وقتی نهج البلاغه را ورق می زنید، در نامه سی و یکم آن می خوانید: «فانّک اوّل ما خُلقتَ جاهلاً ثم عُلِّمتَ» یعنی: پسرم تو در بدو خلقتت جاهل بودی، سپس عالم گشتی. حال سؤال اینجاست که مقصود از «نادان بودی» چیست؟ یعنی با توجه به این که حضرت امام حسن علیه‌السلام معصوم بود، آیا می توان علم موهبتی ایشان را در بدو خلقت نفی کرد؟
موهبتی ایشان را در بدو خلقت نفی کرد؟
این سخن حضرت علی علیه‌السلام به فرزندش امام حسن علیه‌السلام صریح یکی از آیات قرآن است که خداوند فرموده: «خدا شما را از شکم مادرانتان بیرون آورد، در حالی که هیچ نمی دانستید»[۱].
این آیه شامل همه انسان ها می شود. با این تفاوت که پیشوایان معصوم پس از تولد، با عنایت خداوند دارای علم خاص شدند. البته مانند دیگر انسان ها برخی از علوم و شناخت های عادی و روزمره زندگی را نیز فرا گرفتند.
بنابراین سخن حضرت هیچ منافاتی با مقام عصمت ندارد. در عین حال این جمله به فضل و عنایت خداوند نیز اشاره دارد که انسان از خود هیچ علم و دانش ندارد و آنچه یاد می گیرد، به واسطه بخشش و لطف خداوند است یا به طریق مستقیم که به امامان معصوم علیه‌السلام داده می شود و یا با در اختیار گذاشتن ابزارهای شناخت مانند چشم و گوش و عقل و دل.
هم چنین سخن حضرت تشویق و ترغیبی به سوی دانش و معرفت است و این که از معارف الهی باید بهره گرفت و هیچ عیب نیست که به دنبال معرفت و دانش باشد، زیرا انسان در ابتدای آفرینش به همه چیز آگاه نبود، بلکه به مرور زمان و در اثر تجارب و شناخت های بسیار دیگر که یافته، بر علم و دانش خود افزود.
بنابراین حضرت با این سخن به فضیلت کسب علم و معرفت و لطف الهی بر انسان اشاره می کند.
[۱] سوره مبارکه نحل، آیه ۷۸
پاسخ دهید