اسوه‌های بشریت (11) «امام حسن عسکری (ع)»
امام حسن عسکری علیه السلام در ماه رمضان یا ربیع 232 ق چشم به جهان گشود و 28 سال زندگی کردند. ابن خلّکان تولد ایشان را روز پنج شنبه یکی از ماه های 231 ق دانسته و قول دیگری نیز که ششم ربیع الآخر از سال 232 باشد، نقل کرده است.
بررسی سندی زیارت جامعه کبیره
زیارت جامعه کبیره از امام هادی (ع) روایت شده است و در شناخت ویژگی‌های امامان معصوم (ع) مضامین بلندی را در بر دارد. درباره سند این زیارت، بحث‌هایی مطرح شده است. نگارنده در این گفتار، ابتدا از ضوابطی که در ارزیابی حدیث بر مبنای طریق روایتی آن آورده است، نتیجه می‌گیرد که کلام دانشمندان رجالی پیشین، آخرین کلام در باب وضع راویان نیست. آنگاه درباره موسی بن عمران نخعی بحث میکند و بر اساس مشایخ و راویان، وثاقت او را نشان می‌دهد. سپس درباره صحّت سند زیارت جامعه، از چند دیدگاه دیگر سخن میگوید.
جلوه‌هایی از شجاعت امام علی بن موسی الرضا (ع)
امام علی بن موسی‌الرضا با گفتار و کردار ارزنده خویش به دو شیوه مستقیم و غیرمستقیم، به یاران و شیعیان خود درس شجاعت، ایثارگری و ظلم‌ستیزی داده‌اند. واکاوی و معرفی این بعد از شخصیت آن امام همام که کمتر به آن توجه شده است می تواند در تقویت روحیه حق‌طلبی و ورود شیعیان و دوستداران عالم آل محمد (ع) به میدان امربه‌معروف و نهی از منکر مؤثر باشد.
گونه‌شناسی گفتارهای قرآنی امام موسی کاظم (ع)
نظر به پیوند ناگسستنی اهل‌بیت (ع) با قرآن و نقش ایشان برای دستیابی به فهم معارف قرآنی، شناخت گفتارهای قرآنی ائمه (ع) از اهمیت به سزایی برخوردار است. از امام موسی کاظم (ع) 275 روایت قرآنی به ما رسیده است. این پژوهش به گونه شناسی این روایات می‌پردازد. گفتارهای قرآنی امام کاظم (ع) قابل‌تقسیم به انواعی است: 1. روایات تفسیری 2. روایات تأویلی 3. روایات تطبیقی 4. روایات استشهادی 5. روایات مربوط به علوم قرآنی. بیشترین روایات قرانی امام (ع) با 112 عدد، روایات تفسیری است که به بیان معنای ظاهری آیات می‌پردازد. عصر امام کاظم (ع) هم‌زمان با حضور مذاهب فقهی و کلامی متعدداست؛ ازاین‌رو، استشهاد به نص و مضامین آیات قرآن، بخش عظیمی از گفتارهای قرآنی امام با 81 مورد است. روایات تأویلی با 39 عدد به بیان معنای باطنی و روایات تطبیقی با 26 عدد به بیان مصادیق اختصاص دارد. کوچک‌ترین بخش گفتارهای قرآنی امام، روایات علوم قرآنی است که هفده روایت است.
روش‌های امام صادق (ع) در تفسیر قرآن با نگاهی به روایات تفسیری اهل سنت
آگاهی از روش تفسیر معصومان – به‌ویژه امام صادق (ع) بنیانگذار مکتب جعفری – نه‌تنها ما را به سوی استفاده صحیح و روشمند از قرآن رهنمود ساخته، بلکه به ما می‌نمایاند که امام چه موقع از این روش‌ها بهره برده‌اند. ضرورت پرداختن به این موضوع وقتی دوچندان می‌نماید که بدانیم روایات فراوانی از این امام در مصادر تفسیری اهل سنت انعکاس یافته و مفسران عامی‌مذهب به نقل آن‌ها همت گماشته‌اند. در این مقاله ابتدا روایات تفسیری امام صادق (ع) در منابع تفسیری اهل سنت را پی‌جویی و استخراج نموده، آنگاه با تتبع در آن‌ها روش‌های به کار رفته از سوی امام را در تفسیر قرآن – نه تأویل آن – مشخص نموده و چنین نتیجه گرفته‌ایم که: صادق آل محمد (ص) در سخنان گوهربار خود، بسته به ظرفیت شنونده و فضای حاکم، با روش‌های گوناگونی قرآن را تفسیر و تبیین نموده‌اند. آن حضرت گاه معنای لغوی واژگان را بیان نموده و گاه با بیان مصداق یا جری و تطبیق، پرده از ابهام آن برداشته‌اند. ایشان در پاره‌ای از موارد با تمثیلی زیبا مشکل‌ترین مطالب را با زبانی ساده بیان میکنند. و این‌همه غیر از مصداق‌های باطنی است که امام در برخی موارد ارائه کرده، به تأویل آیه می‌پردازند.
مواضع سیاسی امام سجاد (ع) پس از واقعه کربلا
يكى از مباحثى كه در عصر امامت امام سجاد (ع) مطرح است، موضع‌گیری‌های سياسى حضرت در برابر حوادث و اعمال حاكمان اموى است. اين نوشتار در دو بخش به بررسى اين مواضع می‌پردازد: بخش نخست، به مواضع سياسى حضرت در برابر حوادثى چون: واقعه حرّه، قيام توّابين، قيام مختار و … و بخش دوّم، به مواضع سياسى حضرت، در قبال اعمال خلفا و حكام اموى. هدف از نگارش اين مقال، بيان اين نكته است كه امام سجاد (ع) در عصر امامت خويش، هيچ وقت موضع ناصواب يا منفعلانه اى (چنان كه بعضى از مورخين نوشته اند) در برابر حوادث يا حكّام جور نداشته اند و اگر در گزارش هاى تاريخى مواردى از برخوردهاى مثبت امام (ع) ديده مى شود (به فرض صحت سند)، دليل خاصى براى آن وجود داشته كه در جاى مناسب به آن ها اشارت رفته است.
شخصیت سیاسی اجتماعی و اخلاقی رهبری نهضت عاشورا
شخصيت سياسى اجتماعى و اخلاقى رهبرى نهضت عاشورا يكى از راه‌هاى شناخت و تحليل حادثه عاشورا، شناخت ابعاد شخصيت فردى و اجتماعى رهبرى قيام است. شناخت اين خصوصيات، اين حقيقت را اثبات مى‌كند كه كسانى مى‌توانند مربى انسان‌ها در طول تاريخ باشند كه به دردها، درمان‌ها و روحيه‌ها آگاهى داشته باشند. امام حسين (ع) با توجه به ویژگی‌های خود همچون اصلاح‌طلبى، عدالت‌خواهى و ظلم‌ستيزى، آن‌ها را در صحنه عاشورا به‌خوبی متجلى ساخت. در اين مقاله، نويسنده ضمن پرداختن به ويژگى‌هاى یادشده، كلمات و فضائل معنوى و اخلاقى امام حسين (ع) را موردبررسی قرار داده و با ذكر سخنان امام و شواهد تاريخى نقش خصوصياتى همچون استقامت در برابر مصائب، زهد و رضا و شجاعت را در حادثه كربلا تبيين مى‌كند. وى در پايان يادآور مى‌شود آنچه بر زيبايى‌هاى كربلا و قيام عاشورا افزوده و آن را الگويى براى تاريخ قرار داده است، روحيه استقبال از مرگ و شهادت بود كه اين روحيه نزد تمام ملت‌هاى غیرمسلمان ارزشمند و پسنديده و عامل موفقيت درراه نيل به هدف مى‌باشد.
نقد و بررسي زندگي امام حسن (ع) از ديدگاه دونالدسن
تاریخ شاهد، وقايع و رخدادهاي مناقشه برانگیزی در دوران حيـات و امامت امام حسن (ع) بود. اين رخدادها از دیدگاه‌های گونـاگون بـه اشـكال متفاوتي تفسير شده است. ديدگاه مستشـرقان دربـاره وقـايع زنـدگي امـام حسن (ع) از آن جمله است. دونالدسـن مستشـرق انگليسـي در بخشـي از کتاب خود با عنوان «مذهب تشيع» به تحليل زندگي امام حسن (ع) پرداخته است. وي در اين بخش، ازدواج‌های امام و نيز صلح او بـا معاويـه را مورد هجمه قــرار داده، ايشــان را بــه پایین بودن قــوه اخلاقــي، شــجاعت، خویشتن‌داری و توانايي عقلاني متهم كرده است؛ ولي با بررسـي روشـمند سير وقايع می‌توان به اين نتيجه رسيد كـه موضـع امـام در قبـال معاويـه، حذف وي بود و صلح امام فقط زماني اتفاق افتاد كه امام راه ديگـري جز آن نداشت. روايات مربوط به ازدواج و طلاق‌های مكرر امـام نيـز ازلحاظ سندی مغشوش و ازلحاظ محتوايي دچار اشكالات جدي هستند.
مقایسه و پیشینه قوانین موضوعه حقوق جنگ معاصر در سیره و گفتار امام علی (ع)
در این پژوهش ضمن بررسی اصول و موازین حقوق جنگ یا حقوق بشردوستانه معاصر، پیشینه آن در جنگ‌های عصر امام علی (ع) تشریح و با این قوانین مقایسه شده است. این بررسی نشان می‌دهد آن حضرت قرن‌ها قبل از تصویب معاهدات بین‌المللی و کنوانسیون‌های مختلف حقوق بشردوستانه، به رعایت موازین انسانی در جنگ اهتمام ورزیده و اصولی را پایه‌گذاری کردند که نه‌تنها براین قوانین و معاهدات مقدم‌تر است، بلکه در برخی امور مثل تقدم صلح بر جنگ، دعوت به صلح و اقناع دشمن قبل از درگیری، امان دادن و پرهیز از امان شکنی و غدر، تصرف نکردن غنائم غیرجنگی و بازگرداندن به مقتولین، عدم مقابله‌به‌مثل، منع تخریب سرزمین و خانه‌های غیرنظامیان نیز در مقایسه با قوانین موضوعه به‌مراتب انسانی‌تر، اخلاقی‌تر و دارای مزیت‌های بیشتر و حتی منحصربه‌فرد است. این رفتار می‌تواند ازیک‌طرف به‌عنوان الگویی برجسته در عصر حاضر موردتوجه قرار گیرد و از طرف دیگر، تبلیغات سوء معاندان اسلام که همواره مسلمانان را به جنگ‌طلبی و خشونت متهم میکنند خنثی سازد؛ زیرا این موازین بر مبانی آموزه‌های قرآنی و سیرۀ نبوی استوارشده است و می‌تواند مغایرت رفتارهای خشونت بارو کشتارهای بی‌رحمانه‌ای را که عده‌ای به نام اسلام در برابر غیرنظامیان و شهروندان مسلمان در قالب عملیات‌های انتحاری در کشورهایی مثل عراق، پاکستان، سوریه و… انجام می‌دهند، با آموزه‌ها و رفتارهای بزرگان این دین روشن سازد.
ویژگی‌های شخصی حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در ادعیه و زیارت
موعود در اندیشه اسلامی ـ به ویژه در دیدگاه شیعه ـ ماهیتی مشخص دارد و مصداق معینی را به خود اختصاص داده است. ولادت او در منابع معتبر به اثبات رسیده است. آن حضرت که همنام پیامبر اکرم (ص) است و غیبتی طولانی دارد ظهورش منوط به اراده خداوند متعال و تحقق شرایط ظهور است. موضوع این مقاله، بررسی ویژگی‌های شخصی حضرت مهدی (عج) در ادعیه و زیارات است. در این مقاله، تحلیل خواهد شد ادعیه و زیارات ویژگی‌های شخصی حضرت مهدی (عج) را به صورت جزئی و هماهنگ با تاریخ و مطابق با کتاب و سنت ترسیم میکنند. پس از آن، درمی‌یابیم ماهیت امام دوازدهم (عج) و ابعاد و شئون آن حضرت چگونه در دعا و زیارات مربوط به مهدویت مورد اشاره قرار گرفته است.
مواضع و اقدامات سياسي امام حسن عسكري علیه السلام در برابر خلافت عباسي
مبارزات و مواضع سياسي ائمه (ع) در برابر جريان‌هاي حاکم، منطبق با شرايط جامعه بود. امام حسن عسکري(ع) نيز در دوران امامت خويش با توجه به محدوديت‌هاي سياسي شديد از راه‌هاي مختلف به اتخاذ مواضع سياسي منطقي پرداخت که نتيجه آن، حفظ تشيع و ايجاد آمادگي و زمينه‌سازي براي غيبت امام زمان(عج) بود. خلفاي عباسي نيز با وجود ضعف حاکم بر دستگاه خلافت، هيچ‌گاه از امام(ع) و اقدامات ايشان غافل نشده و در نهايت ايشان را به شهادت رساندند. در مقاله حاضر با استفاده از شيوه توصيف و تحليل، ضمن پرداختن به شرايط سياسي حاکم بر دستگاه خلافت عباسي و سياست خلفاي بني‌عباس نسبت به امام (ع) و شيعيان آن حضرت، مهم‌ترين مواضع سياسي و راهکار‌هاي امام حسن عسکري(ع) در برابر جريان خلافت تبيين مي‌گردد.
نگاهی به شیوه‌های رهبری امام هادی علیه السلام
این مقاله پیرامون نگاهی به شیوه‌های رهبری امام هادی علیه السلام است و امید است خواص نیز پیرو نوع نگاه و رهبری امام هادی علیه السلام باشند.
