از ویژگی‌های اسلام آن است که مجموعه آداب فردی و اجتماعی را به همگان توصیه کرده است. به گونه‌ای که با انجام این دستورات می توان به خوبی‌ها و خوشی‌ها دست یافت. از جمله این تعالیم، آداب سفر است و ما به طور مختصر به گوشه‌هایی از آن اشاره می‌کنیم:

۱ – صدقه دادن که در مجامع روایی، ائمه اطهار(علیهم السلام) فرموده‌اند:

«افتتح سفرک بالصدقه»؛[۱] «سفرت را با صدقه شروع کن».

«الصدقه تدفع البلاء»؛[۲] «صدقه بلاها را دفع می‌کند».

۲ – گفتن بسم‌الله هنگام سوار شدن به وسیله نقلیه.

۳ – خواندن آیه الکرسی؛

۴ – خواندن این آیات کریمه قرآن جهت حفظ وسیله نقلیه؛

«سُبْحانَ الَّذی سَخَّرَ لَنا هذا وَ ما کُنّا لَهُ مُقْرِنینَ. وَإِنَّا إِلَی رَبِّنَا لَمُنقَلِبُونَ»؛[۳]

«پاک و منزه است خداوندی که این وسیله نقلیه را در اختیار ما قرار داد در حالی اگر لطف خدا نبود ما نمی توانستیم آن را مسخر خود گردانیم. همانا بازگشت ما به سوی پروردگارمان است».

۵ – کمک و یاری همسفران، این وظیفه اجتماعی آن قدر مهم است که در روایت در فضیلت این کار آمده است که:

حضرت زین‌العابدین(علیه السلام)؛ با اشخاص مختلف و ناآشنا سفر می‌کرد تا بتواند آن‌ها را یاری و کمک کند.

اسماعیل خثعمی به امام صادق(علیه السلام) می گوید وقتی به مکه رسیدیم همراهان ما برای طواف رفتند و مرا گذاشتند تا اسباب و وسایل آنها را نگهداری کنم و من به طواف با آنها در آن موقع نرفتم حضرت فرمودند: اجر و پاداش تو از آنها بیشتر است «أنت أعظمهم اجرا»[۴]

امام خمینی(رحمت الله علیه) در سفرهای زیارتی وقتی با دوستان و آشنایان همسفر بودند زودتر از حرم بر می گشتند و وسایل چایی و میوه و غذا را برای بقیه فراهم می کردند.

۶ – مراقبت کند که همسفر او به زحمت و سختی نیافتد و در خرج‌های سفر با هم کمک کنند.

۷ – با همسفران به خوش‌خویی و سازش رفتار کند و زحمت و رنج‌شان را تحمل نماید.

۸ – دقت و مواظبت بر انجام واجبات، مخصوصاً نمازهای روزانه و ترک محرمات به خصوص غیبت کردن.

پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:

«از آنچه به همراه دارید دوستان را بی‌بهره نسازید و دشواری و تلخی‌های سفر را بازگو نکنید و مزاح و خوشرویی را فراموش نکنید»[۵]

لقمان حکیم به فرزندش فرموده است: به هنگام سفر، در هر کاری با همسفران خود هماهنگی داشته باشد و برای تصمیمات مختلف با آنان مشورت نماید و با لبخند و سعه صدر با یکدیگر برخورد کنند.[۶]

۹ – هرگز در مسافرت چیزی را به فال بد نگیرید.

۱۰ – در انتهای سفر سوغاتی هر چند اندک برای دوستان و آشنایان در نظر بگیرید.

البته هزینه کردن در راه زیارت خانه خدا و زیارت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و امامان(علیهم السلام) از آداب و مستحبات است و از سوی خداوند جبران می شود.

عن ابی عبدالله(علیه السلام):

«… یجعل له بکل درهم انفقه عشره الاف درهم»؛[۷] «برای او به ازاء هر درهمی که انفاق کند ده هزار درهم قرار داده می شود».

پی نوشت ها

[۱] – میزان الحکمه، ج ۲، ص ۱۳۰۸، ۱۳۶۵٫

[۲] – وسائل الشیعه، ج ۲، ص ۴۳۳٫

[۳] – زخرف (۴۳)، آیه ۱۴ و ۱۳٫

[۴] – کافی، ج ۴، ص ۵۴۵٫

[۵] – میزان الحکمه، ج ۲، ص ۱۳۱۰٫

[۶] – بحارالانوار، ج ۷۶، ح ۲۷۱٫

[۷] – وسایل الشیعه، ح ۲ ب ۵۸ زیارت.