در آمدی بر مناسبات وهابیت و علم کلام
تفاوت های وهابیت با دیگر مذاهب اسلامی را باید در دل مباحث کلامی و اعتقادی جست. شبهات وهابیت نیز پیش فرض های اعتقادی دارد و هر چند گاهی در قالب گزاره های فقهی مانند احکام حلال و حرام بیان شده است، اما ریشه یابی آن ها در عرصه ی فقه و دیگر علوم اسلامی، به بی راهه رفتن است. اما هرگز نمیتوان وهابیت را به عنوان مکتبی در کنار دیگر مکاتب کلامی اهل سنت قرار داد زیرا هنگامی یک مکتب در کنار مکاتب دیگر قرار می گیرد که در مبانی و اصول، قدر مشترکی داشته باشند؛ اما اگر مکتبی پیروان دیگر مکاتب را کافر و مشرک بداند و بر اساس آن، جان و مال و نوامیس آن ها را مباح بشمارد، دیگر قدر مشترکی برای گفت و گو و تعامل میان آن اندیشه و دیگر مذاهب یک دین باقی نمی ماند. در ادامه به بررسی علم کلام و دیدگاه وهابیت به این علم پرداخته خواهد شد.
خاستگاه، باورها و پیامدهای اندیشة خوارج
یکی از نتایج جنگ صفین پیدایش و شکل گیری جریان خوارج بود که با اعتقادات و باورهای سخیف و به-دور از عقلانیت خود مشکلات و بحران های فراوانی را فراروی جامعة اسلامی پدید آوردند. این رساله به تبیین و بررسی خاستگاه، باورها و پیامدهای خوارج از زمان پیامبر تا پایان حکومت امویان پرداخته، و بسترهای اجتماعی شکل گیری جریان خوارج، و مبانی فکری آن ها را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است. تفکر خارجی گری در زمان پیامبر اسلام، و میان برخی از قبایل چون بنی تمیم به وجود آمد و پس از رحلت پیامبر و شکل گیری جریان سقیفه ـ که می توان از آن به عنوان اولین چالش کلان سیاسی و اجتماعی که موجب زنده شدن تعصبات قبیله ای و تفاخرات قومی گردید، یاد نمود ـ پدیدة خارجی گری به شکل خطرناکی گسترش یافت و بعدها عواملی چون زندگی قبیله ای، ساختار ناهمگون شهر کوفه، عصبیت ها، ضعف اعتقادی و بازگشت به ارزش های جاهلی موجب رشد بیشتر آن شد. باورها و اصول خوارج با تأکید بر نگرش کلامی و اعتقاد به این امر که «حکم تنها از آن خداست» در جریان حکمیت تبلور یافت و شکل تعصب سخت و قشری گرایی به خود گرفت و با شعار «لا حکم الا لله»، امامت را به کلی نفی نمود. خوارج نظرات متفاوتی دربارة خلافت و احکام دینی ارائه دادند. دیدگاه های فقهی خوارج در خشونت و سخت-گیری، کمتر از دیدگاه کلامی آنان نیست. آنان قتل کودکان و زنان مخالفین را حلال، و مسلمانان غیرخارجی را مرتد و واجب القتل می پنداشتند، و شورش علیه والی ستمگر را وظیفة هر خارجی قلمداد می کردند. تفکرات آنان در عرصه های فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی پیامدهای زیان باری داشت که بدعت گرایی و سنت ستیزی، گسترش گمراهی، فروپاشی ارزش ها، خشونت گرایی و گسست جامعة اسلامی از جملة این پیامدهاست.
جهاد؛ از ابن تیمیه تا بن لادن (2)
بعد از حملات تروریستی 11 سپتامبر به برج های دوقلوی سازمان تجارت جهانی از سوی القاعده، واژه «جهاد» به طور وسیعی در رسانه های غرب به کار رفت که در اغلب موارد، معنای واقعی آن تحریف شده و بعضاً اسلام را مترادف با خشونت نشان می داد. این مقاله به سیر تکوینی معنای «جهاد» از صدر اسلام تا عصر حاضر و بیشتر به معنای «جهاد» در گروه های اسلام گرای نظامی تکیه خواهد کرد. در این مقاله این مطلب تبیین شده است که برداشت کسانی از قبیل اسامه بن لادن از جهاد با معنای آن در میان شیعه متفاوت است.
جهاد: از ابن تیمیه تا بن لادن (1)
این مقاله نگاهی به سیر تکوینی معنی «جهاد» از صدر اسلام تا عصر حاضر خواهد داشت، و بیشتر بر معنی «جهاد» در گروههای اسلام گرای نظامی تکیه خواهد کرد. زیرا برداشت رهبران تندرویی از قبیل اسامه بن لادن از جهاد با معنی واقعی آن در سنت و قرآن و به ویژه در میان اهل شیعه متفاوت است. بعد از حملات تروریستی 11 سپتامبر به برجهای سازمان تجارت جهانی از سوی القاعده، واژه «جهاد» یه طور وسیعی در رسانه های غرب به کار رفت. در اغلب این موارد معنی واقعی جهاد تحریف شده و بعضاً اسلام مترادف با جهاد و خشونت دانسته شده است. این مقاله نگاهی به سیر تکوینی معنی «جهاد» از صدر اسلام تا عصر حاضر خواهد داشت، و بیشتر بر معنی «جهاد» در گروههای اسلام گرای نظامی تکیه خواهد کرد. زیرا برداشت رهبران تندرویی از قبیل اسامه بن لادن از جهاد با معنی واقعی آن در سنت و قرآن و به ویژه در میان اهل شیعه متفاوت است.
سیری در زندگانی امام اول شیعیان
نوشتار ذیل سیری گذرا در حیات علمی و تربیتی آن حضرت دارد که امید است معرفت و بهره مندی بیش تر از راه و رسم علوی را برای خوانندگان به ارمغان آورد.
شیعه شناسی؛ ضرورت ها و رسالت ها
در این مقاله به بررسی ضرورت ها و رسالت شیعه در عصر حاضر می پردازیم.
مصاحبه علمی (2)
نوشتار حاضر، گزارشی است از میزگرد علمی ترتیب داده شده از سوی سردبیر مجله با حضور اساتید محترم آقایان حجة الاسلام و المسمین دکتر محمود تقی زاده داوری، دکتر غلامرضا جمشیدیها و دکتر حسین کچوئیان در زمینه مفهوم «شیعه شناسی»، موضوعات مورد مطالعه، اهداف و روش هاست که امید است روزنه ای باشد برای تحقیق و تدبر بیشتر اندیشمندان و متفکران حوزه و دانشگاه.
هویت شیعه
با بهره گیری از مطالعات میدانی، آقایان گراهام ای.فولر(1937) و رند رحیم فرانک(1949) با بررسی وضعیت شیعیان عرب پرداخته اند. برای این منظور، قریب دویست مصاحبه در کشورهای لبنان، کویت، بحرین، انگلستان و آمریما انجام داده اند.
شیعه و جهانی شدن
«جهانی سازی» به عنوان یک پدیده ی نسبتا جدید، دغدغه ی فکری زمانه است. دغدغه بودن این مقوله ناشی از چالش های فکری و هویّتی این پدیده است. متن حاضر به این پرسش عنایت دارد که اندیشه فقهی ـ کلامی چه ظرفیت هایی برای مواجهه با پدیده جهانی سازی دارد؟
دولت آرمانی شیعه در اندیشه کشفی
سید جعفر کشفی دارابی که بعدها به دلیل داشتن کشف و کراماتی به «کشفی» معروف گردید، در سال 1191 ق در خانواده ای از علمای دین در بخش اصطهبانات از توابع فارسی دیده به جهان گشود و در سال 1267 در بروجرد بدرود حیات گفت. کشفی، که از فقها، متکلّمان و عرفای دوره قاجاریه به حساب می آید، دارای آثار مکتوب متعددی است که تحفة الملوک، میزان الملوک، سنابرق، اجابة المضطرّین و کفایة الایتام از مهم ترین آنان به حساب می آیند.مقاله ی ذیل، که تلاشی است در باب تبیین نظریات کشفی درباره «دولت آرمانی شیعه»، مبتنی بر گفتارهای مفصّل او در تحفة الملوک است که توسط نگارنده احیا و تصحیح شده است.
مطالعات اسلام شناسی و شیعه شناسی در دانشگاه های ایالات متحده آمریکا
در این مقاله سعی داریم ابعاد مطالعات اسلام شناسی و شیعه شناسی در دانشگاه های ایالت متحده آمریکا را مورد بررسی قرار دهیم.
پرتو (معرفی چند کتاب درباره شیعه)
در این مقاله سعی داریم چندین کتاب با ارزش در باره شیعه و شیعه شناسی را معرفی کنیم.
