حدیث «سبعة احرف» در محک عقل و نقل
در اين نوشتار با توجّه به اهمّيّت و جايگاه برجسته مسئله نزول قرآن و احاديث پيرامون آن، از جمله حديث معروف سبعة احرف، ديدگاه دانشمندان شيعى و بسيارى از علماى اهل سنّت، نقد و بررسى شده است. در اين پژوهش، برخى از روايات نبوى در مورد نزول قرآن بر سبعة احرف، ارائه و سپس مهمترين نظريّات پيرامون معناى آنها مورد نقد قرار گرفته است.
از اساسی ترين شبهات و اشكالات در روايت نزول قرآن بر سبعه احرف، اختلاف در مضامين، روايات نافى احرف سبعه، كلىگويى و ابهام در اين روايات، مخالفت آن با صحيحه زراره از امام صادق (ع) ، خبر واحد بودن روايت سبعة احرف نزد شيعه و تناقض در معنا و محتواى اين حديث است.
نويسنده با بررسى ديدگاه هاى دانشمندان شيعه، از جمله علّا مه طباطبايى، آيت‌الله معرفت، دكتر حجّتى، آيت‌الله ميرمحمّدى و آيت‌الله خويى و همچنين پژوهش در معانى مختلف اين حديث، با تكيه بر روايات مختلف، نزول قرآن بر سبعة احرف را سخنى نادرست و مجعول برشمرده است .
اعجازو تحدّی قرآن از نظر آیت الله اصفهانی
اعجاز يعنى به عجز درآوردن و عاجز كردن. وجوه اعجاز و تحدّى قرآن از مباحثى است كه همواره مورد بحث متكلّمان بوده و آراء و نظرات گوناگونى در اين رابطه، مطرح شده است. با توجّه به نظريّات مختلف در باب وجه اعجاز قرآن از سوى عالمان و متكلّمان مسلمان، چون شيخ طبرسى، سيّد مرتضى، قطب راوندى، امين‌الاسلام طبرسى، علّا مه مجلسى و آيت الله خويى و…
اقوال در وجه اعجاز قرآن به دو بخش 1. فصاحت و بلاغت (جنبه هاى ادبى) و 2. محتوا (علوم و معارف) تقسيم بندى شده است. ميرزا مهدى اصفهانى مهمترين وجه اعجاز قرآن را علوم و معارف جديد الاهى و كلام الله بودن آن مي‌داند. وى در رساله «إعجاز كلام الله المجيد» با ذكر شواهدى، به تبيين مدّعاى خويش مىپردازد و معتقد است كه وجه اعجاز قرآن را در خود قرآن و كلام حاملان علوم آن بايد جستجو كرد. در اين پژوهش، با استناد به اين اثر، به بررسى ادلّه مرحوم ميرزاى اصفهانى در مورد وجه اعجاز قرآن، شامل: عموميّت و شمول اعجاز قرآن در همه اعصار، طعن كافران به علوم و معارف قرآن، كلام الله بودن قرآن، احسن الحديث بودن قرآن
در هدايت، حكمت، معرفت خدا، اثاره عقول با تأكيد بر احاديث و روايات معصومين :پرداخته شده است. اعجاز قرآن با رسالت خاتم‌الانبياء تناسب دارد و هدف از بعثت ايشان، رساندن بندگان خدا به وجدان كردن خدا، تزكيه، تكميل عقول و تذكّر به علوّ و قدس خداست. در اين مقاله، همچنين انگيزه انحصار وجه اعجاز قرآن در فصاحت و بلاغت، بررسى و راه برون رفت از آن، مراجعه به اهل بيت: و تدبّر در قرآن بيان شده است.
پژوهشی در باب اسباب نزول
«اسباب نزول» از علوم قرآنى است كه در بيشتر كتابهاى مربوط به قرآن، از آن سخن گفته‌اند. نويسنده در اين مقاله، ابتدا معناى اصطلاح «اسباب نزول» را بر اساس لغت، قرآن و حديث، بيان مى كند و سپس به نزول دفعى و اجمالى قرآن مى پردازد و بحث اسباب نزول را از طريق دانشمندان علوم قرآنى، پى مى گيرد.
نويسنده، پس از بحث انواع اسباب نزول و منابع آن، به تفصيل، به اقسام اسباب نزول خاصّ مىپردازد. وى پس از آن، فوائد و نتايج دانستن اسباب نزول را بر مىشمارد. راههاى دستيابى به اسباب نزول و محدوديّتهاى آن، شيوه تشخيص سبب نزول راستين و ميدان تأثير اسباب نزول خاصّ، پايانبخش اين گفتار است.
انسان در عالم ذرّ: نتایج و تواتر روایات
نويسنده در اين مقاله، نتايج به دست آمده از آيات و روايات عالم ذرّ را در بيست عنوان، عرضه مىكند. وى سپس خاطرنشان مىكند كه براى فهم ارتباط برخى از روايات به عالم ذرّ، بايد آنها را در كنار يكديگر نهاد و به آنها به شكل يك مجموعه نگريست.
توجّه به ساختار منظّم روايى درباره چگونگى خلقت انسان، به عنوان شرط لازم فهم درست آيات و روايات خلقت، نكته ديگرى است كه نويسنده بدان اشاره مىكند. وى در پايان، تواتر روايات عالم ذرّ را براساس بيان هفت تن از فقهاء و محدّثان، نشان مي‌دهد.
تعلیقات آیت الله جعفری بر اصول کافی
حضرت آيت‌الله شيخ محمّدرضا جعفري نجفي ترجمه‌اي دقيق و استوار از اصول كافي به زبان انگليسي به سامان آورده كه چندين جزء از آن به چاپ رسيده است. ايشان، علاوه بر ترجمه متن، تعليقاتي بر آن نگاشته‌اند كه به دليل گستردگي حوزه‌هاي مختلف موضوعي، مورد توجّه دانشوران بوده و هست.
در اين گفتار، تعليقات نگارنده بر يازده باب نخستين كتاب الحجّه، به فارسي برگردانده شده است.
پاره ای از تعلیقات آیت الله اصفهانی بر احادیث اصول کافی
اين مقاله، تعليقات آيت‌الله ميرزا مهدي اصفهاني هشت حديث از پنج باب كتاب اصول كافي را دربر دارد كه از كتابِ چاپ نشده «اساس معارف القرآن» نقل شده است. اين احاديث و توضيحات آنها درباره معرفت خدا، اسماء و صفات الاهي و بداء است.براساس توضيحاتي كه آمده است، خداوند، معرفت خود را به بندگان تذكّر مي‌دهد و فطرت الاهي را به آنان يادآور مي‌شود؛ توصيف‌هاي بشري در وصف خداوند، نارسا است؛ اسماء و صفات الاهي تمييز او از خلقش را نشان مي‌دهد؛ و بداء جلوه‌اي بارز از قدرت و سلطنت واسعه الاهي است.
بررسی اسناد احادیث سه باب از کتاب «الحجة»
با وجود تمجيدها و تأييدهاي فراوان از احاديث كتاب كافي كليني در قرون مختلف و اعتماد بر آنها، در ميان متأخّران، نظريّاتي در عدم اعتبار اسناد برخي از احاديث اين كتاب مطرح شده است.
اين مقاله با بررسي سند احاديث سه باب از بابهاي كتاب «الحجّه» ضمن يادآوري برخي احاديث مهم درباره اهل بيت، بر تثبيت سند بسياري از اين احاديث دست يافته و آنها را با اظهار نظر علاّ مه مجلسي در كتاب «مرآه العقول» مقايسه كرده است.
نقش فنون بلاغت در فهم متون دینی
شناخت فنون بلاغت در فهم متون ديني، از اهمّيّت خاصّي برخوردار است. معصومان: سخنوران زبردستي بودند كه با تكيه بر اصول و قواعد بلاغت، مقاصد خود را ايراد فرموده‌اند. غفلت از شناخت قواعد معاني و بيان در آموزه‌هاي ديني، موجب كج‌فهمي مقاصد حقيقي و راويان معصوم خواهد شد.
در اين نوشتار، مطابقت با مقتضاي حال و علوّ مضمون، از ميان قواعد علم معاني، گلچين شده و در روايات به بحث نهاده شده است. همچنين از قوانين فنّ بيان، به استعاره و تشبيه و نيز كنايه و تعريض پرداخته شده است.
انسان در عالم ذرّ: روایات اهل بیت (علیه السّلام)
عالم ذرّ يكي از مراحلي است كه انسان قبل از ورود به اين دنيا، پيموده است. انسان در عالم ذرّ، خداي خود را شناخته و به وحدانيّت او شهادت داده است. در اين گفتار، روايات مربوط به عالم ذرّ مورد بحث قرار گرفته و نكات آنها استخراج شده است.
فهرست موضوعی روضه کافی
نگارنده‌اين مقاله، يكي از دانشمندان شيعه اماميّه در قرن يازدهم هجري، به نام محمّدحسين‌بن قارياغدي است. اين گفتار، از كتاب خطّي «البضاعه المزجاه» او برگرفته شده كه شرحي بر روضه كافي اثر ثقه الاسلام كليني است. از آنجا كه 597 حديث روضه كافي ترتيب موضوعي ندارد،
دیدگاههای 33 تن از بزرگان امامیه
درباره مباني ارزيابي اعتبار احاديث كتابهاي حديثي شيعه، دانشمندان امامي ـ از فقيه و متكلّم و مفسّر و محدّث ـ سخناني گفته‌اند. بسياري از آنان عقيده دارند كه ارزيابي سندي، تنها عامل در بررسي اعتبار حديث نيست.
نگارنده در اين مقاله، ديدگاههاي 33 تن از دانشمندان شيعه را ـ از قرن چهارم تا دوره اخير ـ در اين زمينه آورده است كه در اين ميان آنان، بزرگاني مانند شيخ مرتضي انصاري، مولي محمّدباقر وحيد بهبهاني، مولي محمّد تقي مجلسي و علاّ مه محمّد باقر مجلسي را مي‌توان يافت.
تعلیقات جعفری بر اصول کافی، چهارده باب
حضرت آيت‌الله شيخ محمّدرضا جعفرى نجفى ترجمه‌اى دقيق و استوار از اصول كافى به زبان انگليسى به سامان آورده كه چندين جزء از آن به چاپ رسيده است. ايشان، علاوه بر ترجمه متن، تعليقاتى بر آن نگاشته‌اند كه به دليل گستردگى حوزه هاى مختلف موضوعى، مورد توجّه دانشوران بوده و هست.
در اين گفتار، تعليقات نگارنده بر چهارده باب نخستين كتاب الحجّة به فارسى برگردانده شده است.
