معیت قرآن و امام حسن (ع)
قرآن و عترت دو اصل جدایی ناپذیر هستند که هر یک نیمه کامل کننده دیگری است. این دو یادگار و میراث عزیز پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در حقیقت پایه های اصلی دین مبین اسلام می باشند که از آغاز تولد این دین آسمانی با هم بوده و معرفت هریک منوط به دیگری و بقای هریک شرط بقای دیگری است. در این مقاله اهمیت این دو در کنار یکدیگر را می خوانید.
مردم‌سالاری دینی در سیره سیاسی و حکومت امام علی (ع)
ازنظر امام علی (ع) عرصه سیاسی حکومت حق محور، عرصه‌ای شایسته‌سالار است که در آن‌همه افراد جامعه باید موقعیت مشارکت در حکومت را داشته باشند؛ و حکومت بر اراده و حضور آنان متکی است. نگاه ایشان به حکومت به‌مثابه وسیله‌ای برای خدمت به مردم است. پرهیز از خودکامگی، تأکید بر مشاوره با مردم وجه بارز حکومت آن امام (ع) است. در این حکومت از عامه مردم به‌مثابه ستون دین و سپر محکم در برابر دشمنان یاد می‌شود. آن حضرت ارزش فوق‌العاده‌ای برای ضرورت جلب حسن ظن مردم قائل است و ازآنجایی‌که منبع قدرت سیاسی رأی و حمایت مردم است، بنابراین حکومت در برابر عامه مردم پاسخ‌گو، مسئول و همچنین از شفافیت سیاسی در برابر عامه مردم برخوردار است. همه در جریان اقدامات حکومت قرار می‌گیرند. هرگونه تبعیض و نابرابری در تمامی عرصه‌ها اعم از سیاسی و اقتصادی و اجتماعی مطرود است و درنتیجه، محیط مناسب و امن جهت شکوفایی و بالندگی هر چه بیشتر جامعه فراهم آید. تمامی این اصطلاحات اعم از حق اظهارنظر و مشارکت سیاسی، مدارا کردن با مردم، خدمت به عامه و تالش در جهت تأمین منافع عامه، پاسخ گوئی، شفافیت، برابری و عدالت و… اصطلاحاتی هستند که امروزه از شرایط یک حکومت مردمی است؛ و این نکته حائز اهمیت است که اجرای چنین اصطلاحاتی در دوران حکومت دینی و حق محور امام علی (ع) نمود پیداکرده‌اند.
ابعاد عفاف در سیره حضرت زهرا (س)
عفاف، آموزه ضروری اسلام و مصونیت بخش فرد و جامعه از آسیب‌های مادی و صدمات روحـی اسـت. مـکتب قرآن به رعایت قوانینی خاص در سه بعد مهم عفاف (پوشش، رفتار و کلام) تأکید دارد. حضرت زهـرا (س) در جایگاه انسانی مسلمان، فرزند نبی و حاکم اسلام، در طول حیات خویش بانویی عفیفه در هـر سه بعد بود. ازنظر پوشـش، در اجتماع بر روی لباس‌ها، مقنعه (روسری) و بر روی مقنعه، چادری بلند داشت. همراهان زن، ایشان را برای نقش‌آفرینی سیاسی تا مسند حکومت مشایعت می‌کردند. در منزل هنگام روبه‌رو شدن با مرد نابینا نیز حجاب خـود را رعایت می‌کرد. حتی بر پوشیدگی صحیح جسم بی‌جانش نیز تأکید داشت و در عالم محشر نیز عفاف و حجاب ایشان متمایز است. آن حضرت ازنظر تربیت کودکان، همسرداری، فرزند داری و حضور در منزل بدون اینکه در معرض دیـد نـامحرم باشد، رفتار عفیفانه‌ایی را الگوسازی نمود. ایشان در ابراز حاجات دنیوی عفیفه و بی‌نیاز از مردم بود. فرزند حاکم مدینه، منزلی ساده با کمترین امکانات را اداره می‌کرد. آن حضرت در محتوا، آهنگ و ترتیب سخن، کلامی عفیفانه داشـت، جـملات و کلمات لغو و بیهوده از گفتار ایشان به دور بود، آخرین راهکار مبارزاتی وی در برابر مخالفینش سکوتی عفیفانه بود. حضرت فاطمه (س) حیات پرباری در دوران رسول خدا (ص) و بعد از رحلت ایشان داشت که با عـفاف ایـشان عجین بود.
بررسی جایگاه عدالت اجتماعی در سیره پیامبر اعظم (ص)
عدالت اجتماعی از بزرگ‌ترین آرمان‌های بشر بوده و در جوامع مختلف، اعتبار و ارزش بالایی دارد. اسلام نیز به‌عنوان کامل‌ترین دین، خود را مدافع عدالت معرفی نموده است، به‌گونه‌ای که این موضوع، در سیره رهبران این دین، برجستگی و موقعیت کم‌نظیری دارد. ازآنجاکه پیامبر اعظم (ص) پس از هجرت، فرصت رهبری اجرایی جامعه را نیز پیدا کرد، مقوله عدالت اجتماعی در سیره ایشان، سخت موردتوجه بود. در این نوشتار، جایگاه عدالت اجتماعی را در سیره پیامبر اکرم (ص) بررسی می‌نماییم.
تحلیل مقام خلیفه‌اللهی امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف
از احادیث متعدد فریقین درمی‌یابیم که آنان در برخی از اوصاف و مقامات حضرت مهدی (ع) (از جمله مقام خلیفةاللهی، امامت، از اهل‌بیت رسول‌الله (ص) بودن آن حضرت و …) اتفاق‌نظر دارند. بی‌تردید مقام خلیفةاللهی امام مهدی (ع) از میان سه نوع خلافتی که در قرآن کریم یاد شده، نوع خلافت ویژه‌ای است که از ناحیۀ حق‌تعالی برای انبیا و اوصیا رقم خورده است. خداوند آنان را به‌طور خاص خلیفۀ خود در زمین قرار داد که به نوبۀ خود، والاترین نوع خلافت است. حکمت این خلافت، ظهور و بروز احکام و تدابیر الهی به دست خلیفۀ خویش در جوامع انسانی است تا قسط را در همۀ ابعاد آن برپا کند و با سیاست‌گذاری و اجرای احکام و حدود دینی، زندگی موحدانه و حیات معنوی و هدایت افراد را تأمین نماید. درک ماهیت خلیفةاللهی امام مهدی (ع) با تبیین جایگاه نهضت امام در نظام تعالیم دین حق (احیای توحید‌گرایی) امکان‌پذیر خواهد بود. افزون بر آن، احیاگری دین حق با مقام عصمت پیوند می‌خورد و بلندای مقام خلیفةاللهی امام مهدی (ع) را نمایان می‌سازد.
نگاهی به تفسیر منسوب به امام حسن عسکری علیه السلام
این مقاله در تلاش است نگاهی متفاوت به تفسیر منسوب به امام حسن عسکری علیه السلام داشته باشد.
سفرها و ارتباطات امام هادی علیه السلام
این مقاله تحقیقی هر چند کوتاه، ولی مفید در مورد سفر ها و ارتباطات امام هادی علیه السلام است. امید است که این مقاله شروعی باشد برای بررسی بیشتر و شایسته تر از نوع ارتباطات و علت و اهداف سفر های امام علی بن محمد علیه السلام .باشد که قدر منزلت آن امام همام بیشتر و بیشتر روشن گردد.
واکاوی متون زهد و بررسی ارتباط مشایخ صوفیه با امام کاظم علیه السلام
هرچند زمینه شکل‌گیری طریقت‌های عرفانی در جهان اسلام، از حدود سده‌های چهارم و پنجم آغاز شده بود، صورت نهایی این طریقت‌ها به سدة هفتم و پس‌ازآن برمی‌گردد. بیشتر این طریقت‌ها، سلسله خود را از طریق امامان شیعه و به‌ویژه امام رضا (ع) تا امیرالمؤمنین علی (ع) به رسول خدا (ص) می‌رسانند. حال، این پرسش مطرح می‌شود که چه تصویری از امامان و به‌ویژه امام کاظم (ع) در زهد و عرفان اسلامی وجود داشته که به پذیرش ایشان به‌عنوان یکی از اقطاب سلسله‌های عرفانی انجامیده است؟ در برخی از منابع، ادعا شده است که برخی از مشایخ متقدم صوفیه با امام کاظم (ع) ارتباط داشته‌اند. مقاله حاضر، نخست کتاب‌های زهد را معرفی و آنگاه میزان صحت‌وسقم روایات حاکی از ارتباط مشایخ صوفیه با آن حضرت را بر رسیده و به این نتیجه رسیده است که اولاً در کتاب‌های زهد و عرفان فقط به‌اختصار از امیرالمؤمنین علی (ع) تا امام صادق (ع) یاد شده است و از دیگر ائمه و به‌ویژه امام کاظم (ع) مطلقاً ذکری در میان نیست؛ ثانیاً هرچند دیدار یکی از مشایخ صوفیه، یعنی شقیق بلخی، با امام کاظم (ع) کم‌وبیش قابل‌اثبات است، ولی همین دیدار هم در هیچ‌یک از متون عرفانی ذکر نشده است و لذا در تاریخ عرفان و شکل‌گیری طریقت‌های عرفانی تأثیری نداشته است؛ بنابراین، برای فهم چگونگی و چراییِ ورود اسامی ائمه (ع) به سلسله‌های عرفانی، مراجعه به متون زهد و تصوف کارگشا نیست و باید به دنبال دلایل دیگری برای آن بود.
امام صادق علیه السلام و تأویل و تفسیر عرفانی قرآن
گفتارِ زير پژوهشی است درباره‌ی تفسير و تأویل‌های بازخوانده به امام صادق (ع) از پاره‌ای آيات قرآن. اين تفسيرها بخشی از گفتارهای تفسيری امام است که عبدالرحمن سلمی به‌گونه‌ای پراکنده همراه با گفتارهای تفسيری ديگران در حقايق التفسير خويش آورده و پل نويا آنها را بيرون آورده و جداگانه چاپ کرده است. در اين پژوهش، نخست درباره‌ی پيوند امام با تصوف و عرفان به کوتاهی سخن گفته‌ایم، و سپس، گفتارهای تفسيری آن بزرگ را هم از ديدگاه سندی و هم از ديدگاه معنايی بررسيده‌ايم و به اينجا رسیده‌ایم که هرچند اين گفتارها از نگاه سندی استوار نيستند، و هرچند پاره‌ای از آنها از نگاه معنايی نيز نمی‌توانند پذيرفته آيند، با اين همه بسياری از آنها پذيرفتنی می‌نمایند.
سرفصل‌هایی از حرکت سیاسی امام سجاد علیه السلام در نهضت کربلا
در اين مقاله، مرحله دوم از نهضت كربلا كه دوره پيامرسانى و تثبيت ارزشهاى نهضت، به رهبرى امام سجاد (ع) می‌باشد، موردبررسی قرارگرفته است. نويسنده، انتقاد شديد از موضع فريبكاران كوفى، مبارزه با حاكمان اموى، افشاگرى چهره بنیاميه، بيدارى افكار عمومى و معرفى اهلبيت عصمت و طهارت را ازجمله سرفصلهاى تلاش سياسى امام سجاد (ع) در نهضت عاشورا میداند؛ و با اشاره به راهبرد سياسى امام (ع) در زنده نگه‌داشتن ياد و خاطره شهيدان كربلا، برانگيختن نهضتهاى خونخواهى حسينى پس از قيام را يكى از دستآوردهاى تلاش آن حضرت میشمارد.
شخصیت قرآنی و کریمانه امام حسن مجتبی علیه السلام
مقاله حاضر با عنوان شخصيت قرآني و كريمانه امام حسن (ع)، به توضيح و تبيين شخصيت و فضايل امام حسن (ع) در آيات و روايات فرقاني و توصيف شخصيت کریمانه آن حضرت می‌پردازد. امام حسن (ع) از شخصیت‌ها، اسوه‌اي مشهور اخلاقي است كه شخصيت انسان كريم و رفتار كريمانه را بر اساس سيره رفتاري آن حضرت می‌توان ترسيم كرد. شخصيت كريمانه تجلي خلق عظيم قرآني در سیره اجتماعي نسبت به دوست و دشمن نمايان می‌گردد كه مبتني بر حلم و عقل سليم است و مفهوم حلم حسني از شيوه رفتاري امام مجتبي (ع) با دوستان و دشمنان اهل‌بیت (ع) به دست می‌آید. عقل سليم و طهارت تكويني و نفساني و شرافت نسب و نفاست ذاتي از عوامل مؤثر برگزيدگي امام مجتبي (ع) در بين برگزيدگان الهي است. زيرا وي شبیه‌ترین مردم در خلق‌وخوی و خلقت، به پيامبر اعظم (ص) و نخستين ثمره شجره بوستان نبوي است.
علی علیه السلام و چالش‌های عصر خلافت
پس از رحلت پیامبر (ص) نظام سیاسی تاره تأسیس اسلام با چالش اندشه‌ای-سیاسی مواجه شد و مبانی نظری سیره نبوی در تبیین حکومت اسلامی را به مسیری دیگر کشاند و سرآغاز تحول فکری جدیدی در مفهوم اسلامی گردید. سرانجام این چالش‌ها، شرایط و اوضاع جوامع اسلامی را به‌گونه‌ای ترسیم کرد که جهان اسلام با دو شکل از حکومت، یکی بر پایه سیره نبوی و ادله قرآنی و دیگری باملاحظه عرف و مقتضیات زمانه، به دو نظریه امامت و خلافت انجامید؛ به‌گونه‌ای که می‌توان دوران خلافت را اساسی‌ترین چالش نظریه‌سازی در جهان اسلام نامیده که به ارائه دو دیدگاه اهل سنت و تشیع انجامید. هر دو دیدگاه معتقد بودند رهبری پس از پیامبر از آن‌کسی است که زمام امور را به دست گیرد و به تنظیم امور بپردازد. بااین‌حال، در مورد حیطه صلاحیت و قلمرو اختیارات وی کاملاً دو نظر مختلف مطرح گشت. همین امر سبب شد ماهیت خلافت و شرایط امام به دو گونه جلوه کند و چالش نظری امامت را شدت بخشد. این مقاله در پی تبیین چالش‌های فکری-سیاسی عصر امام علی (ع) و بازتاب سیاسی-اجتماعی این چالش‌ها در بروز تحولات سیاسی-پیشین است، ضرورت تبیین استراتژی فراگیر جهت پویایی وحدت اسلامی را فراهم می‌سازد. در این راستا، رفتار فکری-سیاسی امام علی (ع) در جایگاه الگویی برای وحدت امت اسلامی، می‌تواند به پویایی استراتژی وحدت در جهان اسلام کمک کند.
