شکوه‌های امیرالمؤمنین علی (ع) در نهج‌البلاغه
با اینکه کتاب شریف نهج‌البلاغه گلچینی از سخنانی است که به امیرالمؤمنین (ع) مناسبت‌های مختلف بیان کرده است، دریایی بیکران از معارف الهی است و بعد از قرآن کریم بهترین راهنما برای هدایت بشر و ساختن انسان کامل است. هر انسان خواستار حقیقت می‌تواند از این دریا به فراخور حال خویش کفی برگرفته و جان تشنه‌اش را سیراب کند. سخنان امیرالمؤمنین (ع) دارای موضوعاتی است که مهم‌ترین آنها عبارت است از: فخر، توبیخ و تأدیب، حماسه، تخویف، و تهدید، ذم و هجاء، رثاء، وصف، مدح، دعا و ابتهال، حکمت و شکوه. در این نوشتار، ابتدا موضوعات نثر در نهج‌البلاغه با مثال ذکرشده، سپس یکی از آن موضوعات یعنی «شکوه» موردبحث قرارگرفته است. شکوه به معنی شکایت، اظهار نگرانی و گله‌مندی است و از مصدرهای ساختگی است که در زبان عربی به‌جای آن شکایت و شکوی بکار می‌رود. مشتقات کلمه‌ی شکوی دو بار در قرآن و سیزده بار در نهج‌البلاغه بکار رفته است. پس از معنای لغوی شکوه، کاربرد آن در نهج‌البلاغه بیان‌شده و به عوامل و انگیزه‌های آن اشاره‌شده؛ سپس از میان شکوه‌های موجود در نهج‌البلاغه بیان‌شده و به عوامل و انگیزه‌های آن اشاره‌شده؛ سپس به موقعیت سخن و جنبه‌ی شکوه آمیز بودن آن اشاره و انگیزه‌ی شکوه بیان گشته است و در پایان از همه‌ی مطالب نتیجه‌گیری شده است.
سیره سیاسی حضرت زهرا (س) در مقام انسان کامل
سیمای حضرت زهرا (س) در روایات اهل تسنن چکیده: هرچه انسان در اتصاف به کمالات واجب‌الوجود قویی‌تر باشد، به مبدأ واجب‌الوجود نزدیک‌تر و آثار وجودی او بیشتر است؛ چنانکه انسان کامل مجمع اسماء و صفات خداوند است. از منظر قرآن کریم منصب هدایتگری از آن انسان‌های کاملی است که از عیوب اخلاقی و نفسانی مبرا بوده و از «ظلم» به معنای عام آن معصوم باشند. قول و فعل و تقریر چنین انسانی حجیت دینی داشته و او به اقتضای وظیفه دینی به امر اقامة دین و اجرای حدود و دفاع از حریم دین خدا می‌پردازد. حضرت زهرا (س) مصداق بارز «تطهیر الهی» است که به‌دوراز هرگونه تمایل فردی و با دو شیوه اقامه ادلّه و وصیت سیاسی، به حراست از دین و حمایت از وصی بلافصل رسول خدا پرداخته است و در همه اقوال و اعمال و تقریراتش، جانب دین را لحاظ نموده و خیرخواه امت بوده است؛ فلذا پیروی از سیره متعالی ایشان می‌تواند راهگشا و کارساز باشد.
روابط و مناسبات امت اسلامی در برخورد با سایر ملل و ادیان با تکیه بر سیره پیامبر اکرم (ص)
این نوشتار درصدد است تا سبک زندگی امت اسلامی در ارتباط با ادیان دیگر در حوزه روابط و مناسبات را با تکیه‌بر سیره پیامبر اکرم (ص)، باهدف تبیین صحیح یکی از ابعاد سبک زندگی اسلامی و تصحیح نگرش‌های دیگران نسبت به امت اسلامی تحلیل نماید. برای نیل به این مقصود، با استفاده از روش تاریخی و توصیفی ـ تحلیلی، اصول کلی حاکم بر روابط مسلمانان با غیرمسلمانان از دیدگاه قرآن، برخورد پیامبر با اهل کتاب ذمی به‌ویژه یهودیان، سیره پیامبر اکرم (ص) نسبت به اهل کتاب معاهد و مهادن با توجه به پیمان‌ها و نامه‌های پیامبر و سرانجام، برخورد ایشان با اهل کتاب محارب موردمطالعه و بررسی قرار گیرد و اثبات گردد که سیره پیامبر (ص) و به‌تبع آن، مسلمانان با تمام پیروان ادیان دیگر مسالمت‌آمیز بوده و تنها در صورت تعرض خصمانه آنان، با عکس‌العمل دفاعی و قاطعانه پیامبر و مسلمانان مواجه می‌شد.
معیارهای تطبیق نشانه‌های ظهور
ظهور امام مهدی (ع) نشانه‌هایی دارد؛ نشانه‌هایی که مطرح شدن آنها از سوی پیشوایان دینی همراه با مقاصدی بوده است. تحقق برخی از این مقاصد در گرو تطبیق نشانه‌ها بر مصادیق خارجی است. این تطبیق اولاً نیازمند ضوابط و معیارهایی است که ما را به مصداق واقعی نشانه‌ها راهنمایی کند، ثانیاً در مسیر آن، دو مشکل اساسی وجود دارد: نخست این که همیشه احتمال وجود مصادیق دیگری برای نشانه‌ها وجود دارد و دوم اینکه برای نشانه‌ها می‌توان مصادیق جعلی ساخت. از این رو نیازمند معیارهایی هستیم که بتوانیم در روند تطبیق از آن پیروی کرده و از دشواری‌های یاد شده عبور نماییم. ضوابط یادشده بدین قرارند: نخست این که تطبیق باید همراه با یقین باشد؛ دوم، مصداق مورد نظر باید تمام ویژگی‌های یاد شده برای نشانۀ مربوط را بالفعل دارا باشد؛ سوم، جریان تطبیق نباید به تأویل روایات بینجامد؛ چهارم، تطبیق باید با ضوابط و چارچوب‌های کلی دین هماهنگ باشد و تطبیق نباید موجب زیر پا گذاشته شدن یکی از ضوابط دین شود؛ پنجم این که در جریان تطبیق باید نشانه‌هایی که در آنها احتمال وجود مصادیق جعلی وجود دارد، بر نشانه‌هایی که جعل شدنی نیستند عرضه شوند. با توجه به پنج معیار یاد شده، می‌توان به مصادیق واقعی نشانه‌های ظهور که احتمال تعدد مصداق و جعل در آنها نمی‌رود دست یافت.
سیری در سیره فردی و اجتماعی امام حسن عسکری (ع) (2)
امام حسن عسکری علیه السلام در روز جمعه هشتم ربیع الثانی 232 هجری قمری در مدینه منوره چشم به جهان گشود. پدر بزرگوار آن حضرت امام هادی علیه السلام و مادر مکرمه اش بانوی عارفه ایست که به نام های «سلیل»، «حدیثه»، و «سوسن» خوانده می شود.
پژوهشی درباره زیارت‌های جامعه
زيارت پيشوايان معصوم (ع) آدابي دارد. ازجمله آن آداب، خواندن زیارت‌نامه‌ها و اذكار مخصوصي است كه از ائمه (ع) به دست ما رسيده است. عالمان امامي اين زیارت‌نامه‌ها و اذكار را در مطاوي كتابهاي حديث يا در مؤلفاتی مستقل ثبت کرده‌اند. در ميان زیارت‌نامه‌هاي مأثور، زیارت‌هایی هست كه با عنوان (زيارت جامعه) شناخته می‌شود. از ميان زیارت‌های جامعه، دو زيارت جامعه كبيره و جامعه صغيره از شهرتي ويژه برخوردار است. نگارنده در اين مقاله پس از توصيف زیارت‌های جامعه، با مراجعه به كتب اهل‌فن مقدار اعتبار و ضعف و قوت اين دو زيارت را بررسي كرده و به اين نتيجه رسيده است كه با صرف‌نظر از صحت مضامين اين دو زيارت، سند زيارت جامعه صغيره از زيارت جامعه كبيره از قوت و استحكامي بيشتر برخوردار است.
نگاهی بر شیوه مناظره امام رضا (ع) با بزرگان ادیان
مناظرات ائمه (ع)، يکي از مهم‌ترین منابع در راه درک بهتر عقايد شيعه است. مناظره از آن جهت که به منظور شناخت درست صورت گرفته و مناظره کنندگان سعي در مشخص کردن تمام نقاط مبهم و تاريک عقايد طرف مقابل را دارند، کمک شاياني به درک واقعي از کُنه دیدگاه‌ها و ايدئولوژي يک مکتب می‌کند. نويسنده يکي از معروف‌ترین مناظرات امام رضا (ع) را برگزيده و مورد تحليل قرار داده است.
دودستگی در شیعیان امام کاظم (ع) و پیدایش فرقه «واقفه»
هدف از این تحقیق بررسی شکافی است که پس از شهادت امام موسی کاظم علیه السلام در میان شیعیان امامی ایجاد شد. بزرگترین شکاف توسط کسانی که «واقفه» خوانده می شدند ایجاد شد.
گونه‌شناسی و روش‌شناسی روایات تفسیری امام صادق (ع)
با توجه به نیازمندی به روایات تفسیری و اهمیت نقش امام ششم (ع) در بیان این روایات، شناخت روش تفسیری این امام همام، کمک شایانی به پیشبرد علم تفسیر خصوصاً در نزد پژوهشگران و مفسران شیعی خواهد کرد. در این نوشتار روش‌های تفسیری امام صادق (ع) با نگاهی کاربردی بررسی شده است. برای رسیدن به این هدف باید به صورت تقریبی اکثر روایات تفسیری امام جعفر بن محمد (ع) دیده می‌شد که در نوبه‌ی خود کاری پر زحمت بود. روش تفسیری قرآن به قرآن، قرآن به سنت، تفسیر لغوی، جری و تطبیق از مسائلی است که در این تحقیق بدان اشاره شده است.
ابعاد انساني و اجتماعي صحيفه سجاديه
اين مقاله، خلاصه‌ای مفيد از كتاب «الابعاد الانسانيه و الحضاريه في الصحيفه السجاديه» را دربردارد. كتاب یادشده، مجموعه‌ای از مقالات ارائه‌شده به همايش صحيفه سجاديه است كه در سال 1999 ميلادي در دمشق برپا شد. هريك از دانشمندان شيعي، سني و زیدی در گفتار خود، صحيفه را از جنبه‌ای بررسي كرده است. نگارنده، ده نكته در نقد و بررسي كتاب نيز آورده است.
منطق حسيني، رويارو با خشونت و خودکامگي اموي
واژه خشونت در ادبيات سياسى مهروموم‌های اخير نگاه‌های مختلفى را به‌سوی خود معطوف داشته است. اين مفهوم در سه عرصه قابل‌پیگیری و تعريف است: 1. خشونت در عرصه اخلاق فردى؛ در اين عرصه افرادى كه داراى رأفت، عطوفت، عفو و گذشت نيستند و مستبد و خودرأی مى‌باشند، خشن ناميده می‌شوند و اما كسانى كه براى اعتقادات خود ارزش قائل‌اند هستند و در اجراى احكام خدا قاطعيت دارند و در برابر متجاوزان به حدود الهى و براندازان نظام الهى قد علم مى‌كنند و باقدرت آنان را سركوب مى‌سازند و از گناه‌كاران مصرّ متنفرند و براى اظهار نفرت از آنان در صورت لزوم چهره درهم مى‌كنند و… ناميدن اينان به افراد خشن صحيح نيست. 2. خشونت در عرصه سياست و حكمرانى؛ در اين عرصه به افرادى كه فقط با توسل به‌زور، سركوب و تحميل و بدون منطق، دعوت و جذب، براى تصاحب حاكميت اقدام مى‌كنند و در تداوم حاكميت نيز، به همين شيوه‌ها متوسل مى‌شوند، خشن گفته مى‌شود و اين شيوه خشونت‌آميز است؛ اما چنانچه با منطق و دعوت و جذب اقدام شد و موانعى سر راه تبليغ قرار گرفت، توسل به قهر براى رفع آن، خشونت نيست، همچنان كه اگر حاكميت محقّق، مورد تهديد افراد خشن قرار گرفت، سركوب آن قهر و خشونت نيست يا اگر خشونت هم نام بگيرد، جايز و بلكه لازم است. 3. خشونت در عرصه قانون‌گذارى؛ يعنى قانون‌گذار در جعل قانون رعايت تناسب جرم و مجازات را نكرده باشد و بدون وجود جهات تنبيهى و عبرت‌آموزى براى جرم كوچكى مجازات بسيار سختى قرار داده باشد. چنين خشونتى نيز در هيچ‌كدام از احكام و حدود اسلام نيست زيرا در اين احكام و حدود تناسب جرم و كيفر و جنبه‌هاى بازدارندگى و عبرت‌آموزى كاملاً لحاظ شده و آنگاه جعل مجازات شده است. نهضت الهى سيدالشهدا (ع) كه با قاطعيت تمام در مقابله با ظلم و خودكامگى دستگاه بنى‌اميه و ايستادگى آن حضرت بر مواضع به‌حق خويش تا سر حدّ شهادت و اسارت، جاودانه تاريخ شده است، به خاطر برخورد سراسر خشن و ظالمانه بنى‌اميه و جبهه باطل و جان‌فشانى و مقاومت جبهه حق نوعاً در اين فضا و از اين منظر نگريسته شده است كه كاملاً نيز درست است؛ اما در كنار اين نگاه و همراه با آن، مى‌توان يك بعد ديگر نهضت حسينى را نيز موردتوجه و اهتمام قرار داد. مقاله‌اى كه پيش روى داريد با همين نگاه از یک‌سو به خشونت در عرصه اخلاق فردى و عرصه سياست و حكمرانى توجه داشته و اخلاق و سياست خشن و خودكامه امويان را تبيين كرده است و از سوى ديگر اقدام امام حسين (ع) را اقدامى در جهت احياى اخلاق و سياست رحيمانه و ليّنانه پيامبر (ص) و در تقابل با اخلاق و سياست خشن و خودكامه امويان ارزيابى كرده است. نويسنده محترم پس از اين بحث كه خشونت ستیزی يكى از صفات انسان‌هاى كامل و آزاده و از بارزترين بخش‌هاى رسالتِ پيامبر خاتم (ص) مى‌باشد و نبى اسلام با اين ويژگى به اصلاح جامعه قبيله‌ای جاهلى عصر خويش پرداخت، اوج رجعتِ به جاهليت، در نيمه نخست قرن اول اسلامى را در بیعت خواهی يزيد بن معاويه با توسل به خشونت و زور و تزوير مى‌شمارد و تأكيد مى‌كند، كه همين امر حسین بن علی (ع) را به‌عنوان وارث و احياگرِ سنّت پيامبر، به مبارزه با زور مدارى و ديكتاتورى و ارتجاع حزب امرى واداشت. ايشان سپس از مبارزه با استبداد و خودكامگى، رواج فرهنگ گفتمان، احياى فرهنگ محبت و مهربانى؛ به‌عنوان روش‌هاى مبارزه سيدالشهدا (ع) با انحراف باند اموى نام برده و به بحث درباره آنها می‌پردازد.
کارنامه ده‌ساله امام حسن مجتبی (ع) در مدینه منوره
کتاب «حقایق پنهان» نوشته محقق ارجمند احمد زمانی زندگانی سیاسی امام حسن مجتبی علیه السلام را مورد بررسی قرار داده است. این کتاب که با مقدمه ای از حضرت آیت الله سبحانی و یک پیشگفتار آغاز می شود، مطالب متنوعی را در اختیار خواننده محترم قرار می دهد.
