سیری در سیره فردی و اجتماعی امام حسن عسکری (ع) (2)
امام حسن عسکری علیه السلام در روز جمعه هشتم ربیع الثانی 232 هجری قمری در مدینه منوره چشم به جهان گشود. پدر بزرگوار آن حضرت امام هادی علیه السلام و مادر مکرمه اش بانوی عارفه ایست که به نام های «سلیل»، «حدیثه»، و «سوسن» خوانده می شود.
پژوهشی درباره زیارت‌های جامعه
زيارت پيشوايان معصوم (ع) آدابي دارد. ازجمله آن آداب، خواندن زیارت‌نامه‌ها و اذكار مخصوصي است كه از ائمه (ع) به دست ما رسيده است. عالمان امامي اين زیارت‌نامه‌ها و اذكار را در مطاوي كتابهاي حديث يا در مؤلفاتی مستقل ثبت کرده‌اند. در ميان زیارت‌نامه‌هاي مأثور، زیارت‌هایی هست كه با عنوان (زيارت جامعه) شناخته می‌شود. از ميان زیارت‌های جامعه، دو زيارت جامعه كبيره و جامعه صغيره از شهرتي ويژه برخوردار است. نگارنده در اين مقاله پس از توصيف زیارت‌های جامعه، با مراجعه به كتب اهل‌فن مقدار اعتبار و ضعف و قوت اين دو زيارت را بررسي كرده و به اين نتيجه رسيده است كه با صرف‌نظر از صحت مضامين اين دو زيارت، سند زيارت جامعه صغيره از زيارت جامعه كبيره از قوت و استحكامي بيشتر برخوردار است.
نگاهی بر شیوه مناظره امام رضا (ع) با بزرگان ادیان
مناظرات ائمه (ع)، يکي از مهم‌ترین منابع در راه درک بهتر عقايد شيعه است. مناظره از آن جهت که به منظور شناخت درست صورت گرفته و مناظره کنندگان سعي در مشخص کردن تمام نقاط مبهم و تاريک عقايد طرف مقابل را دارند، کمک شاياني به درک واقعي از کُنه دیدگاه‌ها و ايدئولوژي يک مکتب می‌کند. نويسنده يکي از معروف‌ترین مناظرات امام رضا (ع) را برگزيده و مورد تحليل قرار داده است.
دودستگی در شیعیان امام کاظم (ع) و پیدایش فرقه «واقفه»
هدف از این تحقیق بررسی شکافی است که پس از شهادت امام موسی کاظم علیه السلام در میان شیعیان امامی ایجاد شد. بزرگترین شکاف توسط کسانی که «واقفه» خوانده می شدند ایجاد شد.
گونه‌شناسی و روش‌شناسی روایات تفسیری امام صادق (ع)
با توجه به نیازمندی به روایات تفسیری و اهمیت نقش امام ششم (ع) در بیان این روایات، شناخت روش تفسیری این امام همام، کمک شایانی به پیشبرد علم تفسیر خصوصاً در نزد پژوهشگران و مفسران شیعی خواهد کرد. در این نوشتار روش‌های تفسیری امام صادق (ع) با نگاهی کاربردی بررسی شده است. برای رسیدن به این هدف باید به صورت تقریبی اکثر روایات تفسیری امام جعفر بن محمد (ع) دیده می‌شد که در نوبه‌ی خود کاری پر زحمت بود. روش تفسیری قرآن به قرآن، قرآن به سنت، تفسیر لغوی، جری و تطبیق از مسائلی است که در این تحقیق بدان اشاره شده است.
ابعاد انساني و اجتماعي صحيفه سجاديه
اين مقاله، خلاصه‌ای مفيد از كتاب «الابعاد الانسانيه و الحضاريه في الصحيفه السجاديه» را دربردارد. كتاب یادشده، مجموعه‌ای از مقالات ارائه‌شده به همايش صحيفه سجاديه است كه در سال 1999 ميلادي در دمشق برپا شد. هريك از دانشمندان شيعي، سني و زیدی در گفتار خود، صحيفه را از جنبه‌ای بررسي كرده است. نگارنده، ده نكته در نقد و بررسي كتاب نيز آورده است.
منطق حسيني، رويارو با خشونت و خودکامگي اموي
واژه خشونت در ادبيات سياسى مهروموم‌های اخير نگاه‌های مختلفى را به‌سوی خود معطوف داشته است. اين مفهوم در سه عرصه قابل‌پیگیری و تعريف است: 1. خشونت در عرصه اخلاق فردى؛ در اين عرصه افرادى كه داراى رأفت، عطوفت، عفو و گذشت نيستند و مستبد و خودرأی مى‌باشند، خشن ناميده می‌شوند و اما كسانى كه براى اعتقادات خود ارزش قائل‌اند هستند و در اجراى احكام خدا قاطعيت دارند و در برابر متجاوزان به حدود الهى و براندازان نظام الهى قد علم مى‌كنند و باقدرت آنان را سركوب مى‌سازند و از گناه‌كاران مصرّ متنفرند و براى اظهار نفرت از آنان در صورت لزوم چهره درهم مى‌كنند و… ناميدن اينان به افراد خشن صحيح نيست. 2. خشونت در عرصه سياست و حكمرانى؛ در اين عرصه به افرادى كه فقط با توسل به‌زور، سركوب و تحميل و بدون منطق، دعوت و جذب، براى تصاحب حاكميت اقدام مى‌كنند و در تداوم حاكميت نيز، به همين شيوه‌ها متوسل مى‌شوند، خشن گفته مى‌شود و اين شيوه خشونت‌آميز است؛ اما چنانچه با منطق و دعوت و جذب اقدام شد و موانعى سر راه تبليغ قرار گرفت، توسل به قهر براى رفع آن، خشونت نيست، همچنان كه اگر حاكميت محقّق، مورد تهديد افراد خشن قرار گرفت، سركوب آن قهر و خشونت نيست يا اگر خشونت هم نام بگيرد، جايز و بلكه لازم است. 3. خشونت در عرصه قانون‌گذارى؛ يعنى قانون‌گذار در جعل قانون رعايت تناسب جرم و مجازات را نكرده باشد و بدون وجود جهات تنبيهى و عبرت‌آموزى براى جرم كوچكى مجازات بسيار سختى قرار داده باشد. چنين خشونتى نيز در هيچ‌كدام از احكام و حدود اسلام نيست زيرا در اين احكام و حدود تناسب جرم و كيفر و جنبه‌هاى بازدارندگى و عبرت‌آموزى كاملاً لحاظ شده و آنگاه جعل مجازات شده است. نهضت الهى سيدالشهدا (ع) كه با قاطعيت تمام در مقابله با ظلم و خودكامگى دستگاه بنى‌اميه و ايستادگى آن حضرت بر مواضع به‌حق خويش تا سر حدّ شهادت و اسارت، جاودانه تاريخ شده است، به خاطر برخورد سراسر خشن و ظالمانه بنى‌اميه و جبهه باطل و جان‌فشانى و مقاومت جبهه حق نوعاً در اين فضا و از اين منظر نگريسته شده است كه كاملاً نيز درست است؛ اما در كنار اين نگاه و همراه با آن، مى‌توان يك بعد ديگر نهضت حسينى را نيز موردتوجه و اهتمام قرار داد. مقاله‌اى كه پيش روى داريد با همين نگاه از یک‌سو به خشونت در عرصه اخلاق فردى و عرصه سياست و حكمرانى توجه داشته و اخلاق و سياست خشن و خودكامه امويان را تبيين كرده است و از سوى ديگر اقدام امام حسين (ع) را اقدامى در جهت احياى اخلاق و سياست رحيمانه و ليّنانه پيامبر (ص) و در تقابل با اخلاق و سياست خشن و خودكامه امويان ارزيابى كرده است. نويسنده محترم پس از اين بحث كه خشونت ستیزی يكى از صفات انسان‌هاى كامل و آزاده و از بارزترين بخش‌هاى رسالتِ پيامبر خاتم (ص) مى‌باشد و نبى اسلام با اين ويژگى به اصلاح جامعه قبيله‌ای جاهلى عصر خويش پرداخت، اوج رجعتِ به جاهليت، در نيمه نخست قرن اول اسلامى را در بیعت خواهی يزيد بن معاويه با توسل به خشونت و زور و تزوير مى‌شمارد و تأكيد مى‌كند، كه همين امر حسین بن علی (ع) را به‌عنوان وارث و احياگرِ سنّت پيامبر، به مبارزه با زور مدارى و ديكتاتورى و ارتجاع حزب امرى واداشت. ايشان سپس از مبارزه با استبداد و خودكامگى، رواج فرهنگ گفتمان، احياى فرهنگ محبت و مهربانى؛ به‌عنوان روش‌هاى مبارزه سيدالشهدا (ع) با انحراف باند اموى نام برده و به بحث درباره آن‌ها می‌پردازد.
کارنامه ده‌ساله امام حسن مجتبی (ع) در مدینه منوره
کتاب «حقایق پنهان» نوشته محقق ارجمند احمد زمانی زندگانی سیاسی امام حسن مجتبی علیه السلام را مورد بررسی قرار داده است. این کتاب که با مقدمه ای از حضرت آیت الله سبحانی و یک پیشگفتار آغاز می شود، مطالب متنوعی را در اختیار خواننده محترم قرار می دهد.
سیمای امیرالمؤمنین (ع) از منظر نهج‌البلاغه
شناسایی و شناساندن شخصیت امیرمؤمنان علی (ع) به‌عنوان انسان کامل و الگویی برای کارگزاران و عامه مردم، جزء ضرورت‌های عصر حاضر است. آنچه در این مقاله دنبال شده تصویری از شخصیت آن حضرت است که از زبان ایشان در نهج‌البلاغه ارائه گردیده. محورهای موردتوجه در مقاله عبارت‌اند از: مقام علمی؛ مقام بصیرت و یقین؛ مقام‌های اخلاقی در عرصه‌هایی همچون پرهیزگاری، زهد و دنیا گریزی، عدالت‌خواهی، شجاعت و ملازمت با پیامبر اکرم (ص). این در حالی است که امام از گفت‌وگو درباره خود و ستایش از خویشتن ابراز ناخشنودی کرده و آنچه بر زبان ایشان جاری‌شده از سر نیاز و اقتضای حال بوده است.
گزارش تصویری مقبره منصوب به شهربانو
مقبره‌ای در ارتفاعات شهر ری منسوب به بی‌بی شهربانو وجود دارد و مردم منطقه شهربانو را همسر گرامی امام حسین (ع) و مادر امام سجاد (ع) می دانند که از کربلا به این منطقه گریخته است البته این داستان از نظر تمامی تاریخدانان غیر واقع است. در ادامه گزارش تصویر این مکان که برای مردم مقدس است را می‌بینید.
گزارش تاریخی از مقبره منسوب به شهربانو مادر گرامی امام سجاد علیهماالسلام
در شهر ری مقبره ای منسوب به شهربانو همسر گرامی امام حسین (ع) و مادر امام سجاد (ع) وجود دارد که زیارتگاه شیعیان است. این بنا براساس گزاره های تاریخی متعلق به قبل از اسلام بوده است و اکثر تاریخدانان معتقدند که حضرت شهربانو مادر گرامی امام سجاد دراین محل دفن نیستند.
دیدگاه سید جعفر شهید درباره مادر امام سجاد علیهاالسلام
مرحوم سیّد جعفر شهیدى ، در کتاب چراغ روشن در دنیاى تاریک یا زندگانى امام سجّاد علیه السلام ، به شدّت رد مى کند که مادر امام زین العابدین، شهربانو دختر یزدگرد باشد.
مادر گرامی امام سجاد (ع) فقط دارای تبار ایرانی است
دیدگاه های بسیار مختلفی درباره حضرت شهربانو مادر گرامی امام سجاد (ع) وجود دارد. آقای یوسفی غروی با بیان تمامی دیدگاه‌ها و کنکاش آن‌ها به نتایجی متفاوتی رسیدند که در آن هم از دیدگاه تاریخی وهم حدیثی به موضوع پرداخته اند.
حضرت شهربانو دلیل نژاد ایرانی ائمه اطهار علیهم السلام
از آنجا که بخشى از زندگى و تربیت معصومان علیهم‌السلام به مسئله «مادر و نیاکان مادرى» آنان، اختصاص دارد؛ زیبنده است که در نگارش زندگینامه هر معصومى، به این موضوع نیز پرداخته شود.
درباره مادر بزرگوار امام سجاد (ع) ضرورت پژوهش، بیشتر خواهد بود؛ چرا که گوناگونى اقوال و ابهامات تاریخى، بیانگر «تحریف در گزارش وقایع» است. از این رو برخى از مورخان، محدثان و نویسندگان به «نقد علمى» اخبار و احادیث پرداخته و به نتیجه مطلوبى رسیده‌اند.