سخنى چند در مورد زيارت عاشوراى معروفه
1. زيارت عاشوراى معروف را علماء و فقهاى بزرگ نقل فرموده‌اند. ابوالقاسم جعفربن قولويه، در كامل الزيارات، ص 193 ط غفّارى، و شيخ الطائفه، محمّدبن حسن الطوسى، در مصباح المتهجّد ص 773، و سيّد ابنطاوس، علىّبن موسى، در مصباح الزائر ص 268، و كفعمى در مصباح ص 482، ] آن را[ آورده‌اند و جمعى از بزرگان فقهاء و علماى شيعه بر آن مداومت داشته‌اند؛ بنابراين جاى شكّ و ترديد در آن راه ندارد.
دو سند در مورد كتابخانه ناصريه هند
كتابخانه ناصريه هند، يكى از آثار جاودانه‌اى است كه از خاندان صاحب عبقات بر جاى مانده است. اين كتابخانه، دهها سال، از زمان علامه سيد محمد قلى لكهنوى (پدر ميرحامد حسين) تا چند نسل پس از او، همواره با تلاشهاى دانشوران اين خاندان، راه ترقّى و تكامل پيموده و خود، منشأ بركات فراوانى بوده است.
درباره اين كتابخانه و سير تحوّلات آن، در جاى ديگرى بايد به تفصيل سخن رود. در اينجا دو سند درباره اين كتابخانه مي‌آيد، كه شامل دو يادداشت است كه پنجاه سال پيش، علّا مه امينى صاحب الغدير و فرزند دانشمند ايشان آيت‌الله حاج شيخ رضا امينى در دفتر يادبود كتابخانه نوشته‌اند و توسط حجة الاسلام شيخ عبدالله غفرانى در اختيار فصلنامه سفينه قرار گرفته است. لطف ايشان را سپاس مىگزاريم و آرزوى توفيق روزافزون براى ايشان داريم.
مروری بر احادیث معرفت خدا (1)
شمارى از روايات پيامبر و امامان معصومعليهم السلام، راه معرفت خدا را منحصر در آن دانستهاند كه خدا، خودش را به بشر معرّفى كند. نويسنده، در اين گفتار، ابتدا چهارده حديث در اين موضوع نقل مىكند و به توضيح آنها مىپردازد. پس از آن، نُه نتيجه در بحث توحيد، از آن احاديث مىگيرد. آنگاه، به يك حديث مهمّ در اين باب – همراه با ترجمه و توضيح آن و كلام علامه طباطبايى – اشاره مىكند. در پايان، چهار حديث را كه ظاهراً با موضوع اصلى مقاله تعارض دارند، بررسى مىكند و نتيجه مىگيرد كه هيچكدام از آنها با مدّعاى اصلى نويسنده – يعنى انحصار معرفت خدا به معرّفى خودش به بشر – تعارض ندارد.
پژوهشی در نسخه شهید اول از صحیفه سجادیه
نويسنده در اين گفتار، درباره كتاب صحيفه سجاديه از ديدگاه شهرت و تواتر، متن و روايت آن گفت و گو مىكند. سپس به روايت مشهور و متداول صحيفه مىپردازد و علل اختلاف روايات صحيفه را بررسى مىكند. آنگاه نسخه شهيد اول را با اجازات و مقابلههاى آن مىشناساند،اصالت آن را ثابت مىكند، راويانى را كه شهيد اول صحيفه را از آنها نقل كرده و راويانى را كه صحيفه را از شهيد اول نقل كردهاند، برمىشمارد. و پس از آن نام كسانى را مىآورد كه صحيفه را به صورت وجاده از نسخه شهيد اول نقل كردهاند.
گزارشی از مصاحبه با آیت الله سید محمدباقر موحّد ابطحی
آيت‌الله سيد محمد باقر موحّد ابطحى، از تلاشگرانِ موفّق علوم قرآن و حديث است كه دهها اثر ارزشمند در اين زمينه ها تحقيق و منتشر ساخته است. ايشان در اين مصاحبه، درباره زندگىنامه علمى، اساتيد، كوششها و آثار علمى خود – به ويژه كتاب صحيفه جامعه سجاديه كه 270 دعا از امام سجاد عليه السلام را در بردارد – سخن مىگويد.
علاوه بر آن، نكاتى مفيد و ناگفته از قرآن و احاديث را بيان میدارد.
نگاهی به کتاب نمایه نامه موضوعی صحیفه جامعه سجادیه
نويسنده در اين گفتار، به معرفى و نقد و بررسى كتاب «نمايه نامه موضوعى صحيفه سجاديه» مىپردازد. اصل كتاب صحيفه جامعه سجاديه، نوشته آيتاله سيد محمد باقر موحد ابطحى و نمايه نامه آن، نوشته گروهى از پژوهشگران است كه توسط مركز اطلاعات و مدارك علمى ايران منتشر شده است. نويسنده مقاله، توضيحاتى درباره اهميت دعا، صحيفه سجاديه، مستدركات آن، صحيفه جامعه سجاديه، پيشينه تدوين نمايههاى موضوعى و تفاوت آنها با معجم لفظى مىآورد. و سپس روش تنظيم كتاب مورد بحث خود را مىشناساند. براى اين كار، به معرفى نشانهها، روش استفاده از كتاب و بالاخره ساختار كتاب مىپردازد.
در آستان صحیفه
اين گفتار، نُه نكته در مورد صحيفه سجاديه را دربردارد، كه جمعى از عالمان شيعى، از قرن يازدهم تا زمان حال درباره صحيفه گفتهاند. در اين نكات، درباره اعتبار و تواتر سندى صحيفه، طرق روايتى صحيفه، شناسايى برخى از نسخههاى خطى صحيفه، و نيز: نقد، تكمله، توضيحات يا وقف نامههايى بر بعضى كتابهاى مربوط به صحيفه، بحث و گفت و گو مىشود. بيشتر اين نكات، از نسخههاى خطى منتشر نشده يا نسخههاى كمياب، استخراج شده است.
توحید از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه (3)
نگارنده در اين گفتار، بر مبناى خطبه 49 نهج البلاغه، «شناخته بودن خداى تعالى براى بشر، در عين عدم احاطه بشر بر او» را به عنوان يكى از مهمترين اركان توحيدِ قرآن و نهج البلاغه برمی شمارد. پس از آن ديدگاه دو گروه از فلاسفه را نقد و بررسى می كند،و در بحث «نفى تعطيل»، به تفصيل، سخن قاضى سعيد قمى درباره اشتراك لفظى و نقد علامه مجلسى بر آن را مي آورد. در پايان با اشاره به چند آيه از قرآن و چند سخن از نهج البلاغه، بار ديگر همان اصل مهم توحيدى را يادآور میشود.
تعلیقات علامه کاشف الغطاء بر بخش نامه ها و کلمات قصار
شيخ محمد حسين آل كاشف الغطاء (1294 ـ 1373) يكى از مراجع دينى شيعه در قرن چهاردهم، تعليقاتى بر شرح شيخ محمد عبده بر نهج البلاغه نوشته كه براى نخستين بار به چاپ مي رسد. بخشى از اين تعليقات (مربوط به بخش خطبه ها) در سفينه شماره 5 منتشر شد.و اكنون بخشى ديگر (مربوط به نامه ها و كلمات قصار) در اين شماره منتشر می شود.
دعا پیوند انسان با خدا
نگارنده در اين گفتار، دعا را از نظر بعضى دانشمندان لغت، آيةالله ميرزا مهدى اصفهانى و آيةالله ميرزا محمدباقر ملكى ميانجى معنا كرده است. سپس به اهميت دعا از ديدگاه قرآن و روايات اشاره مىكند، كه وسيله تقرب به درگاه خدا و يادآورى انسان به فقر و نيازمندى ذاتى او است. ارتباط دعا با گرفتارىها و شدايد، و پيوند دعا با بَداء ـ كه يكى از مهمترين آموزه هاى توحيد در قرآن و بيان ائمه اطهار: است ـ نيز مورد بحث قرار می گيرد.
تعليقات ابن عتائقى بر تفسير على‌بن ابراهيم قمى
ابن‌عتائقى حلّى (متوفى 786 هجرى)، از دانشمندان قرن هشتم حِلّه و صاحب آثار فراوانى است كه بيشتر آنها تاكنون چاپ نشده است. يكى از آثار چاپ نشده او خلاصه‌اى است كه از تفسير علىّبن ابراهيم قمى (دانشمند شيعى قرن چهارم هجرى) فراهم آورده و نزديك به يكصد و پنجاه مورد تعليقه بر اين تلخيص افزوده است. در اين گفتار، 56 تعليقه ابن‌عتائقى در مباحث تفسيرى و 17 تعليقه او در مباحث فقهى تفسير قمى، براساس دو نسخه خطى از كتاب ابن‌عتائقى آمده است.
نگاهی به تفسیر منهج الصادقین
تفسير منهج‌الصادقين از مشهورترين تفسيرهاي فارسي است كه ملافتح‌الله كاشاني دانشمند شيعه قرن دهم (م 988) آن را نوشته است. نگارنده در اين گفتار، به شرح حال مختصر كاشاني، استاد مشهور او علي‌بن حسن زواره‌اي و آثارش، تأليفات كاشاني و ويژگيهاي تفسير منهج‌الصادقين پرداخته است.
