منادی دین‌مداری در عصر دین‌ستیزی اموی
این مقاله در صدد است شرایط عصر اموی و مدافع و حصن حصین اسلام مورد بررسی و واکاوی قرار دهد.امید است شناخت اهل بیت پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله را هر چقدر اندک، تسهیل نماید.
حرکت اصلاحی امام حسین علیه السلام، اندیشه، ابعاد و شیوه‌ها
نهضت اصلاحى امام حسين (ع)، متكى بر انديشه‌اى خاص، به انگيزه رويارويى با ترفندهاى خطرآفرين «حزب عثمانيه» كه اساس دين و امت اسلامى را تهديد مى‌كرد به وجود آمده است. نويسنده در اين مقاله با اشاره به فرهنگ‌سازى حزب عثمانيه در جلوگيرى از طرح و بيان فضائل اهل‌بیت (ع) در حوزه فرهنگى، اجتماعى، سياسى و اقتصادى و چگونگى معرفى چهره نورانى اهل‌بیت (ع) و افشاى جبهه مقابل مى‌پردازد. وى از تلاش محورى عترت رسول‌الله (ع) در حمايت و دفاع از دين در مقابل اقدامات دين‌زدايانه بنى‌اميه و «حفظ معيارها» به‌عنوان برنامه اصلاحی امام حسين (ع) نام برده و پيرامون آن سخن مى‌گويد. مقاله در بررسى شيوه‌هاى حركت حسينى از تمهيدات انديشيده شده حضرت براى ايجاد يك حركت بزرگ اجتماعى جهت خنثی‌سازی اقدامات انحرافى حزب عثمانيه و رهبرى اين جريان سخن گفته و آنها را موردبحث قرار مى‌دهد.
بررسی و نقد گزارش‌های تاریخ شهادت امام حسن مجتبی علیه السلام
گزارش‌های متفاوتي درباره تاريخ شهادت امام حسن مجتبي (ع) ارائه شده است كه تاریخ‌های هفتم و بيست و هشتم صفر در ميان شيعيان مشهورتر از ساير گزارش‌ها هستند. اين پژوهش براي پي بردن به زمان دقيق شهادت امام حسن مجتبي (ع)، ابتدا گزارش‌های منابع شيعه و اهل سنت را درباره تاريخ شهادت آن حضرت (ع) بررسي می‌کند. سپس به‌نقد ابعاد مختلف گزارش هفتم صفر، مانند شخصيت راوي، صحت انتساب گزارش به وي، فاصله زماني ميان وقوع رخداد و راوي و اشتباه در نسخه‌برداری می‌پردازد؛ و پس از بررسي گزارش بيست و هشتم صفر به روشي مشابه آن را بر گزارش هفتم صفر ترجيح می‌دهد.
دنیا در مکتب موعظه‌ای امام علی علیه السلام
دنیا از موضوعاتی است که در متون اسلامی، به‌ویژه در نهج‌البلاغه، فراوان به آن توجه شده و با تعابیری دقیـق و تأثیرگذار و تمثیـلات و استعـاراتی بلـیغ از آن سخن رفته است. این موضوع ازآن‌جهت حـائز اهمیت است که با شناختی صحیح و اصولی از دنیا و حسن و قبح رویکرد به آن می‌توان سبک زندگی را اصلاح کرد و در بهبود وضع جامعه نیز مفید و مؤثر بود. اصولاً امام علی (ع) از دو بعد کاملاً متفاوت به دنیا می‌نگرد که هر یک را اوصافی درخور تأمل است و به نوع نگرش انسان به جهـان طبیعت بستگی دارد. دراین‌ارتباط است که تابع گرایی و متبوع گرایی معنی پیدا می‌کند و سپس مدح و قـدح دنیا شکل می‌گیرد. البته نکته اصلی در تفسیـر امام از دنیـا جز این نیست که جهـان برای انسان است نه انسان برای جهـان، بدون آنکه ذره‌ای از ارزش جهـان کاهش گیرد. هـدف، ارج نهادن به ارزش‌های انسان است نه بی‌اعتبار کردن ارزش‌های جهان. در این مقاله سعی شده است دنیا در فرهنگ حیات‌بخش علوی موردبحث و بررسی قرار گیرد و در این راستا، از مسائلی چون رابطه انسان و جهـان، مـدح و ذم دنیا، مفهوم علاقه به دنیا و تضاد دنیا و آخرت سخن به میان آید.
سیره قضایی حضرت مهدی عجّل الله تعالی فرجه الشریف
با بررسی و دقت در روایات حکومت جهانی امام مهدی (ع) در زمینه پیشرفت مسائل اقتصادی، فرهنگی و… در می‌یابیم که با کاسته شدن از جرم و جنایت و با پیش رفت علوم و فنون دستگاه قضایی آخرین معصوم الهی از توانایی و قدرت فراوانی برخوردار است. این نوشتار جلوه‌ای از سیره قضایی آخرین حجت الهی را بیان می‌کند. در این مقاله تلاش شده است؛ ترسیم چشم‌انداز آن حکومت، چراغی فراروی امروز افروخته گردد. اجرای عدالت در زمان آن حضرت، به روابط اجتماعی منحصر نیست؛ بلکه اصول عدالت در تمام زمینه‌های کلی و جزئی به طور شگفت‌آوری اجرا می‌شود. نگارنده در این مقاله به پیشرفت مسائل فنی اشاره می‌کند و با تحقیق‌های انجام‌شده به این نتیجه می‌رسد که: در عصر ظهور، با پیشرفت علوم، فناوری و تکنیک و صنعت، وسائل کشف جرم آنقدر کامل می‌شود که کمتر مجرمی می‌تواند رد پایی که با آن شناخته شود از خود به جا نگذارد. به دلیل مراقبت شدیدی که در عصر حکومت او إعمال می‌شود، مجرمان در خانه خود نیز در امان نیستند؛ چرا که ممکن است با وسائل پیشرفته تحت کنترل باشند. حتی ممکن است امواج صوتی آنها از پشت دیوار قابل کنترل باشند.
شیوه‌های برخورد امام حسن عسکری علیه السلام با انحرافات
امام حسن عسکری (ع) در دوره امامت، با گروه‌هایی روبه‌رو بودند که هر یک به‌نوبۀ خود، انحرافی عظیم در دین ایجاد می‌کردند؛ ازاین‌رو در برخورد با این‌گونه انحرافات، دو روش غیرمستقیم و مستقیم را پیش گرفتند و با تلاش وسیع علمی و پرورش شاگردان و همچنین توجیه و راهنمایی بزرگان شیعه در روش غیرمستقیم و برخورد با غلات، صوفیان، ثنویه و … در روش مستقیم و معرفی جانشین خود، از انحرافات بسیاری در دین جلوگیری کردند.
نگاهی به دیدگاه‌های سیاسی امام هادی علیه السلام
هدف این مقاله، تبیین دیدگاه‌های سیاسی امام هادی (ع) است. با توجه به شرایط بسیار سخت و فضای ملتهب سیاسی دوره امام هادی (ع) آن حضرت، مجالی برای ارائه دیدگاه‌های سیاسی در دوره امامتشان نداشتند؛ اما در این مقاله سعی شده است که برخی از دیدگاه‌های ایشان از منظر سیاسی، مورد بحث و تحلیل قرار گیرد. ابتدا به رویکرد کلان آن حضرت، نسبت به سیاست و حکومت از جمله نوع نگاه امام به قدرت و دنیا و همکاری با حکومت‌های ظالم اشاره شده و در ادامه نیز به ویژگی‌های بازیگران و نخبگان عرصه سیاست پرداخته شده است. سپس جایگاه مردم و وظایف و تکالیفی که متوجه ایشان است از منظر آن حضرت، مورد بررسی قرار گرفته است. آنچه از اندیشه سیاسی آن امام در بحث اوصاف بازیگران و نخبگان سیاسی به دست می‌آید اینکه آن حضرت، رعایت تقوای الهی، صداقت و یکرنگی با مردم، بردباری و تحمل، رعایت شایسته‌سالاری و تمهید بستر برای نقد را برای حاکمان و نخبگان عرصه سیاست، لازم و ضروری می‌دانند. در مقابل، مردم نیز باید اطاعت آگاهانه و به دور از تعصب از حاکمان، داشتن روحیه نصیحت و خیرخواهی و دانش و معرفت در فهم امور را پیشه خود سازند.
نقدی بر رویکرد انتقادی فخر رازی و ابن تیمیه به جایگاه علمی امام جواد و عسکریین علیهم السلام
بر خلاف آنچه که بسیاری، تصور می‌کنند، رویکرد یکسان و فراگیری در میان عالمان اهل سنت، به جایگاه علمی و حتی رجالی امامان معصوم (ع) وجود ندارد، اگرچه رویکرد غالب در میان آنان، تصویر فوق را تأیید می‌نماید. در این میان جایگاه علمی امام جواد، امام هادي و امام عسكري (ع) است که نخست از سوی فخر رازی در قرن ششم، مورد انتقاد قرار گرفت و ابن تیمیه حرانی آن را در قرن هشتم، پیگیری نمود. آثار محدودی همچون عبقات الأنوار، اشاره‌ای به این رویکرد انتقادی نموده‌اند، اما به هر دلیل پرداخت درخوری بدان نداشته‌اند. نوشتار پیش‌رو به بررسی این رویکرد انتقادی پرداخته و در شفاف‌سازی عناصر استدلالی آن کوشیده و استدلال آن را با فراغت از میراث مکتوب امامیه، حتی بر پایه میراث مکتوب اهل سنت، فاقد اتقان و اعتبار علمی یافته و نشان داده است.
اسوه‌های بشریت (8) – امام رضا علیه السلام
امام رضا علیه السلام بنا به قول اکثریت مورخین در سال 148 ه.ق و به قول اقلیتی از آنها در سال 153 ه.ق چشم به جهان گشوده و در سال 203 ه.ق از دنیا رحلت فرموده است. مادر آن حضرت خیزران نامیده می شد و بعضی گفته اند کنیزی از اهالی نوبه بود که اروی نام داشته و لقبش شقراء بود.
کتاب «فقه الامام موسی بن جعفر علیه السلام» در یک نگاه
این اثر یک دوزه فقه استدلالی شیعه را به ترتیب ابواب کتاب فقهی «شرایع الاسلام» مطرح کرده است؛ البته تفاوت مهم این کتاب استدلالی با دیگر کتب استدلالی فقه شیعه در این است که مؤلف فقط به مباحثی از فقه شیعه اشاره کرده است که حدیثی از امام موسی بن جعفر علیه السلام درباره آن به دست ما رسیده است.
روش امام صادق علیه السلام در تفسیر عقلانی قرآن کریم
روش تفسير عقلی، ازجمله روش‌‌هايی است که در کنار ساير روش‌ها ـ همچون روش تفسير قرآن به قرآن و روش تفسير قرآن به سنت ـ براي تبيين و تفسير آيات قرآن به‌کار مي‌رود. قرآن کريم، در بردارنده برهان‌های عقلی است و در بسياری از آيات، انسان‌ها را به تفکر، تعقل و تدبر دعوت نموده است. بهره‌گيری از عقل قطعی و قراين قطعی براي تفسير آيات قرآن، ريشه در سنت رسول خدا (ص) و اهل‌بيت (ع) دارد. امام صادق (ع) نيز ـ به‌عنوان جزئی از خاندان وحی ـ از استدلال‌های عقلی، براي تبيين و تفسير قرآن کريم استفاده نموده که نمونه‌های بسياري از آن در ميان روايات تفسيری آن حضرت يافت می‌شود.
معارف شيعي و نقش نخستين امامان شيعه علیه السلام در تدوين آنها
امام على، امام حسن، امام حسین و امام سجّاد (ع) در قرن نخستین هجرى میزیستند و ازنظر شیعه امامیه، نخستین پیشوایان هدایت پس از رسول خدا (ص) هستند. آنها در قرن اول، در تدوین روایات، ثبت و ضبط آنها و گسترش معارف شیعى، نقش مهمى داشتند و هریک در دوران امامت خود، براى گسترش روایات، باوجود همه مخالفتها، هم خود مبادرت به نوشتن روایات از پیشوایان پیش از خود و نشر آنها کردند و هم بر فراهم‌سازی زمینههاى نوشتن و نشر آنها توسط اصحاب خود، تلاش فراوان نمودند تا در آینده معارف شیعى در اختیار دوستداران آنها قرار بگیرند.
حرکت اصلاحی امام حسین (ع) و نسبت میان تکلیف و نتیجه
اصلاح‌طلبى، گرايش معتدلانه ميان حركت «انقلابى» و «محافظه‌کارانه» است كه در مقام نفى هر يك از دو گرايش اصالت وظيفه و اصالت نتيجه و درصدد جمع ميان آن دو مى‌باشد، بدين معنا كه توجه به هر يك از آنها نبايد سبب غفلت از ديگرى شود و با ملاحظه نتيجه و مصالح، تكاليف از انعطاف‌پذيرى لازم برخوردار باشند. نويسنده با توجه به سيره نبوى و نحوه نزول تكاليف، معتقد است كه از نگاه اسلامى، سيره اصلاحى رسول اكرم و قرآن و نيز سيره ساير معصومان جمع بين اصالت وظيفه و نتيجه است؛ و اگرچه معصومان به مبارزه قهرآميز و جنگ اقدام مى‌كردند، اما اصل، چه در محتواى پيام و چه در شيوه اصلاحى آنها، به‌كارگيرى كلام و رعايت تدريج در اقدام عملى بوده است ولى چون آنان افراد محافظه‌کار و بى‌مسئوليتى نبودند، در شرايط ضرورى و دفاعى دست به شمشير برده و از كشتن و كشته شدن نيز دورى نمی‌کردند. امام حسين (ع) نيز به‌عنوان يك مصلح دينى به دنبال وحدت‌بخشى بين وظيفه و نتيجه بود كه اين امر با توجه به مطالب ذيل قابل‌اثبات است: سيره حضرت در امربه‌معروف و نهى از منكر كه با محاسبه، تدريج و عقلانيت و قرين به آثار و نتايج صورت می‌گرفت؛ توجه به عنصر زمان و مكان؛ اقدامات متفاوت و بيانات مختلف از آغاز نهضت تا كربلا. نگاهى كه نويسنده محترم به موضوع دارند، طبعاً نمی‌تواند نگاه همه كسانى باشد كه به بررسى و تحليل حركت امام حسين (ع) و اساساً موضوع اصلاح‌طلبى مى‌پردازند. بااین‌همه نگاه ايشان مى‌تواند موردتوجه و حتى نقد قرار گيرد.
امام حسن (ع) و پاسداری از ارزش‌ها
ابعاد صلح شجاعانه امام حسن علیه السلام با معاویة بن ابی سفیان که یگانه عامل بقای اقلیّت شیعه در آن عصر بود، چنان با عظمت است که تا کنون محققان زیادی را به تحلیل و تبیین آن واداشته است. بدون اغراق می توان گفت اکثر مقالات و تحقیقات پیرامون آن حضرت در اطراف این رویداد دور می زند. در این مقاله با دوران امامت حضرت بعد از صلح آشنا می شویم.