بازخوانی یک سند تاریخی
جمعى از عالِمان بزرگ تهران در ماه شعبان 1371 هجرى قمرى (مطابق با 1331 شمسى) در مجلسى گرد هم آمدند و به سفارش مدير مجلس ـ مرحوم حاج محمّد علّا مه ـ هر كدام چند دقيقه در مورد امام مهدى7سخن گفتند. اين مقاله، گزارشى است از آن جلسه، كه بر اساس نوار كاست موجود، تهيّه و تدوين شده است. در اين مقاله، سخنانى از عالمان تهران، حجج اسلام محمّدتقى فلسفى، عباسعلى محقّق خراسانى، ميرزا على محدّث زاده، محمود حلبى خراسانى، آقا نجفى شهرستانى، سيّد محمّد سلطان‌الواعظين شيرازى، علي‌اصغر اعتماد الواعظين، عباسعلى اسلامى شاهرودى و در پايان، قطعه شعرى از گوينده‌اى ناشناس همراه با توضيحى از محمّد علامه ـ به نقل از كتاب خاطرات اوـ آمده است
مروری بر احادیث معرفت خدا (4)
نويسنده در اين گفتار، نظرات برخى از محدّثان، فقيهان و انديشمندان قرن پانزدهم شيعه را در باب احاديث معرفةالله، به ترتيب زمان، نقل و نقد و بررسى میكند. علاوه بر جمعى از عالمان معاصر مانند حضرات آيات وحيد خراسانى، صافى گلپايگانى، مكارم شيرازى و…
مصباح يزدى، ديدگاه هاى برخى ديگر از دانشمندان اخير مانند آيت‌الله شيخ محمّدباقر ملكى ميانجى، آيت‌الله شيخ حسنعلى مرواريد، شيخ على محدّث خراسانى و شيخ اسماعيل معتمد خراسانى نيز نقل و نقد و بررسى می شود. از آنجا كه اين مقاله در ادامه ى گفتارهاى ديگر نويسنده در شماره هاى 6 تا 9 سفينه آمده، در اين گفتار، تمام اقوالِ نقل شده در معناى معرفةالله بالله را در ضمن سه قول، خلاصه كرده است.
کتاب شناسی گزیده ی آثار دانشمندان اهل تسنّن
در اين گفتار، توضيحاتى پيرامون 27 كتاب از آثار دانشمندان اهل تسنّن كه آثارى مستقلّ درباره ی امام مهدى (ع) به زبان عربى است، آمده است. تمام اين آثار، مشهور، و نسخههاى آن (خطّى يا چاپى) شناخته شده و موجود است. اين گفتار، بر اساس كتاب «اهل البيت فى المكتبة العربيّة» نوشته ی محقّق طباطبايى كتابشناس برجسته و فقيد معاصر (1348ـ 1416 هجرى قمرى) فراهم آمده است. مترجم در مقدّمه‌اى كوتاه، شرح حال مختصر نويسنده و توضيحات كوتاه در باره ی كتاب يادشده آورده است. كتابهايى همچون اربعين حديث نوشته ی ابونعيم اصفهانى، البرهان فى علامات مهدى آخرالزّمان نوشته ی متقى هندى، العرف الوردى فى اخبار المهدى نوشته ی جلال‌الدّين سيوطى، عقدالدّرر فى اخبار المهدى المنتظر نوشته ی يوسف بنيحيى شافعى، القول المختصر في علامات المهدى المنتظر نوشته ی ابنحجر هيتمی ، از جمله كتابهاى است كه در اين گفتار، شناسانده می شود.
مهدویّت در قرآن آیات مشترک
نويسنده در اين گفتارـ كه هدف آن، نشان دادن ريشه هاى استوار عقيده ى مهدويّت در قرآن است ـ ابتدا ضرورت رجوع به تفسير اثرى / مأثور براى موضوع خود را ثابت می كند، سپس آيات مربوط به امام مهدى(ع) را كه در قرآن آمده، به چند گروه تقسيم می كند: آيات مشترك، آيات متّبع و آيات مختص. در هر كدام از اين گروهها، آيات قرآنى بر اساس تقسيم چهار بخشىِ ديگر، مرتّب شده است. در اين گفتار، فقط آيات مشترك مطرح شده، يعنى آياتى كه به اتّفاق كتابهاى تفسيرى شيعى و سنّى، درباره ی امام مهدى(ع) است.در اين گفتار مقدّمه‌اى در مورد تفسير اثرى آمده و پس از آن 9 آيه، حدود 50 حديث و سه پيوست توضيحى در مورد آيات و روايات ياد شده است.
مهدویت و سنّت های الهی در قرآن
نگارنده در اين گفتار، سنّت هاى الاهى استخلاف، امتحان و تمحيص، استدراج و املا را براساس قرآن و حديث و بيانات مفسّران، مطرح كرده و پيوند آنها را با اصل مهدويّت، غيبت و ظهور و انتظار امام مهدى(ع) نشان داده است.
از شمار خرد هزاران بیش (یادنامه محمدباقر محمودی)
اين گفتار، درباره ی زندگى علمی ، اساتيد، شيوهى تحقيقى و آثار مكتوب علّا مه محقّق مرحوم شيخ محمّد باقر محمودى (1341 ـ 1427 ه ق ) است. نگارنده، سفرهاى علمی علّا مه محمودى، از شهرستان علامرودشت در جنوب استان فارس تا نجف و كربلا و پس از آن به قم توضيح داده است؛ آنگاه اساتيد او و سپس به تفصيل ويژگى هاى اخلاقى و رفتارى او را برمی شمرد. روش كار و تحقيق علّا مه محمودى، ديدگاه هاى بزرگان معاصر درباره ی ايشان، فهرست 33 اثر تأليف علّا مه محمودى يا تحقيق متون كهن به دست ايشان ـ به ويژه كتاب 14 جلدى «نهج‌السعادة فى مستدرك نهج‌البلاغه»ـ در اين گفتار، بيان شده است.
مروری بر احادیث معرف خدا (3)
نويسنده در اين گفتار، نظرات برخى از عالمان بزرگ شيعه را در باب احاديث معرفة الله، نقل و نقد و بررسى می كند: سيد حسن حسينى لواسانى، شيخ مجتبى قزوينى، مرتضى مطهرى، سيد محمد حسين طباطبايى، سيد هاشم حسينى تهرانى، شيخ على نمازى شاهرودى، ميرزا محمد حفيظى، ميرزا جواد تهرانى و استاد محمّدتقى جعفرى. اين گفتار، در ادامه گفتار پيشين نويسنده (در شماره 8 سفينه) مي‌آيد.
نیایش دوم صحیفه سجادیه و تلمیحات قرآنی و نکات بلاغی آن
نويسنده در اين مقاله، سی نكته بلاغى از جمله تلميحات قـرآنى و حديثـى در دعاى دوم صحيفـه سجاديـه را ـ كه در شأن و مقام رسول خدا (ص) است ـ بررسى و معرفى كرده است.
اسامی و اوصاف قرآن در «نیایش ختم قرآن صحیفه سجادیه»
دعاى چهل و دوم صحيفه سجاديه كه مربوط به ختم قرآن است، حقايق فراوان درباره اين كتاب آسمانى دربردارد. نگارنده يكصد و پنجاه اسم و وصف براى قرآن بر مبناى اين دعا يافته، از آن ميان هيجده عنوان برگزيده و آنها را در اين مقاله، توضيح داده است. نگارنده در خلال اين توضيحات، در جهت شناسايى قرآن براساس سخنان امام سجاد (ع) كوشيده است.
گزارشی از ترجمه فرانسوی صحیفه سجادیه
نگارنده در اين مقاله، گزارشى از ترجمه صحيفه سجاديه به زبان فرانسوى ارائه می كند. انگيزه ترجمه، مراحل كار، دغدغه هاى مترجم، راهكارهاى پيشبرد ترجمه، موانع و دشواری هاى ترجمه و شيوه غلبه مترجم بر آنها، بازبينى كلّ ترجمه توسط دكتر احمد مهدوى دامغانى و تأثير آن بر جوامع فرهنگى خارج از كشور، بخشى از عناوين مورد بحث است.
بایسته های پژوهشی درون مایه صحیفه سجادیه
نگارنده مقاله، پس از بيان پنج نكته مقدماتى در مورد درونْمايه صحيفه سجاديه، بيست موضوع از موضوعات را كه براى تحقيق موضوعى درباره صحيفه مناسب مي‌داند، همراه با ريز موضوعات آن آورده تا راهنماى پژوهشگران باشد.
بررسی چند دیدگاه در باب صفات خدا
نويسنده در اين گفتار، سه بحث درباره صفات الهى مطرح مىكند و به نقد و بررسى آنها می پردازد: ديدگاه حكمت متعاليه، ديدگاه پيروان مولى رجبعلى تبريزى و قاضى سعيد قمى، ديدگاه متكلّمان. بحث دوم، حجمى نسبتآ مبسوط به خود اختصاص داده، و نويسنده مقاله در خلال آن، چندين روايت را مشروح و توضيح داده است.
به علاوه، در ضمن اين مقاله، برخى از گفتههاى عالمان ديگر همچون ملاصدرا، مولى رجبعلى تبريزى، قاضى سعيد قمى، شيخ محمد تقى آملى، شيخ محمدباقر ملكى ميانجى، ميرزا ابوالحسن شعرانى نقد و بررسى شده است.
