کافی و اصول اربعماة
اصول اوليه حديث اماميه در چهارصد رساله حديثى كه بيشتر آنها در دوران صادقين عليهما السلام نگاشته شده، ثبت بوده است. پس از دوران حضور ائمه عليهم السلام نويسندگان كتب اربعه به ثبت آن اصول در كتابهاى خود بطور مبوب و مضبوط اقدام كرده‌اند و كتاب كافى تأليف ثقه الاسلام كلينى جامعترين آنها است.
جایگاه قرآن و حدیث در شعر فارسی سده سوم و چهارم هجری
شعر فارسى، از سده سوم و چهارم هجرى آغاز شد. و از همان آغاز، مضامين آيات و روايات، دست مايه اصلـى براى قـوّت و غناى فـرهنگ و ادب پارسـى شد. نـويسنده در ايـن مقاله، شيـوه هاى استفاده شاعـرانِ پارسى گوى ايرانى از آيات قرآن و روايات شيعى را، در چهار عنوان بررسى میكند :استفاده از مفاهيم و مضامين، اقتباس از آيات و روايات، اشاره به داستانهاى قرآنى، اشاره به برخى از وقايع تاريخ صدر اسلام
رسالة فی الکافی
پيامبر خدا(ص) مسلمانان را به تحصيل دانش امر فرمود. امّا اين امر، واجب كفايى بود براى گروهى از مسلمانان كه قدرت وامكان كسب علم داشتند، بدين گونه كه جمعى به كسب علم بپردازند وبه ديگران بياموزند. اين دانشمندان علم آموختند ودر دفترها نگاشتند. اين دفاتر، «اصول» نام گرفت، كه چهار صد اصل در اين ميان، امتياز خاصّ يافتند.اين اصول نزد شيخ كلينى صاحب كتاب كافى بود، كه از ان در نگارش وتدوين كتاب خود بهره گرفت. پس از گذشت چند قرن، منابعى كه در اختيار كلينى بود، از ميان رفت، و نياز به بررسى مجدّد احاديث كافى پيش آمد. از اين رو، دانشمندان قرن هفتم هجرى، ضوابطى براى بررسى احاديث پديد آوردند. شيخ آقا بزرگ تهران، كتاب شناس بزرگ شيعه در قرن چهاردهم هجرى و صاحب كتاب «الذريعة الى تصانيف الشيعة»، دراين رساله كوتاه – كه براى نخستين بار منتشر می شود – به بررسى شيوه كلينى در تأليف كافى و ضوابط دانشمندان قرنهاى بعدى در ارزيابى آن كتاب می پردازد.
درایه و رجال شیعه در «فهرستگان نسخه های خطی حدیث و علوم»
اين مقاله، به معرفى كلّى طرح «فهرستگان نسخه هاى خطى حديثى و علوم حديث شيعه» مىپردازد كه توسط مؤسسه دارالحديث در حال اجرا است و تاكنون يك جلد از 16 جلد آن منتشر شده است. اين فهرستگان، فهرستى است مشترك از كتابهاى مربوط به حديث شيعى در 185 كتابخانه، كه 93 كتابخانه عمومى و 92 كتابخانه خصوصى را در بر دارد.ابتدا هدف طرح، مراحل تدوين و تنظيم اطلاعات، ساختار كلّى معرفى منابع در اين فهرست مشترك (از جهت كتابشناسى و نسخه شناسى)، فهرستهاى نسخه هاى خطى مورد استفاده در طرح (كه 26 عنوان از آنها قبل از چاپ شدن مورد استفاده است) بيان می شود. پس از آن، نگاهى تحليلى و آمارى به كتابهاى دراية الحديث شيعى آمده است. براين اساس، 97 عنوان كتابهاى شيعى مربوط به علم دراية الحديث در 479 نسخه معرفى شده، كه به ترتيب زمان ذكر می شود و نخستين كتاب مستقلّ اين موضوع در قرن پنجم بوده است. در اين ميان، نسخه هايى از 19 كتاب به خطّ مؤلف شناسايى شده كه نام و محلّ نسخه هاى آنها ياد مىشود. پس از آن 67 عنوان كتاب ياد می شود كه تاكنون به چاپ نرسيده و سزاوار است موردتحقيق قرار گيرد. آنگاه، نظرى آمارى به كتابها – بر اساس تعداد نسخه هاى آنها – مي‌آيد، كه ميزان توجّه به كتابها را در بحث و درس دانشمندان نشان مي‌دهد. در پايان، تقسيم آمارى كتابها بر اساس زبان (فارسى و عربى) آمده است .
لزوم ارزیابی سندی احادیث کافی
شناخت دين بدون رجوع به احاديث اهل بيت(ع) امكانپذير نيست و احاديث را بايد از منابع آنها يافت. كتاب كافى، از معتبرترين كتب حديثى شيعه است كه از قرن چهارم تاكنون در اختيار دانش پژوهان شيعى است. با وجود ارزش واهميت فراوان كه اين كتاب دارد، بى نياز از نقد وبررسى اسناد احاديث نيست .اين مقاله، براساس دروس آيت الله سيد موسى شبيرى زنجانى – از فقها و مراجع تقليد معاصر شيعه – تدوين شده، ودر آن سخنان محدّث بزرگ شيعى، ميرزا حسين نورى در «خاتمه مستدرك الوسائل» پيرامون كتاب كافى، نقد وبررسى شده است.
نگاهی به کتاب «نهایة التحصیل فی شرح مسائل التفصیل»
« نهاية التحصيل في شرح مسائل التفصيل»، شرحى است مبسوط بركتاب «وسائل الشيعه»، اثر مشهور شيخ حرّ عاملى، كه بيش از 35800 حديث در ابواب فقهى را با نظم و دقّتى شگفت تدوين كرده است .اين شرح، نوشته شيخ يوسف بَحرانى حُويزى از شاگردان شيخ حرّ عاملى است كه درباره وى، اطلاعاتى بسيار اندك در دست است. در اين مقاله، گزارشى می خوانيم از تنها نسخه خطّى اين شرح، كه شناسايى شده است.
مبانى فقه الحديثى مرحوم آيةالله ميرزا مهدى اصفهانى (1)
نويسنده در اين گفتار، مبانى آية الله ميرزا مهدى اصفهانى (1303-1365 ق) در باب فقه الحديث را براساس نوشتههاى ايشان بررسى مىكند و به اين نتايج مي‌رسد :
– بخشى ازتاريخ شيعه، مربوط به زمان حضور امامان معصوم :و بخش ديگر در زمان غيبت امام مهدى 7 است. بحث اجتهاد و استنباط احكام، در هر دو دوره جريان داشته است.
– استنباط احكام از ادلّه (قرآن و حديث)، به دو شيوه جريان داشته، كه به جريانهاى اصولى واخبارى مشهور است .
– بزرگان اين دو شيوه فكرى، با هم اختلاف و تعارض مهمّى ندارند، بلكه افرادى جاهل و نادان در هر گروه، نسبت به گروه مقابل جسارت كرده‌اند.
– چه درزمان حضور و چه در زمان غيبت امام معصوم 7 ظرفيت و قدرت علمى وايمانى راويان احاديث، باهم تفاوت دارد. از اين رو، برخى از راويان و محدّثان، نسبت به احاديث، فقيه بوده‌اند و برخى فقيهتر. گروه فقيهتر، قدرت بيشترى در استنباط احكام از ادلّه داشته‌اند. قواعد فقهى در فقه اماميه، بدين سان به دست آمده‌اند. گروه اول (فقيه)، عمدتآ اخبارى و گروه دوم، عمدتآ اصولى هستند. البته در ميان مبانى هر دو گروه، مطالبى ديده مىشود كه قابل نقد و بررسى است.
– شيوه مورد قبول مرحوم آية الله اصفهانى، بحثى است كه در بخش بعدى اين مقاله، بيان خواهد شد.
امام، اسوه امّت
با بررسى لغوى واژگان اسوه و امام، مفاهيم قصد، توجّه، پيشوايى، راهنما، شاخص و… به دست مي‌آيد. مفهوم امامت در ديدگاه كلامى آن «رياست عامه در امور دين و دنيا بر همه مكلفين بر سبيل جانشينى پيامبر” تعريف شده است و در فرهنگ شيعى، امام همه مقامات پيامبر9 به جز مقام نبوّت را با ويژگيهاى: عصمت، علم خدادادى و انتصاب الاهى دارد.انسانها به دلايل مختلف؛ به مقتضاى فطرت خويش الگوطلب و الگو پذيرند و در قرآن نيز به نقش الگوپذيرى در تربيت تأكيد شده است. از بررسى واژه قرآنى اسوه ـ كه سه بار با صفت حسنه ذكر شده است ـ اسوه بودن پيامبر9 در تمام شئون هدايتى مشخّص مىشود.ضرورت اسوه بودن امام معصوم7 براى هدايت بشر با توجه به ويژگيهاى امام با دلايلى تبيين و با استناد به روايات و متون ادعيه و زيارات، الفاظ متفاوت و شكلهاى متفاوت اسوه بودن امامان معصوم:توضيح داده شده است.
تحریف در صحیح بخاری
برگرفته از کتاب صحیح بخاری و صحیح مسلم
ترجمه ها و شروح نهج البلاغه
چند تا از ترجمه ها و شرح های خوب نهج البلاغه را معرفی کنید؟
سیر مطالعاتی نهج البلاغه
در مورد سیر مطالعه نهج البلاغه چه پیشنهادی دارید؟ از خطبه شروع شود یا حکمت ها؟
زندگی زاهدانه
فلسفه و چرایی زهد در اسلام، به ویژه از دیدگاه امیرمؤمنان علی(علیه السلام) چیست؟ چرا رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) و علی(علیه السلام) و سایر پیشوایان زاهدانه زندگی می کردند و بر زهد تأکید داشتند؟
