجابت می کند (زیاد شدن آب نیل با تضرع فرعون به درگاه الهی) در حالی که فرعون با چندین بار توسل به حضرت موسی(ع) در هنگام غرق شدن اجابت نشد (که خداوند می فرماید اگر یک بار از من درخواست می کرد اجابتش می کردم) و با این که خداوند از چهارده معصوم به خلق مهربان تر است چگونه درخواست کردن با واسطه از خدا بهتر از درخواست کردن بدون واسطه است و نتیجه بهتری دارد؟

پاسخ اجمالی

این پرسش را باید به دو بخش تقسیم کرد:
۱ – آیا دعاهای اجابت شده فرعون بدون واسطه بود، یا این که فرعون، در آن موارد نیز موسی(ع) را واسطه قرار داد؟
بنابر آیات قرآن؛ فرعونیان، نافرمانی های بسیاری انجام دادند که به دنبال آن، خداوند عذاب های مختلفی را بر آنها فرود آورد:
«پس ما طوفان و هجوم ملخ و شپش و قورباغه و آلوده شدن وسایل زندگى به خون که عذاب هاى گوناگونى بود را به سوى آنان فرستادیم، باز هم تکبّر و سرکشى کردند و گروهى مُجرم و گناهکار بودند».[۱]
اینها بلایای بزرگی بود که بر فرعونیان نازل شد. آنها خوب می دانستند که خود و خدای پوشالی آنها، توان دفع این حوادث غیر مترقبه را ندارند و به همین جهت به موسی(ع) متوسل شدند که از خدای خود، برطرف شدن این مشکلات را بخواهد:
«و هرگاه عذاب بر آنان فرود آمد، گفتند: اى موسى! پروردگارت را با استفاده از پیمانى که با تو دارد [و آن مستجاب کردن دعاى توست‏] براى ما بخوان که اگر این عذاب را از ما برطرف کنى یقیناً به تو ایمان می آوریم و بنی اسرائیل را با تو روانه می کنیم».[۲]
به دنبال این درخواست ها بود که در هر مرحله، به واسطه موسی(ع)، خداوند عذاب را از آنان برداشت.[۳]
بنابر این، فرعونیان خود از خداوند درخواست نکردند، بلکه در هر مرحله به موسی(ع) متوسل گشته و او را واسطه میان خود و پروردگار قرار دادند و این همان توسلی است که ما شیعیان آن را قبول داریم.
۲ – آیا روایتی داریم مبنی بر این که فرعون در زمان غرق شدن، به موسی(ع) متوسل شد و به همین جهت پروردگار دعایش را اجابت نکرده و فرموده که اگر یک بار از من درخواست می کرد، دعایش را اجابت می کردم؟!
با آن که چنین سخنی مشهور است، اما چنین روایتی در منابع معتبر وجود ندارد و آنچه در قرآن آمده نیز چنین درخواستی را تأیید نمی کند:
«هنگامى که بلاى غرق شدن، او را فروگرفت، گفت: ایمان آوردم که هیچ معبودى جز همان که بنی اسرائیل به او ایمان آوردند، نیست و من از تسلیم شدگان [در برابر فرمان هاى حق‏] هستم».[۴]
بنابر تصریح این آیات، فرعون اعلام مسلمانی را به صورت مطلق بیان می کند تا ایمان خود به خداوند را وسیله ای برای نجات از غرق قرار دهد و در این درخواست نیز موسی(ع) هیچ نقشی نداشته و از آن حضرت تقاضایی برای واسطه شدن نمی شود.
علاوه بر این، بر اساس صریح قرآن، دعای او تنها بدین جهت مورد پذیرش قرار نگرفت که بعد از مشاهده این همه معجزات و سرکش در هر مرحله، اکنون که عذاب نهایی رسید، ایمان او دیگر برایش نفعی نداشته؛ زیرا تنها از روی ترس و اجبار بود: «[به او گفته شد:] اکنون [که به نابودى خود یقین دارى و زمان بازگشت به خدا سپرى شده ایمان می آورى؟!] در حالى که پیش از این عصیان می ورزیدى و از تبهکاران بودى؟».[۵]

منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. اعراف، ۱۳۳٫

[۲]. اعراف، ۱۳۴٫

[۳]. اعراف، ۱۳۵٫: «پس هنگامی که تا مدت معینی عذاب را از آنان برداشتیم، باز هم پیمان شکنی کردند».

[۴]. یونس، ۹۰٫

[۵]. یونس، ۹۱٫