یکم. قوانین طبیعى بخشى از سنت هاى الهى حاکم بر نظام جهان است. این قوانین حاکم بر فعل الهى نیست؛ بلکه معلول خداوند و اراده او است. به عبارت دیگر قوانین طبیعى، بر اساس آفرینش الهى و توصیف چگونگى آن است؛ نه اینکه آفرینش الهى به پیروى از قوانین طبیعى باشد. آنچه مسلّم است در قرآن و روایات، از «خلقت» به «فطر» و از «خالق» به «فاطر» تعبیر شده است؛ زیرا «فطر»، به معناى خلقت و آفرینش ابتدایى و ابداعى است؛ یعنى، آفرینش بدون سابقه و نقشه و غیرتقلیدى. این انسان است که تمام کارهایش براساس تقلید از طبیعت و در کادر قوانین حاکم بر آن است. کارهاى ما انسان ها، تمامى الگوبردارى از طبیعتى است که وجود دارد؛ حتى اختراعات و ابتکارات انسان ها، مایه هاى اصلیشان در طبیعت است. اما فعل و آفرینش خدا، چنین نیست؛ زیرا مقدم بر آفرینش او، چیزى نیست تا بخواهد از اصول آن پیروى کند.

دوم. چنان که گذشت قوانین طبیعى بخشى از سنن الهى در نظام آفرینش است و حاکم بر این سنت ها، سنن فراطبیعى و نظامات عام ترى وجود دارند که کشف آنها فراتر از حوصله دانش هاى تجربى است و از طریق عقل و وحى شناخت پذیرند.

در مواردى مانند «معجزه»، مشاهده مى شود که امورى خارج از روال عادى طبیعت صورت مى پذیرد. البته در اینکه معجزه برخلاف قوانین طبیعى است یا در متن آنها، دیدگاه هاى مختلفى وجود دارد؛ اما آنچه مسلم است اینکه خوارق عادات نیز امورى نظام مند و در دایره سنن الهى و قوانین عام حاکم بر نظام هستى مى باشند. بنابراین هیچ تخلّفى از قوانین الهى حاکم بر هستى صورت نمى گیرد؛ بلکه رخدادها بر اساس قوانینى که داراى سلسله مراتب طولى و عرضى هستند رخ مى دهد. برخى از این قوانین براى بشر شناخته شده و بعضى دیگر ناشناخته است.

پرسش و پاسخ ها «راز آفرینش» / مؤلف:حمیدرضا شاکرین

دفتر نشر معارف