همسران امام حسین (ع) در واقعه کربلا
یکی از جنبه‌های عظمت عاشورا همراهی اهل بیت امام حسین (ع) در کربلا بود. در میان اهل بیت امام حسین (ع) می‌توان نام و نشانی از دو همسر ایشان یافت البته در مورد همسران ایشان بین مورخان اختلاف است چراکه بعضی از منابع دسته اول حضور برخی از همسران را تأیید نمی‌کند.
تحلیل و بررسی روایات سن حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه (با تأکید بر نقد ادعای بهائیت)
بسياري از روايات منابع دست اول شيعه و برخي روايات اهل سنت، به سن ظاهري حضرت مهدي (ع) هنگام ظهور، اشاره کرده و حضرت (ع) را در 30، 32، 40 و کم‌تر از 40 سال دانسته؛ يا در مورد آن حضرت (ع)، تعابير متفاوتي همچون غلام (کودک)، شاب (جوان)، شاب حدث (جوان در ابتداي جواني)، شاب موفق (جوان کامل)، فتي (مرد کامل) وارد شده است. هرچند به ظاهر، اين روايات داراي تعابير متفاوتي است که دستاويز بهائيت، خصوصا ابوالفضل گلپايگاني در کتاب «فرائد» قرار گرفته است؛ با دقت در مدلول اين روايات و تحليل و بررسي آن‌ها و آن تعابير در لغت و استعمال اين تعابير در زبان عربي، به ضميمه روايات طول عمر حضرت (ع)، عدم تعارض و اتحاد مضمون همه روايات روشن و تبيين می‌شود که همه روايات حاکي از اين است که طول عمر آن حضرت (ع) بر ظاهر ايشان تأثیری نداشته و ايشان در سن جواني ظهور خواهند کرد.
سیری در سیره فردی و اجتماعی امام حسن عسکری علیه السلام (1)
امام حسن عسکری علیه السلام در روز جمعه هشتم ربیع الثانی 232 هجری قمری در مدینه منوره چشم به جهان گشود. پدر بزرگوار آن حضرت امام هادی علیه السلام و مادر مکرمه اش بانوی عارفه ایست که به نام های «سلیل»، «حدیثه»، و «سوسن» خوانده می شود.
نگرشى موضوعى بر زيارت جامعه كبيره
زیارت جامعه کبیره از مهم‌ترین متون در جهت امام‌شناسی است که از امام هادی (ع) روایت شده است. نگارنده در این گفتار، پس از مقدمه‌ای کوتاه در باب امامت و معرفی مختصر زیارت جامعه، عبارات آن را در هفت موضوع تقسیم کرده است: سلام، شهادت، ابراز علایق، دلیل عرض ارادت، دعا و توسل، معرفی امام و مقام امامت، شئون ائمه.
مناظره و ویژگی‌های مناظرات امام رضا علیه السلام
با دقت در این مناظرات، به این نتیجه می‌رسیم که حضرت همه اصول و ضوابط مناظرات را رعایت نموده‌اند؛ از جمله ارائه دلایل محکم و متناسب، به کارگیری تشبیهات و تمثیلات، رعایت ایجاز و… از نظر روان‌شناختی نیز به روش‌هایی چون رعایت سطح فکری مخاطب، رعایت مقتضای حال، مماشات با مخالف، نرمی در رفتار و پافشاری در اثبات مواضع می‌توان اشاره نمود. از سویی استفاده از دلایل قرآنی و تفسیر قرآن به قرآن و بهره‌گیری از روایات نیز دیده می‌شود. علاوه بر این، از مناظراتی که امام علیه السلام داشته‌اند، می‌توان به بهره‌گیری آن حضرت از صناعات خمس مثل برهان و جدل پی‌برد. هرچند که پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و اله در روزهای آخر حیات خود تأکید فراوانی به پیروی از قرآن و اهل بیت علیهم السلام داشتند، ولی مسلمانان با نادیده گرفتن این توصیه، در حوزه‌های مختلف مذهبی و معرفتی، به بیراهه رفتند و ائمه اهل بیت علیهم السلام همواره به نقد عقاید و گرایش‌های انحرافی می‌پرداختند. از آغاز سده دوم هجری، گرایش‌های مهم کلامی و فقهی رو به رشد و در پی نهضت ترجمه، انبوهی از علوم، آرا و افکار جدید وارد جامعه اسلامی گردید که در مواردی به سبب ناسازگاری با آموزه‌های اسلام، منازعات و مجادلات فراوانی را به وجود آورد. در چنین نابسامانی‌های فکری و فرهنگی، امام رضا علیه السلام با شیوهء جدال احسن، درباره بسیاری از مسائل به مناظره پرداختند. در این میان، مناظرات کلامی آن حضرت، از جمله در حوزه خداشناسی، برجستگی خاصی دارند. حضرت در این مناظرات، پیرامون وجود خدا و ادله آن و یگانگی خدا (توحید) و صفات خدا و همچنین مقولاتی که مربوط به خداشناسی، چون قضا و قدر، بداء و جبر و تفویض سخن گفته‌اند و این مقولات را مورد بررسی قرار داده‌اند. مناظره‌ها و احتجاج‌هایی که ائمه معصوم علیهم السلام در طول تاریخ انجام داده‌اند، به منظور تبیین معارف دینی بوده است و هدفی که امام رضا علیه السلام در مناظرات خود به طور کلی دنبال می‌کردند، استواری مبانی اسلام و سستی مبانی خصم بوده است. حضرت کوشیده‌اند تا به مردم مبانی اصیل اسلام را تعلیم دهند و شبهات عقیدتی را رفع نمایند. حضرت در مناظرات خود، به گونه‌ای سخن گفته‌اند که متناسب با سطح علمی و فکری مخاطب باشد.
جستاری در آسیب‌شناسی چالش‌های آغاز امامت امام کاظم علیه السلام
آغاز امامت امام کاظم (ع) همزمان با فراگیری چالش جانشینی در اذهان شیعیان امام صادق (ع) بود. مطالعه روایات معصومین نشان می‌دهد طراحی ویژه اهل‌بیت (ع) به‌گونه‌ای صورت گرفته که در زمان بروز چالش، اصول شناخت امام در اختیار مردم باشد. نص، علم و ودایع امامت ازجمله ابزارهای رفع حیرت است. باور عمومی جامعه بر خود معرفیِ امام، استوار است، درحالی‌که تعالیم اهل‌بیت به همراه خواص اصحاب، تأثیرگذاران اصلی صحنه به شمار می‌روند. این مقاله جُستاری در آسیب‌شناسی این چالش است.
پژوهشی درباره تفسیر عرفانی امام صادق علیه السلام
در قرن سوم هجری در محافل عرفانی(صوفیان) کوفه و بغداد، احادیث و روایتهای اخلاقی، با گرایش های عرفانی درباره نکات گوناگون مبهم قرآن، شهرت یافته که به امام جعفر صادق علیه السلام نسبت داده شده است. شمار این روایت ها در کتاب چاپ شده فعلی به ضمیمیه حقایق التّفسیر، به 350 حدیث می رسد، که در محور تفسیر معنوی و باطنی 310 آیه از قرآن کریم وارد شده است.
آرایه‌های بدیعی در صحیفه سجادیه
صحيفه سجاديه مجموعه نیایش‌های امام زین‌العابدین (ع) شامل پنجاه‌وچهار دعاست که شروح مختلفي بر آن نوشته‌شده است ولي ظاهراً تاکنون هيچ اثري به‌طور مستقل به بلاغت اين ادعيه اعم از معاني و بيان و بديع نپرداخته است. در مقاله‌ای که پيش رودارید، نگارندگان بر اساس يک جست‌وجوی ميداني، آرایه‌های بديعي اعم از لفظي و معنوي را در صحيفه سجاديه نمونه يابي کرده و نشان داده‌اند که: 1 – بسياري از محسنات لفظي و معنوي در صحيفه نمونه دارد. 2 – محسنات لفظي به‌ویژه جناس و سجع در صحيفه پر نمونه است و درواقع نيايشي نيست که از اين محسنات تهي باشد. 3 – در محسنات معنوي هم به‌ویژه انواع طباق، مقابله، عکس، مراعات‌النظیر و حسن النسق پر نمونه است. 4 – ازآنجاکه در نیایش‌ها ماهيت آوايي و موسيقايي عبارات درخور توجه است، در صحيفه سجاديه نمونه‌های آرایه‌های لفظي بيشتر از آرایه‌های معنوي مشاهده می‌شود.
مروري بر عنصر هدايت و بيدارگري در رفتار سياسي امام حسين علیه السلام
فرهنگ‌‌‌سازى، زمینه پردازی و بيدارگرى به‌عنوان عامل اصلى دگرگونی‌های اجتماعى، فرهنگى و سياسى، درحرکت‌های اصلاحى پيامبران و اولياء الهى جايگاه ويژه‌‌‌اى داشته و يكى از بارزترين جنبه‌‌‌هاى حركت مقدس امام حسين (ع) به‌حساب مى‌‌‌آيد. امام حسين (ع) با عنايت به نقش عميق عنصر روشنگرى در اصلاح اساسى جامعه و خنثى‌‌‌سازى تبليغات مسموم دشمن، آگاهى عمومى را در دستور كار خود قرار داد و به تبيين اهداف خود همت گمارد. به اعتقاد نويسنده، امام حسين (ع) در طول نهضت خود دو گونه هدف را دنبال مى‌‌‌كرد و در هر مورد به‌تناسب موقعیت‌ها و اوضاع به تبيين آن‌ها مى‌‌‌پرداخت. هدف ثابت و راهبردى آن حضرت چون همه امامان معصوم (ع) برپايى و حيات دين در جامعه بوده است كه چون رشته‌‌‌اى تمام مواضع امام (ع) را در مقابل معاويه و يزيد به هم پيوند مى‌‌‌زند و هدف‌های مرحله‌‌‌اى و تاكتيكى آن حضرت نيز كه شكل آن بر اساس اقتضائات و اوضاع خارجى و عينى تعیین‌شده بود؛ امتناع از بيعت، تشكيل حكومت اسلامى و شهادت بوده است. درازاى تاريخ بشر از آغاز تاكنون، شاهد صحنه‌‌‌هاى خونين و حوادث اسف‌‌‌انگيز و غمبارى بوده است، حوادثى كه هم ظرف زمانى و هم تعداد تلفات و خسارت‌های مادى آن، بسيار بيشتر از صحنه نهضت عاشورا بوده است، ولى آيا کدام‌یک از آن‌ها هم‌پایه قيام حسينى (ع)، در صفحه دل‌ها و خاطره‌‌‌هاى آدميان زنده و بالنده مانده است؟ و کدام‌یک توانسته است به‌قدر قيام ماندنى و بى‌‌‌مانند او احساسات پاك بشرى را جريحه‌‌‌دار و وجدان‌های خفته و غفلت زده را بيدار و عقول اهل عالم را مقهور خود سازد و دل‌های آزادگان جهان را تحت تأثير و هدايت خويش قرار دهد؟ بى‌‌‌گمان اين تأثير و ماندگارى داراى رموزى است، كه ساير حوادث عظيم فاقد آن است و بررسى آن مجالى ديگر مى‌‌‌طلبد و مطمئناً بيدارگرى‌‌‌ها، تبليغات و موضع‌‌‌گيرى‌‌‌هاى روشنگر آن حضرت، در تبيين اهداف مقدس انسانى و دينى خود سهم بزرگى در اين خصوص دارد، كه بخش بسيار ناچيزى از آن، در نوشتار حاضر به قلم آمده است.
چرا معاویه امام حسن علیه السلام را مسموم کرد؟
ممکن است این پرسش ها به ذهن ها خطور کند که بعد از صلح امام حسن علیه السلام با معاویه، زمینه خلافت و ریاست او بر مسلمانان هموار شد. پس چه ضرورتی داشت که دست خود را به خون پاک سید جوانان بهشتی حسن بن علی علیه السلام آغشته کند و به توطئه ای ناجوانمردانه دست بزند؟
اعتبارسنجی انگاره ستایش امام علی علیه السلام از خلیفه دوم بر پایه خطبه 228 نهج‌البلاغه
در خطبه 228 نهج‌البلاغه تعبیرهای ستایش گرانه و اوصاف مبالغه‌آمیزی به‌کاررفته که به گمان بعضی درباره خلیفه دوم بوده است. این احتمال موجب گردیده که شماری از بزرگان شیعه و سنی به‌نقد و بررسی این خطبه جنجال‌برانگیز بپردازند و درستی یا نادرستی این نظریه را موردنقد قرار دهند. آنچه در این مقاله سامان‌یافته، بررسی خطبه یادشده از سه منظر هویت شخصیت توصیف‌شده، صحت انتساب خطبه به امام علی (ع) و نیز اعتبار سنجی تأیید امام (ع) نسبت به ستایش صورت گرفته است که با رویکردی تاریخی و متن شناسانه به بحث گذاشته‌شده است. با بررسی دیدگاه صاحب‌نظران فریقین و ارزیابی مصادر خطبه 228 این نتیجه به دست آمد که متن یادشده درباره خلیفه دوم واردشده است، اما این تعابیر انشای علی (ع) نبوده است، بلکه امام (ع) آن را از زبان ندبه گر خلیفه (ابن ابی حثمه) نقل نموده و برخلاف گمان برخی که این بازخوانی را نشانه تأیید امام (ع)دانسته‌اند، جملات مذکور به معنای تأیید و یا تصدیق خلیفه از سوی امام (ع) نبوده است.
حضرت زهرا سلام الله علیها و ولایت مداری
ولايت از معاني حقيقي است كه در طول تاريخ بشر جريان دارد؛ چراکه ولايت بالذّات مختص پروردگار سبحان است و اوست كه سرپرست كل عالم هستي است و از آن روي كه بايد اوامر و نواهي حضرتش اطاعت شود تا دين الهي حيات جاودان يابد و بشر به سعادت و كمال حقیقی‌اش دست پيدا كند، انبيا و اولياي الهي (ع) را به‌عنوان مصداق و مطهر ولايت خويش قرار داده است. وجود نازنين بانوي دوعالم حضرت زهراي مرضيه (ع) كه ملك و ملكوت ستايشگر كمالات، فضايل و وجود نوراني اويند، مدافع حقيقي ولايت و والاترين مقتدا براي اطاعت و دفاع از حريم مقدس ولايت است. دفاع آگاهانه، جانانه و همه جانبة او درواقع، دفاع از ولايت خداوند و دين حق بود، اما خفتگان و نامردمان از اين مهم سرباز زدند. ازاین‌رو، بر هر كس كه داعيه اسلام و مسلماني دارد، لازم و ضروري است كه با نگاهي ـ هرچند كوتاه ـ به مشي سياسي حضرت زهرا (ع) حقيقت والاي حريم مقدس ولايت در عالم هستي را دريابد تا مسير پرفرازونشیب پذيرش، اطاعت و دفاع از ولايت را با اقتدا به بزرگ بانوي آفرينش، دلاورانه و با بصيرت بپيمايد. آشنايي با حقيقت ولايت (به‌طورکلی) و اهميت آن و آشنايي با چگونگي دفاع حضرت صديقه (ع) از مقام ولايت و الگو گیری از ايشان در دفاع از اين حريم مقدس، اهداف اين پژوهش می‌باشد. پژوهش حاضر از طريق جمع‌آوری اطلاعات مبتني بر مطالعة کتابخانه‌ای و تنظيم آن‌ها به روش بنيادي و با تحليل منطقي بر متون موثق روايي و تاريخي تدوين گرديده است.
