برخى آیات قرآنى درباره آینده جهان و اینکه سرانجام، صالحان حکومت زمین را در دست مى‏گیرند، به اشاره و تصریح سخن گفته‏اند. مفسّران برآنند که این آیات نظر به امام مهدى علیه‌السلام دارند. پاره‏اى آیات دیگر نیز از ولایت باطنى امام مهدى علیه‌السلام سخن گفته‏اند. برخى از آیاتى که درباره حضرت مهدى علیه‌السلام آمده‏اند، عبارت‏اند از:

 آیه اوّل: زمین ارثیه صالحان است:

خداوند متعال در آیه ۱۰۵ سوره مبارکه انبیاء می فرماید: «ما در زبور پس از ذکر [تورات‏] نوشته‏ایم که سرانجام زمین را بندگان شایسته ما به میراث مى‏برند»[۱]. از امام باقر علیه‌السلام نقل است که این بندگان شایسته، اصحاب مهدى علیه‌السلام در آخر الزّمان‏اند[۲].

آیه دوم، پیشوایی مستضعفین

خداوند متعال در جای دیگر، یعنی در آیه پنجم سوره مبارکه قصص می فرماید: «ما مى‏خواهیم بر مستضعفان منّت نهیم و آنان را پیشوایان و وارثان زمین کنیم»[۳]. امامان علیه‌السلام مراد این آیه را برپایى حکومت جهانى حضرت مهدى علیه‌السلام دانسته‏اند[۴].

آیه سوم، وعده پیشوایی مؤمنان

همچنین خداوند متعال در آیه پنجاه و پنچم سوره مبارکه نور، وعده ای به مؤمنان می دهد و می فرماید: «خداوند به کسانى از شما که ایمان آورده و کارهاى شایسته کرده‏اند، وعده داد که آنان را خلیفه روى زمین مى‏سازد؛ همان سان که پیشینیان را خلافت روى زمین بخشید و آیینى را که براى آنان پسندیده است، پابرجا مى‏کند و ترس آنان را به امنیّت مبدّل مى‏سازد»[۵].

 امامان معصوم علیه‌السلام فرموده‏اند که این آیه نیز به حضرت مهدى علیه‌السلام اشارت دارد.

و نیز نقل کرده‏اند که حضرت زین العابدین، این آیه را خواند و فرمود: «به خدا سوگند، اینان شیعیان ما هستند؛ خداوند وعده خویش را براى آنان به دست مردى از ما تحقّق مى‏بخشد و او، مهدى این امّت است.» این مضمون، از امام باقر و امام جعفر صادق علیه‌السلام نیز نقل شده است[۶].

آیه چهارم، جایگزینی قومی سرسخت در برابر کفار

 و باز خداوند متعال در آیه پنجاه و چهار سوره مبارکه مائده، به جایگزینی قومی سرسخت در صورت ارتداد مسلمین اشاره می کند و می فرماید: «اى کسانى که ایمان آورده‏اید! هر کس از شما از آیین خویش بازگردد، خداوند در آینده گروهى را مى‏آورد که آنان را دوست دارد و آنان نیز او را دوست دارند؛ در برابر مؤمنان فروتن‏اند و در برابر کافران سرسخت و نیرومند. آنان به راه خدا جهاد مى‏کنند و از سرزنش سرزنش‏کنندگان بیم نمى‏برند »[۷]. روایت است که امام صادق علیه‌السلام مراد این آیه شریف را یاران حضرت مهدى علیه‌السلام دانسته است [۸]. در برخى تفاسیر نیز آمده است که این آیه درباره حضرت قائم و اصحاب او نازل شده است که به راه خدا مى‏جنگند و از چیزى پروا نمى‏کنند[۹].

 آیه پنجم، باقی مانده خداوند در زمین

از دیگر آیاتی که اشاره مستقیم به امام زمان عج‌الله‌تعالی‌فرجه اشاره می کند، آیه هشتاد و شش سوره مبارکه هود است که بیان می دارد: «بقیّه اللّه براى شما مردم بهتر است اگر مؤمن باشید »[۱۰]. از برخى روایات برمى‏آید که مراد از «بقیّه اللّه» حضرت مهدى علیه‌السلام است؛ همانند روایتى که بنابر آن، کسى از امام صادق علیه‌السلام مى‏پرسد: «چون مى‏خواهیم به حضرت قائم سلام گوییم، آیا مى‏توانیم او را امیرالمؤمنین خطاب کنیم»؟ حضرت علیه‌السلام در پاسخ فرمود: «نه؛ این لقب را خداوند تنها به على بن ابى‏طالب داده است». پرسید: «او را چه خطاب کنیم»؟ فرمود بگویید: « السَّلامُ عَلَیکَ یَا بَقیَّهَ اللّهِ!» آن گاه امام علیه‌السلام این آیه را بر زبان آورد: «بَقِیَّهُ اللَّهِ خَیْرٌ لَکُمْ …» [۱۱].

سخن آخر

افزون بر این آیاتى دیگر نیز به حضرت مهدى علیه‌السلام و رخدادهاى آخرالزّمان و حوادث مقارن ظهور و پس از آن، تفسیر شده‏اند و در این تفسیر بر احادیث نبوى صلی‌الله‌علیه‌وآله و علوى علیه‌السلام و دیگر امامان معصوم علیه‌السلام استناد گشته است.

مى‏توان گفت که در همه منابع تفسیرى شیعه ذیل این آیات، از حضرت مهدى نیز یاد شده است. افزون بر این، کتبى نیز ویژه آیات حضرت مهدى علیه‌السلام تألیف شده‏اند؛ از آن جمله است: «المحجّه فیما نزل فى القائم الحجّه» نوشته سیّد هاشم بحرانى؛ این کتاب با نام‏ سیماى حضرت مهدى‏ در قرآن‏ ترجمه شده است. همچنین کتاب‏ «المهدى فى القرآن‏» به قلم سیّد صادق حسینى شیرازى، بدین موضوع پرداخته است. تفسیرهاى معتبر اهل سنّت نیز برخى آیات را درباره حضرت مهدى علیه‌السلام و ظهور او دانسته‏اند. از آن جمله است: غرائب القرآن، نوشته نظام نیشابورى؛ کشّاف‏ نوشته جاراللّه زمخشرى؛ روح المعانى‏، نوشته شهاب الدّین آلوسى بغدادى.

.[۱] «وَلَقَدْ کَتَبْنَا فِی الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِیَ الصَّالِحُونَ» انبیاء/ ۱۰۵

[۲] مجمع البیان‏، ۸- ۷/ ۶۶

[۳] . «وَ نُریدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَی الَّذینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّهً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثینَ» قصص/ ۵

[۴] ۵ تفسیر نور الثقلین، ص ۳۱۰ و ۳۱۱

[۵] . «وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضَى لَهُمْ وَلَیُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا یَعْبُدُونَنِی لَا یُشْرِکُونَ بِی شَیْئًا ۚ وَمَنْ کَفَرَ بَعْدَ ذَٰلِکَ فَأُولَٰئِکَ هُمُ الْفَاسِقُونَ» نور/ ۵۵

[۶] مجمع البیان، ۸- ۷/ ۱۵۲

[۷] . «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا مَنْ یَرْتَدَّ مِنْکُمْ عَنْ دِینِهِ فَسَوْفَ یَأْتِی اللَّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَیُحِبُّونَهُ أَذِلَّهٍ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ أَعِزَّهٍ عَلَى الْکَافِرِینَ یُجَاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَلَا یَخَافُونَ لَوْمَهَ لَائِمٍ ۚ ذَٰلِکَ فَضْلُ اللَّهِ یُؤْتِیهِ مَنْ یَشَاءُ ۚ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ » مائده/ ۵۴

[۸] سیماى حضرت مهدى در قرآن‏، ۱۱۸

[۹] تفسیر قمى‏، ۱/ ۱۷۰

.[۱۰]  «بَقِیَّهُ اللَّهِ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنینَ وَ ما أَنَا عَلَیْکُمْ بِحَفیظٍ» هود/ ۸۶

.[۱۱]  تفسیر نور الثّقلین‏، ۳/ ۳۱۱ و ۳۱۳