تحلیل موضع گیری امامان شیعه (ع) در مقابل عملکرد اجتماعی سیاسی افراد و گروه های هم دوره خود، می تواند زمینه ساز ترسیم الگویی مشخص برای پیروی شیعیان از این بزرگواران در هر عصر باشد. در دوره امامان (ع) قیام های متعددی صورت گرفت که یکی از آنها قیام شهید فخ (۱۶۹ ق) بوده است. تحلیل و بررسی ماهیت این قیام هدف این مقاله است. در آغاز به بیان مقدمه ای کوتاه درباره چگونگی قیام و عوامل وقوع آن پرداخته می شود؛ سپس به بررسی ماهیت سیاسی فکری قیام، متناسب با اهداف مطرح شده از سوی رهبر قیام، و در پایان به اعتبار سنجی قیام با معیار قیام امام حسین (ع) در کربلا توجه خواهد شد. نتیجه این پژوهش، دستیابی به رهیافتی است که ضمن تاکید بر ماهیت سیاسی ـ فکری قیام فخ، اعتبار آن را در مقایسه با خط مشی جهادی که پیشوایان بزرگ شیعه (ع) در عصر خود انتخاب نموده اند، به ویژه امام موسی کاظم (ع) که هم عصر با این رخداد بوده است، می سنجد. وجود نمودهای مشابه یا متفاوت در این قیام با نهضت امام حسین (ع) به عنوان یک قیام معتبر و اصیل شیعی، بررسی نقادانه ماهیت سیاسی ـ فکری این قیام را ضروری می نماید.