بررسی نیایش‌های امام مجتبی علیه السلام
يكي از راه‌های رسيدن به كمال، انجام عبادت و اطاعت خداوند است. از سويي عقل بشر مستقیماً نمی‌تواند به ماهيت تمام عبادات و چگونگی انجام آن پي ببرد؛ بنابراين ناچار است به معصومين (ع) رجوع كرده وبي کم‌وکاست شيوه آنان را به كار گيرد و در دعا و نيايش كه نوعي عبادت است بايد روش معصومين به كار گرفته شود. نيايش آن حالت روحي است كه ميان انسان و معبودش رابطه انس ايجاد كرده و او را در جاذبه ربوبي قرار می‌دهد، به تعبيري ديگر در آن هنگامي كه انسان موقعيت واقعي خود را در جهان باعظمت هستي درك می‌کند در حال نيايش به سر می‌برد. نیایش‌های امام حسن (ع) از زمره نیایش‌هایی است كه سرشار از معاني بلند و دريايي از معرفت است. معارفي كه هيچ انساني در زندگي خود از آن بی‌نیاز نيست. امام حسن مجتبي (ع) به‌عنوان مصداق قرآن ناطق در نیایش‌هایش به 3 محور: معرفت الهي، فضايل اخلاقي، دعا و مناجات اشاره دارند.
جایگاه امام علی علیه السلام در نشر علوم دین در مراکز علمی جامعه اسلامی قرن اول
یکی از رویکردهایی که در مورد نقش امام علی (ع) در انتشار علم و سنت نبوی می‌توان در نظر گرفت این است که اساساً رشد علمی در بلاد اسلامی در سده اول چگونه صورت گرفت و انتقال علم به این بلاد و امصار با چه فرایند و مکانیسمی تحقق‌یافته است؟ چه کسانی در این انتقال علوم مؤثر بوده‌اند و ایشان در علم خود با علی (ع) چه ارتباطی داشته‌اند؟ ادعا این است که سوق دادن مسلمانان به سمت توجه جدی به علم و دانش (نه‌فقط علم دین) و شکل‌گیری این روند در جامعه تازه تشکیل یافته اسلامی در این دوره در بلاد به علی (ع) منسوب است. برای اثبات این موضوع علاوه بر اقدامات مستقیم آن حضرت در کوفه و یمن، به نقش برخی شاگردان مستقیم ایشان مانند ابن‌عباس و ابن‌مسعود و حسن بصری در مناطقی مانند مکه و بصره و کوفه توجه و روشن‌شده که پایه‌گذاری دانش در این سرزمین‌ها در سده اول به‌واسطه فعالیت علمی ایشان بوده است.
آموزه‌های مهدویت در کلام رسول خدا (ص)
نگاه به آینده و ارائۀ تصویری امید‌ساز و هول‌انگیز از آن، امری است که در سخنان رسول‌خدا (ص) به روشنی می‌توان دید؛ اما بررسی دقیق‌تر آموزش‌های آن حضرت به تأمل در سخنانی نیاز دارد که بر مخاطبان خود القا کرده است. وصول به این سخنان، با توجه مشکلات در تدوین حدیث به‌ویژه در منابع اهل سنت، کاری دشوار است که جز بر اهل تحقیق مقدور نیست. در چنین تحقیقی باید هم به بررسی اعتبار و تهذیب مصادر پرداخت و هم بررسی اسناد را جدی گرفت. اگرچه رسول (ص) برای اکمال دین و تبیین همۀ معارف قرآنی به تمامی ابعاد بحث مهدویت توجه داشته است، اما تکرارها و تأکیدهای آن حضرت نشان از آن دارد که برخی محورهای مباحث مهدوی بیشتر مورد توجه بوده که حاکی از نیاز بیشتر مخاطبان در تبیین این قسم از آموزه‌هاست. مهم‌ترین این محورها عبارت‌اند از: معرفی مهدی (عج) و این‌که او از اهل‌بیت پیامبر است، سیره و رفتار او همانند رسول خدا (ص) خواهد بود، غیبت‌هایی خواهد داشت و مؤمنان به سبب این غیبت‌ها دچار مشکلاتی خواهند شد، مؤمنان صبور در غیبت جایگاهی بلندتر از یاران عصر حضور دارند، ظهور پس از یأس و غلبۀ فساد رخ خواهد داد.
بررسی و نقد مدخل (امام) حسن عسگری (ع) دائره‌المعارف اسلام
دائرة‌المعارف اسلام اصلی‌ترین منبع اسلام‌شناسی در مغرب زمین شناخته می‌شود؛ اما مقالات این مجموعه و تصویر ارائه شده از اسلام در آن نیازمند نقد و بررسی است. در این مقاله ضمن آشنایی با ژوزف الیاش و آثار او، به بررسی و نقد مدخل [امام] حسن عسکری (ع)، تنها مقاله وی در دائرة‌المعارف اسلام می‌پردازیم.
همسر و فرزندان امام هادی (ع)
همسر امام هادی علیه السلام «سوسن» نام داشت. وی کنیزی از اهالی نوبه بود.دست تقدیر او را به مدینه و خانه امام هادی علیه السلام رساند و پس از مدتی امام حسن عسکری علیه السلام از او متولد شد. وی از زنان عارف و فاضل عصر خود و به نام های «سلیل، حدیثه، حربیه» معروف و مشهور بود.
تحلیل راهبردی از «امامت» در دکترین امام رضا (ع)
بحث درباره مباحث راهبردی و استراتژیک به ویژه در حوزه سیاسی – اجتماعی، رشد فزاینده‌ای به خود گرفته است. با نگاه راهبرد شناسانه به راهبری جامعه از منظر امام رضا علیه‌السلام می‌توان راهبرد امامت را، نظام و برنامه جامعی دانست که بر اساس دین شکل گرفته و در آن، فن به کارگیری همه ظرفیت‌ها و امکانات معنوی و مادی برای سازماندهی و هماهنگی اجزا و فرایندهای راهبرد لحاظ شده است. تعبیر «نظام» درباره امامت در کلام رضوی، نشان از آن دارد که امامت نظام واره‌ای است که رشته اتصال و سبب انسجام تعاملات خدا، انسان و هستی است. این نظام و راهبرد از حیث مبدأ شناختی، خدامحور، از حیث غایت شناختی شامل سه هدف ابتدایی، میانی و نهایی، از حیث قلمرو شناختی جامع محور (پیوند و درهم تنیدگی دنیا و آخرت) و از حیث راهکارشناختی نیز بر اساس روش انتصاب ماورایی و اصطفایی سامان یافته است که محور اول یعنی ماورایی ناظر به مبدأ راهبرد و محور دوم (اصطفایی) ناظر به ملاک و معیار راهبرد است. راهبرد امامت بر اساس منشور و سند جاویدان قرآن کریم است که امام رضا علیه‌السلام بر جامعیت قرآن و اکمال آن تأکید ویژه می‌فرماید. امام علیه‌السلام جایگاه علمی، حقوقی و شرعی امام و رهبر جامعه را نیز بر اساس (الامام، عالم بالسیاسه، مستحق للرئاسه، مفترض الطاعه) تبیین کرده است. بر اساس کلام رضوی، راهبرد امامت را باید الگویی بی‌بدیل در نظام مدیریتی و سیاسی دنیا دانست که واجد بیشترین مزیت و کارکرد و کمترین عوارض و آسیب بوده، با هنر هماهنگی میان خرده سامانه‌های فرهنگی، اقتصادی و سیاسی قادر است راه سعادت و کمال فردی و اجتماعی را فراروی بشریت نهد. در نهایت تبیین و ترویج این راهبرد میان جهانیان و بیان کارکردها و شاخصه‌های آن در خرده سامانه‌های فرهنگی، اقتصادی و سیاسی (در حوزه فرافردی) اشتیاق و عطش جهانیان را به نظام ولایی فزون‌تر و گامی زمینه ساز برای طلوع دولت یار می‌باشد.
امام کاظم (ع) و سازمان وکالت
سازمان وکالت، مجموعهاى متشکل از امامان معصوم (ع) و عدهاى از پیروان نزدیک و وفادار آنان بود که با همکارى یکدیگر، تشکیلات هماهنگ و منسجمی را پدید آوردند تا با اتکا بر آن پیشبرد اهداف دینی خود را محقق سازند. وظایف این سازمان به امور مالی منحصر نبود و وظایف سیاسی، دینی و ارشادی را نیز شامل می‌شد. این تشکیلات از نیمه دوم عصر امامت، یعنى از زمان امام صادق (ع) به بعد آغاز به کار نمود و رفته‌رفته داراى نظم و گستردگی و هماهنگی بیش‌تری شد و تا پایان عصر غیبت صغرا استمرار داشت. در عصر امام کاظم (ع) ، این سازمان با مشکلاتی همچون دستگیرى و شکنجه حضرت و برخی از وکلا مواجه شد، ولی نواحی زیرپوشش وکلا و محدوده اقتدار آنان با تشدید فعالیتها گسترش مییافت. وکلاى آن حضرت در نقاطی مثل کوفه، بغداد، مدینه، مصر و برخی نقاط دیگر به فعالیت مشغول بودند. آن حضرت با وجود حبس و فشارهای موجود، توانستند تشکیلاتی را که پدرِ بزرگوارشان تأسیس کرده بودند، نه‌تنها حفظ کنند بلکه آن را گسترش دهند. در پژوهش حاضر، جایگاه و وضعیت این سازمان در عصر امام کاظم (ع) و نیز نقش آن حضرت در حفظ و گسترش آن بررسی خواهد شد.
اهمیت شعر و ادب از نگاه امام صادق (ع)
ادبیات سخنان امام جعفر صادق (ع) در آکنده از اسرار بلاغت و قوت بیان است که در قالب موضوعات اجتماعی، اخلاقی، سیاسی، اقتصادی و فلسفی تجلی‌یافته است. در این مقاله ضمن بررسی ادبیات شیعی و نگاهی به ویژگی ادبیات در عصر صادقین؛ بارزترین ویژگی‌های اندیشه‌ی ادبی امام صادق (ع) موردبررسی قرارگرفته است و سعی شده احادیث امام (ع)، دعاها، مناظرات و گفتگوهای خطابی آن حضرت به‌عنوان یک عمل ادبی ازنظر شکل و مضمون بررسی شود و معیارهای فصاحت و بلاغت از دیدگاه امام (ع) تبیین گردد. در ادامه ضمن مطالعه جایگاه شعر در نزد امام (ع) و اهمیت ادبیات متعهد از نگاه ایشان، نمونه‌هایی از شعرهای حضرت نیز آورده شده و مورد تحلیل قرارگرفته است. درنهایت می‌توان گفت که ادبیات در دانشگاه بزرگ جعفری جایگاه ویژه‌ای داشته، به‌طوری‌که امام (ع) علاوه بر به‌کارگیری جنبه‌های بلاغت در سخنان خود و سرودن شعر، از تشویق شاعران نیز به سرودن شعرهای متعهد غافل نبودند تا جایی که شاعران تحت تاثیرسخنان امام (ع) قرار می‌گرفتند.
ارتباط تقوا و بسط عدل در دعای مکارم الاخلاق امام سجاد (ع)
صحیفه سجایه که آن را اخت القرآن نامیدند دریای بی بیکرانی است که دعای مکارم الاخلاق چشمه آسمانی بی‌پایانی از این دریای عظیم است. امام معصوم (ع) در قسمتی از این دعای شریف از پیشگاه باری‌تعالی می‌خواهد که او را با زیور صالحین بیاراید و زینت‌های متقین را بر وی پوشاند تا بتواند در پرتو این دو عطیه بزرگ الهی مردم را به صفات حمیده و خصال پسندیده که مایه سعادت مادی و معنوی است متصف نماید و آنان را از خطراتی که ناشی از فقدان صفات است برهاند. در این مقاله، با روش تحلیل محتوایی عبارات دعا به ترسم چهره صالحان و پرهیزکاران پرداخته تا درنتیجه، راه‌کار دستیابی به رستگاری و آراستگی به تقوا و کلمه عدالت را از بیانات اما استخراج نماییم.
تحقیقی درباره اربعین حسینی
مسئله اربعين سیدالشهدا (ع) و این‌که آيا خاندان آن حضرت پس از رهايى از اسارت يزيد قصد عزيمت به كربلا را داشته و نيز آيا توانسته‌اند در آن روز به زيارت آن مضجع شريف نائل آيند و مرقد مطهرش را زيارت كنند، ازجمله مسائلى است كه از ديرباز صاحب‌نظران درباره آن اختلاف‌نظر داشته و هريك با استشهاد به ادله تاريخى براى اثبات يا نفى آن تلاش کرده‌اند. در اين مقاله با توجه به متون تاريخى معتبر احتمالات ممكن را تبيين كرده و ضمن بيان نظر مدافعان اين واقعه، ديدگاه خود را مبنى بر نبود دليل كافى و قابل‌اعتماد بر مسئله اربعين سيدالشهدا (ع) تبيين خواهيم نمود. همچنین امكان رسيدن كاروان اسرا را نيز به كربلا در اربعين اول تقریباً ناممكن دانسته و در پايان، دليل الحاق سر مطهر امام حسين (ع) را به جسم شريفش مورد خدشه قرار داده و وجود حديث شريفى كه زيارت اربعين را از علائم مؤمنان می‌شمارد براى استحباب و فضيلت آن زيارت كافى دانسته‌ایم.
بررسی شیوه مناظرات انبیا و امام حسن (ع)
ائمه اطهار علیهم السلام در طول دو قرن حضور پس از رحلت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم، همواره اسوه و سرمشق مومنین بودند. با توجه با این که سیره آنان باید همواره الگوی ما باشد، لذا بررسی و تحلیل زوایای گوناگون سیره ایشان ضروری به نظر می رسد. همچنین با وجود آن که ائمه هدی علیهم السلام، حجت خدای تعالی و نور واحدند و هدف مشترکی را دنبال می نمودند، امّا به واسطه شرایط اجتماعی، سیاسی و فرهنگی دوران زندگی هریک از آنان که برحسب زمان و مکان با یکدیگر تفاوت داشته است، دارای خط مشی های متفاوت با یکدیگر بودند، از این رو آشنایی با ابعاد گوناگون شخصیت این نمایندگان الهی، برای سالکان راه حقیقت ضروری است.
امامت علی (ع) و توجیه‌های مخالفان
این نوشتار به این پرسش پاسخ می‌گوید که چرا اهل سنت باوجود نصوص فراوان بر امامت حضرت علی (ع)، آن حضرت را از مقام امامت و خلافت حذف کرده‌اند؟ نویسنده با استقراء در آثار اهل سنت و نیز در آثار برخی معاصران، به ده توجیه دست یازیده و در ذیل آن‌ها به بررسی این توجیه‌ها پرداخته است.
