تفسیر قرآن منسوب به امام عسکری علیه السلام
درباره تفسیر منسوب به امام حسن عسکری علیه السلام تاکنون پژوهش‌های متعددی در قالب کتاب و مقاله منتشر شده است. عمده حجم این آثار به بررسی سند این تفسیر اختصاص یافته است و نویسندگان کمتر به بررسی و تحلیل محتوای آن پرداخته‌اند؛ اگر هم به محتوا نظر کرده‌اند بیشتر در پی دست‌یابی به شواهدی بر تأیید یا رد انتساب آن به امام عسکری علیه السلام بوده‌اند. ترجمه حاضر از این جهت که نویسنده بحث کمتری را به بررسی سند اختصاص داده و عمده بحث خود را بر تحلیل محتوای این تفسیر متمرکز ساخته، آن هم از نگاه یک پژوهشگر بیرونی و خاورشناس، برای خوانندگان و پژوهشگران فارسی‌زبان مغتنم است. بدیهی است که ترجمه مقاله دلیل بر موافقت مترجم با همه تحلیل‌های نویسنده نیست.
وضع داخلی شیعه در زمان امام هادی علیه السلام
در این مقاله پیرامون وضع داخلی شیعه در زمان امام هادی علیه السلام صحبت خواهیم کرد، تا ترکیب جنبش و آنچه که درباره آن حضرت آمده است روشن کنیم و از طرفی با شناخت نقاط قوت و ضعف، بتوانیم در حد امکان، تصور قابل قبولی از اوضاع داخلی شیعه ارائه دهیم.
چهارمین دوره تاریخی امامت
بعد از شهادت امام رضا علیه السلام، امامت رسماً وارد دوره‌ای پُررنج و پُرفراز و نشیب می‌شود و دوران امامت امام جواد و امام هادی و امام عسکری علیه السلامرقم می‌خورد. در این دوره، دشواری‌ها به اوج خود رسیده است؛ خرده گرفتن بر کمیِ سن آن امام همام و ظهور واقفیه و تشدید خفقان، از مظاهر این دشواری‌ها است. امام جواد علیه السلام، در عین کمیِ سن، دارای همان ویژگی‌ها و خصوصیاتی بود که سایر ائمه علیه السلام داشتند؛ لذا مأمون احساس خطر می‌کرد و از سوی دیگر، متهم بود که امام هشتم علیه السلام را به شهادت رسانده است، پس باید با امام جواد علیه السلامبه‌گونه‌ای رفتار می‌کرد که هم ایشان را زیر نظر بگیرد و هم خود را از موضع اتهام خارج کند. بنابراین آن امام بزرگوار (ع) را با تعظیم و تکریم به بغداد دعوت کرد. امام (ع) از توطئه مأمون به‌خوبی آگاه است، پس نگرانی خود را از این سفر اعلام و سفارش‌هایی خاص می‌کند. توطئه مأمون نسبت به ازدواج امام جواد علیه السلام با دخترش ام الفضل، اوج نیرنگ سیاسی او است؛ زیرا هم از قیام‌های علویان جلوگیری و هم تظاهر به دوستی اهل‌بیت علیه السلام می‌کرد و هم امام جواد علیه السلام را با زندگی درباری مأنوس می‌کرد. بالاخره، امام جواد علیه السلام هم در راستای اهداف نیای بزرگوار خویش علیه السلام، تلاش‌های مهمی را در حوزه‌های معرفتی و سیاسی و اجتماعی صورت داد که برای دستگاه خلافت تحمل‌کردنی نبود؛ بنابراین با استفاده از یک توطئه حساب‌شده آن بزرگوار را توسط ام الفضل به شهادت رساندند. دهمین امام شیعه، امام هادی علیه السلام، پس از امام جواد علیه السلام به منصب امامت رسید. ظهور جنبش‌های علویان و اقبال گسترده مردم نشان از محوریت امام علیه السلامو فضای اجتماعی و سیاسی متمایل به او داشت که متوکل عباسی آن را برنتابید و برای قطع ارتباط آن حضرت علیه السلام با مردم، به‌خصوص یاوران او، امام علیه السلام را از مدینه به سامرا آورد و در معسکر جای داد و تضییقات سخت و گوناگونی را نسبت به آن بزرگوار علیه السلام اعمال کرد. امام علیه السلام هم علیرغم این دشواری‌ها و تنگناها، مسیر نیاکان خود را، حتی در قالب تقیه، تا سر حد شهادت ادامه داد. دوره امامت امام حسن عسکری علیه السلام هم در تداوم این دوره، به‌صورت کاملاً مشابه سپری شد.
تعامل امام رضا علیه السلام با فرقه واقفیه
پس از شهادت امام موسي کاظم علیه السلام در سال 183 هـ.ق، عواملي دست به دست هم داد تا عده اي، ايشان را آخرين امام و قائم و مهدي بدانند و بر اين اساس، بر ايشان توقف نمايند و امامت امام رضا علیه السلام و ساير امامان معصوم پس از ايشان را نپذيرند. توقف کنندگان بر امام کاظم علیه السلام، خود به گروه هايي تقسيم شدند که در مواردي چون چگونگي رحلت و غيبت و ظهور و قيام آن امام با هم اختلاف داشتند. نکته مهم آنکه مساله توقف بر امام کاظم (ع)، توسط عده اي از اصحاب برجسته و وکلاي آن حضرت ترويج مي شد و با توجه به اينکه مبلغان آن، از جايگاه علمي و اجتماعي بالايي در ميان شيعيان برخوردار بودند، مشکلات فراواني را براي جامعه شيعه به وجود آوردند. بررسي اين مشکلات و نحوه مبارزه و برخورد امام رضا علیه السلام با واقفيان و افکار و گفتار و اعمال آنان، موضوع نوشتار حاضر است و مسلما با توجه به الگو بودن نقش امامان براي شيعيان اماميه، شناخت سيره آنها درباره چگونگي برخورد با گروه‌هاي مختلف، اهميت خاصي مي يابد و همين امر، ضرورت پژوهش هايي چنين را آشکارتر مي نمايد.
بررسی سیره امام هفتم علیه السلام در منابع رجالی اهل سنت
نوشته حاضر تحقیقی در مورد زندگی امام کاظم علیه السلام در منابع معتبر اهل سنت است که چهار بخش را شامل می‌شود. بخش اول درباره سلسله نسب آن حضرت است که اهل سنت به‌اتفاق آن را، به علی بن ابی‌طالب رسانده‌اند و تاریخ ولادت آن حضرت را نیز در سال 128 قمری در مدینه می‌دانند. هم‌چنین اسم، لقب و کنیه آن حضرت را موسی، کاظم و ابوالحسن معرفی کرده‌اند و مدت امامت را هم 35 سال نوشته‌اند. بخش دوم، درباره چگونگی سیره امام هفتم (ع) است که عبادات، اخلاق، ادب و احترام ایشان به پیامبر (ص)، برخورد مهرورزانه و کمک به مردم در منابع اهل سنت را شامل می‌شود. بخش سوم، در مورد معجزات امام کاظم علیه السلام است که منابع اهل سنت، بعضی از معجزات آن حضرت را ذکر کرده‌اند و بخش چهارم نیز در مورد مدت خلافت امام است که حدود 36 سال به طول انجامید و نیز درباره خلفای معاصر آن حضرت، ظلم دستم خلفا به امام هفتم و تاریخ شهادت آن بزرگوار بحث و بررسی خواهد شد.
امام صادق (ع) از نظر اهل سنت (2)
از امام صادق علیه السلام مناظرات و پرسش و پاسخ هایی نقل شده که بیشتر آنها میان آن حضرت و ابو حنیفه اتفاق افتاده است.
تجلی قرآن در سیره عملی امام سجاد (ع)
روایات بسیاری سخن از پرستش خدا، زهد و عبادت، محاسبه نفس، عفو گذشت، نرم‌خویی و مهربانی، احسان و نیکی، سخاوتمندی، دستگیری مستمندان، پرهیزکاری و شجاعت و … امام سجاد (ع) گفته‌اند و بر صفات و رفتارهای اخلاقی ایشان تأکید بسیار شده است. با دقت در آیات پایانی سوره فرقان که در آن خداوند صفا مؤمنان برگزیده «عباد الرحمن» را برشمرده، می‌بینیم که همه آن نشانه‌ها که برای بندگان کامل خداوند معین‌شده در وجود امام علی بن حسین (ع) آشکار است. ایشان با رفتار و گفتار خود در آن دوره تاریک چون چراغی روشن برای جویندگان انسانیت بود و سیره فراموش‌شده اجداد مطهرش را زنده می‌کرد. او مظهر تمام کمالات غیرمتناهی الهی و همه به‌حق «خلیفه‌الله» درروی زمین و در همه عوالم وجود بود. اینک گوشه‌ای از سیره عملی آن امام را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
زمینه‌های تاریخی – اجتماعی – سیاسی شکل‌گیری نهضت عاشورا
درک واقع‌بینانه تحولات سياسي – اجتماعي و کشف و استخراج (پیام‌ها و عبرت‌های) مستتر در نهضت‌های فراگير مستلزم نگرش و بينش تاریخی‌ای است که تبیین‌گر نهضت و هسته اصلي قيام باشد. نهضت عاشورا نيز به‌مثابه يک قيام تحول ساز در بستر تاريخ مبتني بر نظام اندیشه‌ای و تحليلي امام حسين (ع) به وقوع پيوست اين قيام هدفمندي خلقت و آفرينش، باور به عليت در حوادث در کنار به رسميت شناختن نقش اراده و اختيار انساني در ايجاد تغييرات و مسئولیت ديني در قبال حوادث و نگرشي يکپارچه نسبت به شناخت و تعريف «قدرت» به‌عنوان بخشي از حق و فهمي تاریخ‌ساز از حضور در هستي براي انسان را نشان می‌دهد. درواقع قابل‌تأمل‌ترين موضوع در مورد نهضت امام حسين (ع)، نه نتيجه مقطعي و حتي نتايج اخلاقي آن بلکه درک عميق تاریخ‌سازی انسان‌های آگاه به موجوديت خود در هستي براي آينده است. لذا تبيين حرکت امام، ضرورت تأمل در فلسفه و تاريخ از ديدگاه اسلام را می‌طلبد و نيز اين حرکت يک جنبش پوياي تاریخ‌ساز با ماهيت ديني است که بدون در نظر گرفتن بعد جهاني تاريخي و نگاه پویایی‌شناسی اجتماعي يا جامعه‌شناسی تاريخي، جايگاه واقعي و تاريخي آن کمتر قابل‌درک است. بنابراين درک اهداف فوق در چارچوب بررسي زمینه‌های تاريخي – سياسي نهضت و حوادث تاريخي از زمان پيامبر تا زمان امام حسين (ع) ميسر است. اين مقاله درصدد است تا با پاسخ داده به دو سؤال زير منجر به نتیجه‌ای شود که از آن به‌عنوان تحليل بر زمینه‌های تاريخي – سياسي نهضت عاشورا ياد می‌کنیم. سؤال اول: چرا اين واقعه رخ داد؟ و سؤال دوم: اينکه چگونه به وقوع پيوست؟ پرسش نخست براي اين تحقيق اساسي است که در چارچوب مطالعات تاريخي با تأکید بيشتر مورد تجزیه‌وتحلیل قرار خواهد گرفت.
اهل‌بیت در قرآن و کلام امام حسن (ع)
در قرآن آیات بسیاری در رابطه با شناخت اهل بیت و مقامات آنها وارد شده است. در این مقاله در صدد آن هستیم که به این پیوند میان قرآن و اهل بیت توجه بیشتری کرده و نکات آموزنده ای پیرامون اهل بیت و حقایق ولایت آنها از زبان قرآن و کلام امام حسن مجتبی علیه السلام بیان کنیم. امید که مقبول اهل نظر افتد.
بازتاب قرآن در سیره مدیریتی امام علی (ع) در عرصه‌ی اجتماعی
اصول مدیریت اجتماعی مستخرج از آیات قرآن و بازتاب آن در سیره مدیریتی امام علی علیه‌السلام منتج به ایجاد قواعدی می‌شود که می‌تواند راهنمای مدیران در عرصه مدیریت اجتماعی باشد. این بررسی نشان می‌دهد که امیر مؤمنان در مدیریت جامعه پایبند به اصولی چون تکریم، رفق و مدارا، عدالت‌ورزی و عدالت‌خواهی، حق‌مداری، آزادی، مردم‌داری، اهتمام به مستضعفان، عدم انظلام، تربیت و اصل تعاون بودند. تأکید امام بر اصول برگرفته از قرآن کریم جامعه را به سمت و سوی ایجاد عدالت اجتماعی، آزادی حقیقی و امنیت سوق می‌دهد.
بررسی تطبیقی روایات حضرت مهدی (ع) در صحاح سته و منابع شیعه
عقیده مهدویت جزء مسلّمات مذاهب اسلامی است و اختلاف فقط در مصداق آن می‌باشد. اهل سنت در مورد روایات خلفای اثناعشر اقوال متعددی دارند، لیکن با بررسی روایات فریقین و اقوال آنها به این واقعیت می‌رسیم که مراد روایات از خلفای اثناعشر، ائمه اثناعشر شیعه می‌باشد. در بعضی روایات اهل سنت آمده که اسم پدر حضرت مهدی همان اسم پدر حضرت رسول اکرم (ص) است، اما بعد از بررسی روایات فریقین به این نتیجه می‌رسیم که اسم حضرت مهدی همان اسم پیامبر (ص) و پدر ایشان امام حسن عسکری (ع) است و او از اولاد حضرت فاطمه (س) و از فرزندان امام حسین (ع) می‌باشد.
بحثی درباره تفسیر امام حسن العسکری (ع)
بحثی درباره ی تفسیر امام حسن عسکری علیه السلام
بررسی قیام‌ها و شورش‌های دوران امام هادی (ع)
دوران امامت امام هادی علیه السلام با برخوردهای اعتقادی ، مناقشه های علمی ، تبعیض های قومی ، فشارهای اقتصادی و سیاسی ، و هرج و مرج گرایی دولت مردان عباسی مصادف بود که قلمرو حکومت آنان را به صحنه ی درگیری های مختلف گروه ها ، احزاب و جنبش ها مبدل ساخت.
نقش شیعیان کوفه در دوره امام رضا و امام جواد (ع)
شهر کوفه در تاریخ خونبار شیعه جایگاهی ویژه دارد و مردم آن سامان با همه ی نکوهش هایی که شده اند بیش از تمام مناطق شیعه نشین به نهضت های علویان پیوسته اند.