برچسب: شخصیت های وهابی

شفاعت

یکی از اعتقادات و باورهای قطعی دینی نزد مسلمانان مساله شفاعت است. وهابیان به دلیل تسلط نداشتن بر آیات قرآنی درباره ی مسأله ی کفر و ایمان و شرایط شفاعت کننده و شفاعت شونده، آن را با شرک اشتباه گرفته اند; به همین دلیل، مسلمانان معتقد به شفاعت را همانند بت پرستان جاهلی به شمار آورده اند. در مقاله حاضر توضیحاتی در مورد شفاعت و دیدگاه وهابیان در این زمنیه بیان خواهد شد.

شفاعت و جایگاه آن در کتاب خدا و احادیث

فصل اول : معنای شفاعت در این فصل شفاعت از نظر لغوی و اصطلاحی و اقسام آن بررسی و در انتها بحثی پیرامون فلسفه شفاعت خواهد آمد .شفاعت از نظر لغوی به معنی جفت در مقابل فرد است. و از نظر اصطلاحی درخواست گذشتن از گناهان و جرمهای بعضی از گناهکاران از خداوند متعال است. برای شفاعت اقسامی ذکر کرده اند که عبارتند از: 1- شفاعت تکوینی 2-شفاعت رهبری 3-شفاعت مغفرت 4- شفاعت به معنی گواهی بر اعمال فلسفه شفاعت این است که شفاعت عاملی است برای اصلاح افراد جامعه و روزنه امیدی برای اینکه افراد به تجدید نظر در خود بپردازد و خطاهای گذشته خود را جبران کنند، و در نتیجه جامعه اسلامی و انسانی اصلاح شود. در فصل 2 شفاعت را در آیات قرآنی مورد ملاحظه قرار داده ، ابتدا آیاتی که به ظاهر، نفی شفاعت از آنها به مشام می رسد، بررسی و سپس آیات مثبت شفاعت با توجه به تفاسیری که علما کرده اند مورد تحقیق قرار گرفته است. در فصل 3 شرایط شفاعت کنندگان بیان شده است و توضیح داده شده که کسانی قادر به شفاعتند، که خدا از دینشان راضی باشد، گواهی به حق بدهند و خدا به آنها اذن داده باشد و نیز کسانی از شفاعت بهره مند می شوند که با شفعاء سنخیتی ، که همان رابطه ایمانی باشد، داشته باشند. و گفته شده که چه کسانی از شفاعت محرومند(ستمگران – کافران – مشرکان – ناصبی ها و دشمنان اهل بیت …) از جمله محرومین از شفاعتند. و اشاره شد که شفاعت در آئینهای دیگر هم به نوعی مطرح است هر چند شفاعت صحیح همان است که قرآن معرفی می کند، که عقلا و حکما، نیز آنرا تایید و تصدیق می کنند. در فصل 4 شفاعت در کلام معصومین به روایت اهل سنت و شیعیان مورد پژوهش قرار گرفته و احادیث نیز به طریق هر مذهب جداگانه بیان گردیده است. و در فصل پنجم ایرادات و اشکالات وارده بر شفاعت و پاسخ آنها مطرح شد و در تمام موارد سعی شده که نظر دانشمندان علوم قرآنی و حدیث، با توجه به تفاسیر مختلفی که از اهل سنت و شیعه رسیده است، مورد تحقیق و بررسی قرار گیرد، در خاتمه یک نتیجه گیری کلی از مباحث گذشته فهرست وار به عمل آمده است. باشد که این گام اندک مورد قبول خدا واقع شود و ما را توفیق دهد که با شافعان واقعی سنخیت و تناسب داشته باشیم.

شفاعت و توهمات وهابیت (5)

عدم دقت کافی، و شیوه ظاهر انگاری در آیات قرآن، و از سویی عدم بهره مندی ازشناخت صحیح مساله شفاعت، و عدم دقت کافی در تبیین موضوعی و محتوایی آیات قرآن توسط وهابیان، باعث گشته که این فرقه انحرافی مساله شفاعت را زیر سوال ببرد و منکر آن شود. چرا که معتقدند قرآن کریم شفاعت را فقط از ناحیه خدای متعال دانسته و هر گونه حق شفاعتی را از اولیاء و انبیاء الهی سلب می کند. در مقاله حاضر با بحث و بررسی برخی از این آیات، در ذیل آیات، اشتباهات تفسیری و تاویلی وهابیت را مورد مطالعه قرار می دهیم.

شفاعت و توهمات وهابیت (4)

وهابیان با توهمات خود شفاعت را مایه شرک به خداوند متعال دانسته اند، ولی باید گفت که مساله شفاعت هم مورد تایید عقل است و هم مورد تاییدشرع. لذا مساله شفاعت به عنوان یک اصل عقلی و منطقی چنان استوار و متقن است که هیچ دلیل نقضی و یا رفعی از دایره ادراکات و عقول نمی تواند سد آهنین این نظریه را در هم کوبیده و از اعتبار ساقط کند. در مقاله حاضر با اثبات عقلی و شرعی مساله شفاعت به توهمات شرک بودن آن پاسخ داده می شود.

شفاعت و توهمات وهابیت (3)

بسیاری از دانشمندان و علمای مذاهب و فرق اسلامی شفاعت را، به عنوان یک اصل مسلم در دین اسلام، مورد پذیرش قرار داده و این التزام عقیده، ریشه در کلام وحی و روایاتی دارد که از جوامع روایی عامه مورد بهره برداری قرار گرفته که معیارها، و مختصات کلی مساله شفاعت را روشن و مبرهن می سازد. غرض ورزان وهابی با دلالت به برخی از ادله، مساله شفاعت جویی را امتداد رسم جاهلیت پیش از اسلام دانسته، با آن مخالفت نموده اند. در این گفتار ادله موهوم وهابیان در مورد شفاعت مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

شفاعت و توهمات وهابیت (2)

علما و اندیشمندان جهان اسلام با توجه به وسعت مفهومی و مصداقی مساله شفاعت، تقسیم بندیهای متفاوتی را نسبت به این موضوع ارائه نموده اند. از جمله می توان به تقسیم بندی موضوعی شفاعت تکوینی و شفاعت تشریعی اشاره کرد. بنابراین در این مقاله دامنه مفهومی مساله شفاعت را در قالب گونه شناسی و تقسیم بندی های مقتضی درآن، مورد بررسی قرار گرفته خواهد شد.

شفاعت و توهمات وهابیت (1)

از جمله واقعیتهای تلخی که به عنوان یکی از آسیب های جدی در میان امت اسلامی مشاهده می شود، دگرگون شدن و انحراف در برخی از مفاهیم و باورداشتهای متعالی اسلام است. سیر دگرگونی این مفاهیم ریشه در برداشتهای شخصی و اعمال سلیقه افرادی دارد که با اجتهاد خویش در مقابل نص صریح آیات و روایات، به تقلیل یا تحریف بسیاری از معارف متعالی اسلامی پرداخته اند. مفهوم شفاعت نیز از جمله مفاهیمی است که از آماج هجوم دین ستیزان تاریخ، مصون نمانده و دستخوش برداشتهایی گردیده است. در این مقاله با بررسی مفهوم شفاعت به اثبات مساله شفاعت در قاموس ادیان ابراهیمی پرداخته میشود.

شفاعت و توسل در تعالیم اسلامی

در فصل اول: این تحقیق مقدمه،هدف و انگیزه،ادبیات تحقیق،پیشینه تحقیق،روش تحقیق آمده است. در فصل دوم : معنی لغوی شفاعت و توسل بیان شده است.شفاعت یعنی خواهش کردن ،توسل یعنی چیزی به کسی نزدیکی جستن و از نظر اصطلاحی همان وساطت قوی از ضعیف می باشد. در فصل سوم: شفاعت با توجه به آیات و روایات بر چهار دسته تقسیم می شوند: 1-شفاعت به معنای رهبری 2-شفاعت و مغفرت 3-شفاعت تکوینی 4- شفاعت تشریعی در فصل چهارم:ده مورد از آیاتی که شفاعت را اثبات می کند شرح و توضیح داده شده است.لازم به ذکر است ماده شفاعت در قرآن با تمام مشتقات خود سی بار در سوره های مختلف و گوناگون به طور نفی و اثبات وارد شده است. توضیح آنکه در همه آیات به یک مسئله مهم اشاره شده است و آن این است که شفاعت باید با اذن خدای منان باشد و بدون اذن پروردگار تحقق پیدا نمی کند.روایات متعدد از شیعه و سنی برای اثبات شفاعت ذکر شده است.همچنین برای اثبات شفاعت از اقوال و عقائد علماء و عقل هم استفاده شده است. در فصل پنجم:شرایط اصلی شفاعت این است که باید به اذن الهی باشد. 2-شفاعت کننده باید به یگانگی خدا و بندگی خویش گواهی و شفاعت دهد.شفاعت کنندگان روز قیامت شامل:قرآن،پیامبر اکرم (ص) ،پیشوایان دین،پیامبران،ملائکه،علما،شهدا،مومنان،شیعیان …. خداوند متعال می باشند. در فصل ششم :حدود شفاعت بر دو دسته تقسیم می شود: الف)کسانی که مورد شفاعت واقع نمی شوند،که با توجه به آیات و روایات به شرح و توضیح آن می پردازد. ب)شفاعت در دنیا،برزخ،قیامت در فصل هفتم: از اثرات بسیار مهم توسل به ائمه(علیهم السلام)،اجتناب از گناه و دارا شدن روحی خاضع در برابر پروردگار است.برای توجه بیشتر جوانان به ائمه و متوسل شدن به این عزیزان چند نمونه از کرامات ائمه معصومین را از داستانهای شگفت آیت الله دستغیب آورده ایم. در فصل هشتم: پاسخ به اشکالاتی که در مورد شفاعت و توسل مطرح شده است.اشکال اینان این است که هرگونه درخواست،حاجت و سوگند خوردن از غیر خدا را حرام و شرک تلقی می کنند در حالی که خود خداوند از ما خواسته است که هر گونه در خواست و حاجتی که داریم از این عزیزان درگاه الهی بخواهیم. در فصل نهم:خلاصه تحقیق آمده است.

شفـاعت و تـوسل از دیدگاه عقل و نقل

این نوشتار به بررسی شفاعت و توسل از دیدگاه عقل و نقل می پردازد. شفاعت و توسل حقیقتی واحدند با اختلاف در جهت، پس دارای احکام واحدی هستند. عقل، ذات و فطرت انسان و نظام سلسله مراتبی آفرینش و صریح آیات قرآن و روایات متواتر، جواز شفاعت و توسل و اعتقاد به آن را تایید می کنند. شفاعت و توسل موضوعی قانونمند است.

شفاعت و آثار آن در زندگی انسان

شفاعت از مهمترین اعتقادات دینی مسلمانان است و به معنای ضمیمه شدن و پیوستن چیزی است به همنوع خود،به نحوی که لیاقت همراه و منضم شدن را داشته باشد. و در اصطلاح ،انسان صلاحیت دارم برای دفع ضرر و جلب منفعت دنیوی و اخروی خود، کسی متوسل می شود و از او پیش خداوند رحمان انتظار وساطت دارد.خدایی که نظام هستی و تکامل آن پرتوی از جود و رحمت اوست، و گسترده ترین باب رحمتش شفاعت است.شفاعت دارای اقسام مختلفی است؛ مانند شفاعت تکوینی یعنی نظام اسباب و مسببات، و شفاعت تشریعی که مربوط به احکام حکومتی است، وشفاعت رهبری ،تفضلی ،کبری و صغری . خداوند متعال در آیاتی شفاعت را از کسانی که وعده ی عذاب دائمی داده شده اند، مانند کافر و مشرک نفی می کند؛ و این وعده ی الهی را در آیاتی دیگر مشروط به گروهی خاص می داند. و در گروهی از آیات به طور غیر مستقیم به شفاعت کبری محمد صلی الله علیه و آله وسلم اشاره می نماید. و روایات کثیری علاوه بر تثبیت جایگاه شفاعت ،صاحبان اصلی شفاعت را معرفی فرموده، و آیات مربوط به شفاعت را به روشنی بیان نموده اند.و همچنین علما و دانشمندان اسلامی با الهام از آیات و احادیث ،ضمن تبیین حدود و کارائی شفاعت ،شفاعت صحیح را از نوع ظالمانه و عوام فریبانه متمایز کرده اند؛ و نیز به شبهات شفاعت از جمله شبهه افکنی وهابیون پاسخ داده ،و تصریح نموده اند که نه تنها شفاعت با توحید هیچ گونه منافاتی ندارد بلکه با رحمت الهی و عدل و توبه و مغفرت نیز ارتباط ناگسستنی دارد، و با ظلم و رابطه گرایی و فدیه و جرات بر معصیت مغایرت دارد. بدین وسیله حد و مرز مشخصی را برای شفاعت ترسیم نموده اند. حقیقت شفاعت همسو و مطابق با فطرت و سرشتهای پاک انسانی و به قول علامه طباطبایی (ره) از آن اصحاب یمین است . و به شهادت روایات ،اصحاب یمین همان شیعیان ائمه ی معصومین صلوات الله علیهم می باشند.بنابر این وعده ی شفاعت بهترین راهنما و مشوق برای توبه ی زود هنگام ،و آرامش دهنده توام با تقویت ایمان،و فزاینده ی امیدواری و دلگرمی با تعادل خوف و رجا است و نیز سودمند ترین راه برای اتحاد قلوب آحاد جامعه از طریق اتصال به الگوهای کامل و همرنگ شدن با آنهاست تا همگام با آنها به جوار رحمت الهی نائل آیند. تحقیق حاضر درصدد تبیین شفاعت و آثار آن در زندگی انسان است و دارای پنج فصل می باشد.در فصل اول بحث لغوی و تعریف اصطلاحی و اقسام شفاعت بحث گردیده است.در فصل دوم آیات شفاعت به همراه روایات و نظرات مفسران ،بررسی شده است و در ادامه ،روایات مهم شیعه و سنی ،به ترتیب موضوع و مباحث عقلی به همراه نظرات علما و داشمندان اسلامی آمده است. در فصل سوم ارتباط شفاعت با توحید،رحمت الهی ،توبه،مغفرت ،عدالت و همچنین مغایرت آن با رابطه گرایی،فدیه،ظلم،جرات بر معصیت؛ و همچنین شبهات شفاعت روشن شده است و در فصل چهارم حدود و کارایی و ضوابط شفاعت .نقش تربیتی و سازندگی شفاعت و نوع حکومت و مشمولان شفاعت معلوم گردیده است.

شفاعت در کتاب و سنت

اين تحقيق كه تحت عنوان شفاعت در قرآن و سنت انجام گرفته است اهداف زير دنبال گرديده است. در فصول ابتدايي با تتبع در كتب لغت و كتب ديگر، معاني شفاعت در حيطه لغوي و اصطلاحي و عرفي را بدست آورده و منعكس نموده‌ايم. بطور خلاصه مي‌توان گفت شفاعت، وساطت فردي آبرومند در نزد صاحب مقامي براي بخشيده شدن گناهكار است. سپس به بررسي انواع شفاعت پرداخته‌ايم كه نوعي از آن شفاعت در نظام آفرينش مي‌باشد و اين همان نظام اسباب و مسببات است. نوعي ديگر از شفاعت به معني پيشوائي است كه هر كس دنباله رو شخصي باشد مانند شفيع اوست. نوعي ديگر از شفاعت كه گواهي بر اعمال است در قيامت بروز مي‌كند اين همان شفاعت مغفرت است كه نوع چهارم شفاعت بوده كه در فصلي ديگر تحقيق ثبت گرديده است. اهداف ديگري كه در تحقيق دنبال شده بررسي و انعكاس نقطه نظرات دانشمندان شيعه و سني است كه با رجوع به كتب آنها جمع‌آوري و در فصل جداگانه‌اي ارائه شده است. آراء و نظرات مخالفين و دلائل آنها همراه با نقد و رد آنها در تحقيق مورد بررسي واقع گرديده. سپس به كمك آيات و روايات، شفاعت‌كنندگان و شفاعت‌شوندگان را برشمرده‌ايم و در نهايت با ارائه اشكالات و شبهات موجود در شفاعت به رد و ابطال آنها پرداخته و اشعاري كه از عرب و عجم بعنوان سند صحت در طول تاريخ سروده شده است اشاره‌اي كرده و نمونه‌هائي از آنها را آورده‌ايم.

شفاعت در قلمرو نفی و اثبات

این مقاله پژوهشی است تحت عنوان « شفاعت در قلمرو نقد و اثبات» شفاعت از ماده شفع و به معنای جفت است برای شفاعت معانی مختلفی بیان شده است که از جمله آنها پیوستن یک چیز به چیز دیگر است، یا کمک نمودن یک موجود قویتر به یک موجود ضعیف است تا در نهایت هدفی برسند. از آنجایی که آیات و روایات مختلفی درباره شفاعت وجود دارد و برخی از این آیات و روایات شفاعت را نفی میکنند و برخی اثبات. و برخی آنرا مخصوص عده ای خاص می دانند. لذا با بررسی در این آیات و روایات به این نتیجه رسیده ایم که شفاعت وجود دارد و مشروط به شرایط و ضوابط خاصی است و هر شخصی در صورت دارا بودن شرایطش از آن بهره مند می شود. و با توجه به اختلاف نظری که بین دانشمندان وجود دارد مبنی بر اینکه برخی می گویند شفاعت ترفیع درجه است و شامل گنهکاران نمی شود و برخی می گویند شفاعت فقط شامل گنهکاران می شود، با بررسی این مطلب به این نتیجه رسیده ایم که شفاعت مورد نظر قرآن شامل هر دو نظریه می شود یعنی شفاعت هم موجب ترفیع درجه و هم موجب از بین رفتن عذاب و بخشیدن گناهان می شود. همچنین در این مقاله به شبهات مختلفی که پیرامون این مساله وجود دارد پاسخ داده شد و شریط و ضوابط و فلسفه شفاعت مطرح شده است.

شفاعت در قرآن (4)

شفاعت در اصطلاح عامه به معناي استفاده شفيع از موقعيت خود براي عوض کردن نظر صاحب قدرت درباره مجازات زيردستان است، که اين معنا درباره خداوند درست نيست، زيرا خدا اشتباه نمي‌کند تا کسي بخواهد نظر او را عوض کند. اما نزد شيعه شفاعت به اين معناست که شخص گناه‌کار موجباتي را فراهم مي‌سازد تا به¬وسيله ارتباط با شفيع، وضعيت خود را ارتقا دهد. حقيقت شفاعت رسيدن رحمت و مغفرت الهي به گناه‌کاراني است که لياقت بخشش را داشته باشند. ديدگاه علماي اهل‌سنت درباره مسأله شفاعت بسيار پراکنده و مختلف است، و نظر واحدي قابل استنباط نيست. شفاعت در معاني و انواع گوناگوني استعمال شده، که از جمله مي¬توان به شفاعت در نظام آفرينش، به¬معناي رهبري، شهادت گواهان بر اعمال، و شفاعت در آمرزش اشاره نمود. براي تحقق شفاعت بايد شرايطي مانند فراهم‌کردن زمينه اذن الهي براي شفاعت، انجام وظايف عبوديت و اظهار آن با تواضع، جلب رضايت الهي، حفظ حدود، و بقاي ارتباط با شفيعان ضروري است. اعتقاد به شفاعت، پيامدهاي مثبت و آثار تربيتي مانند ايجاد اميد در دل گناه‌کاران، بازداري از گناه، و ايجاد ارتباط معنوي با شفيعان را به همراه دارد. در قرآن کريم آيات متعددي به مسأله شفاعت پرداخته است؛ برخي از اين آيات، شفاعت را نفي مي‌کند، برخي آن را مخصوص خدا مي‌داند، و بعضي آيات نيز شفاعت را منوط به اذن الهي و وجود شرايط دانسته است. در مجموع مي‌توان گفت شفاعتي که در قرآن نفي شده آن است که مستقل از اراده خدا، و بر اساس اراده و رحمت شفيع باشد. همچنين براي شفاعت مورد نظر قرآن بايد شرايط لازم فراهم گردد. بدين ترتيب، با توجه به مستقل‌ نبودن شفيعان، تفضلي بودن شفاعت و انجام آن بر اساس ضوابط الهي، ديگر جايي براي شبهاتي از قبيل شرک بودن درخواست از غيرخدا، ناسازگاري با عدل الهي، تضاد با خواست خدا و لغو بودن آن باقي نمي‌ماند.

شفاعت در قرآن و سنت

با توجه به اهمیت مسئله شفاعت در بحث عدل الهی و همچنین سوالاتی که در ذهن و فکر برخی افراد،در رابطه با این موضوع وجود دارد،به تحقیق در این رابطه با این موضوع وجود ،به تحقیق در این رابطه پرداختیم. که در این جا به جهت آشنایی با موضوع چکیده ای از آن بیان می شود. این تحقیق در مجموع از 7 بخش و چندین فصل هر فصل از چند موضوع فرعی تشکیل شده است.در بخش اول به بررسی معنای لغوی شفاعت پرداختیم. و اینکه شفاعت از «شفع» به معنای زوج و ضد«وتر» می باشد. و همچنین معنای اصطلاحی آن،که در معانی مختلفی چون همراهی ،همکاری فردی با فرد دیگر و یا چیزی با چیز دیگر آمده است.لازم است این مسئله نیز یاد آوری شود که در معنای اصطلاحی و یا چیزی با چیز دیگر آمده است.لازم است این مسئله نیز یادآوری شود که در معنای اصطلاحی آن،معنای مورد نظر فلاسفه و متکلمین نیز بیان شده است و نیز در مقامی تحقیق – از آنجا که موضوع آن شفاعت در قرآن و سنت می باشد – نظر مفسرین به طور کامل بیان گردیده. به جهت آشنایی بیشتر با این موضوع در بخش دوم از همین تحقیق به برخی کلیات اینها بحث اشاره شده است.مانند حدود و قلمرو شفاعت،موانع شفاعت و مفهوم آن و … که تفصیل آن در متن اصلی خواهد آمد. نکته جالب توجه که در این بخش به آن اشاره شده این است که :شفافت فقط شامل آخرت نیست.بلکه در دنیا و حتی برزخ نیز امکان وقوع دارد.که با توجه به برخی آیات و روایات اثبات و تبیین می شود. در حالی که آنچه ما از این مساله در ذهن داریم این است که شفاعت در آخرت واقع می شود. همچنین با توجه به منابع مراجعه شده و آیات و روایات بدست آمده ،می توان چنین نتیجه گرفت که شفاعت دارای اقسامی می باشد.لذا در بخش سوم این تحقیق به طور مفصل به این بحث پرداخته شده است. و اینکه شفاعت در یک تقسیم بندی ابتدائی و کلی به دو قسمت شفاعت حسنه و سیئه تقسیم می شود که قسم اول آن خود به نوع تکوینی و تشریعی ، و نوع دوم آن نیز به دو قسمت مغفرت و رهبری تقسیم می شود.شفاعت تکوینی که در این جهان میان تمام موجودات و علت ها و معلول ها وجود دارد.اما شفاعت تشریعی مختص انسان است که نوع رهبری آن ،شامل نجات انسان از عذاب و رسیدن به حسنات ،از طریق رابطه معنوی میان افراد می شود.شفاعت مغفرت هم ،همان وساطت در مغفرت و عفو و بخشش گناهان است که سرچشمه اصلی آن نیز ،رحمت و مغفرت خداوند است. از مطالب دیگری که در این بخش به آن اشاره شده است،ارتباط میان شفاعت حسنه و خودسازی و خودشناسی و سلامت روانی است. و همچنین اشاره بسیار کوتاهی به آثار تربیتی اعتقاد به شفاعت حسنه. از آنجا که موضوع اصلی این تحقیق،شفاعت در قرآن و سنت است،لذا در بخش چهارم و پنجم،به ترتیب ابتدا به بررسی آیات و روایات موجود در این زمینه پرداخته شده است. در بخش چهارم با بررسی به عمل آمده، آیات به چهار دسته تقسیم میشوند که عبارتند از:1 – آیات نفی کلی شفاعت 2-آیاتی که شفاعت را مختص خداوند می کند. 3-آیات نفی شفاعت از گروهی 4- آیات مربوط به شفیعان که از این آیات،شفاعت به اثبات می رسد، هم در خصوص خداوند و هم پیامبر و امامان،فرشتگان،قرآن و اولیاء و شهداء در بخش پنجم نیز،به جهت تکمیل بحث قرآنی موضوع،به روایاتی در این زمینه اشاره شده است که گاهی به تفکیک ،احادیث بدست آمده در منابع شیعه و اهل سنت و گاهی بدون تفکیک از یکدیگر بیان شده اند. در این بخش نیز شفاعت خداوند،امامان،پیامبر و سایر شفیعان اثبات می شود. از روایات چنین به دست می آید که روایات مربوط به امامان به دو دسته کلی تقسیم می شوند: 1- روایاتی که به شفاعت امامان به صورت عام اشاره کرده اند و از آغاز تحت عناوینی چون :علماء و دانشمندان و … یاد شده است.2 – روایاتی که به صورت خاص به آنها اشاره شده است . که این دسته نیز مانند دسته اول به حد تواتر رسیده اند. با وجود چنین آیات و روایاتی محکم و یقین آوری که ،مسئله شفاعت را از امور قطعی و حتمی قرار می دهد، با این حال هستند افرادی که شبهات و اشکالاتی را به این موضوع وارد کرده اند. لذا در بخش ششم به بررسی این شبهات پرداختیم و تا حد امکان پاسخ آن ،تا از این طریق هم مسئله شفاعت به اثبات برسد و هم یکی از شبهات مهم مربوط به عدل الهی برطرف گردد.از جمله اشکالاتی که در این زمینه وجود دارد عبارتند از: شفاعت و تجری بر گناه شفاعت و محدود بودن لطف خدا شفاعت و تغییر سنت الهی شفاعت و عدل الهی در این بخش پایانی این تحقیق نیز،به بررسی آراء و نظرات دانشمندان در این زمینه و همچنین اشکالات و نظریه های دو فرقه معتزله و وهابیت اشاره شده است.تا از این طریق هم تفاوت آراء و هم نظریه صحیح به دست آید.