توسل از دیدگاه شیعه و وهابیت
موضوع این پژوهش توسل از دیدگاه شیعه و وهابیت می باشد. توسل به معنای این است که بنده چیزی یا شخصی را نزد خداوند واسطه قرار دهد تا او وسیله قربش به خدای متعال شود. مسلمانان قائل به این نکته هستند که می توان با انگیزه دینی به اسباب غیر طبیعی تمسک جست: 1-از طریق کتاب و سنت 2 – برای اسباب و وسائل ،هیچ گونه اصالت و استقلالی قائل نشده و تاثیر آنها را منوط به اذن و مشیت الهی دانست. در کتاب و سنت مجموعه ای از وسایل معرفی شده که توسل به آنها استجابت دعا را به دنبال دارد که یکی از آنها توسل به اسماء و صفات حسنای الهی می باشد و دیگری توسل به صالحان که برترین نوع آن توسل به ساحت پیامبران و اولیای الهی می باشد. ولی وهابیان توسل را شرک و شیعیان را مشرک می خوانند:اما آنها که شرک را به معنی (تعلق و توسل به غیر خدا) تفسیر می کنند،تعبیرشان تنها در صورتی صحیح است که برای ابراز و وسائط موجود (اصالت و استقلال) قائل بوده و گرنه چنانچه آنها را وسایلی دانست که به مشیت و اذن الهی ما را به نتیجه می رسانند از مسیر توحید خارج نشده ایم و اصولا زندگی بشر از روز نخست بر این اساس ،یعنی استفاده از وسائل و وسائط موجود،استوار بوده است.بنا بر این شیعه از هیچ طرفی مشرک نمی باشد.
توسل (3)
یا ایّها الذین آمنوا اتقو اللّه و ابتغو الیه الوسیلة[1]
«ای کسانی که ایمان آورده اید!تقوای الهی پیشه کنید و به خدا توسل جویید»
توسل (2)
توسل یعنی دست آویختن به واسطه ای برای نزدیک شدن به خداوند که در قرآن به آن ترغیب شده و در سیره عملی صحابه و تابعین بوده است. صحابه در زمان حیات رسول خدا(ص) نزد ایشان می‌آمدند و از ایشان طلب دعا می‌کردند و بعد از رحلت ایشان به زیارت قبر ایشان می‌رفتند و از ایشان طلب دعا و استغفار می‌نمودند. نمونه های زیادی از توسل صحابه به پیامبر خدا بعد از رحلت ایشان در کتابها و منابع روایی معتبر وارد شده که نشان از جواز آن دارد. اما همین امر توسط ابن تیمیه به عنوان شرک و بدعت و نامشروع شناخته شده است و وهابیت به جای تبعیت از روایات به تبعیت انظر ابن تیمیه پرداختند و این تفکر را رواج دادند. در این مقاله به نقد و بررسی نظر وهابیت در این رابطه پرداخته شده است.
توسل (1)
یکی از عقایدی که نزد همه مسلمانان مسلم و رایج است مسئله توسل است. توسل یعنی نزدیکی به خدا با وسیله ای ارزشمند نزد وی. در مورد جواز توسل ایات و روایاتی وارد شده است. در این میان تنها وهابیان هستند که توسل را قبول نداشته و به بقیه مسلمانان به خاطر مسئله توسل نسبت شرک می دهند. در ادامه مطالبی در مورد توسل بیان خواهد شد.
تضاد عقاید حنفیت با وهابیت1 دعا
از مسایلی که مورد انکار وهابیان قرار گرفته، جواز دعا همراه با بالابردن دست هاست؛ خواه این دعا پس از نماز باشد، یا بعد از خوردن غذا و یا در مقابل قبرها؛ به صورت منفرد و یا جمعی و در کل هر کجا که هوای نفس و خیال آنان حکم کند این چنین دعایی را بدون هیچ دلیلی و تنها به پیروی از گمان و خیال خود بدعت و حرام می دانند. برای بررسی این بدعت و ناهماهنگی آن با احکام و روایات وارده باید فلسفه دعا و نحوه ادای آن، از دیدگاه قرآن و سیره و سنت مورد بررسی قرار گیرد.
تبیین توحید، توسل و شفاعت از نظر وهابیت و نقد و بررسی آن از دیدگاه اهل تشیع
ابن تیمیه کسی که افکار وهابیت از او سرچشمه می گیرد. در حقیقت موسس مذهب وهابیت می باشد.هر چند وهابیان در ظاهر آن را بیان نکرده اند که سرانجام در قلعه ای در شام زندانی شد و در همانجا از بین رفت. و طرح مجدد افکار ابن تیمیه توسط محمد بن عبدالوهاب صورت گرفت. که سرانجام او هم در سال 1206 رخت از جهان بر بست. شواهد نشان می دهد که عمر«وهابی گری افراطی» به سر آمده و طرفداران خود را به سرعت از دست می دهد زیرا در بطن وهابیت تندرو اصولی نهفته است که قابل بقا و دوام نمی باشد. وهابیان در باره ی مفهوم توحید می گویند: هدف از توحید انحصار عبادت به خدا می باشد. از این رو زیارت قبور و غیر خدا را ندا کردن و اموری از این قبیل را شرک می دانند. وهابیان معتقدند که خداوند مانند انسان است و در این رابطه به حدیثی جعلی از پیامبر استناد می کنند. موحد از نظر وهابیان به کسی می گویند که به هیچ یک از انبیاء و اولیاء خدا توسل نکند، به قصد زیارت پیامبر سفر نکند و از او طلب شفاعت نکند و همچنین به او سوگند یاد نکند.محمدبن عبدالوهاب تعدادی از روایات جسم بودن خدا را آورده و آن ها را صحیح شمرده و ایمان به آنها را واجب و رد و انکار آنها را کفر دانسته است.وهابیان اشکالاتی از قبیل بر توسل گرفته اند: چنین توسلی در میان صحابه نبوده است. مخلوقین حقی بر خدا ندارند. این نوع توسل متضمن دعوت غیر خداست. توسل ،استعانت از غیر خداست. در پاسخ باید گفت که توسل به غیر خدای سبحان،به معنای شریک قرار دادن در افعال خدای متعال نیست بلکه مقصود این است که خدا کارش را انجام دهد و حاجت او را به برکت آنان برآورده سازد. وهابیان به شفاعت معتقدند اما به این معنی که بنده از خدا درخواست کند که پیامبر (ص) را شفیع او قرار دهد.محمد بن عبدالوهاب همچنین می گوید: « شرک کسانی که از قبور طلب شفاعت می کنند از شرک بت پرستان زمان جاهلیت بدتر است. حضرت آیت الله مکارم شیرازی در توصیه ای دو شانه به علمای حجاز می فرمایند: به همه ی علمی وهابی که خواستار راه اعتدال هستند توصیه می شود که فرصت خوبی را که در این شرایط تاریخی برای بازنگری در اصول وهابیت فراهم شده است،از دست ندهند و شکاف عظیمی را که میان آنها و سائر مسلمین جهان پیدا شده است و دشمن از آن بهره گیری می کند با هوشیاری پر کنند.
قوامي رازي ستايشگر شيعه
بدرالدين قوامي رازي از شاعران شيعي قرن ششم است. اشعار او حاوي مدح و منقبت حضرت رسول (صلي اله عليه و آله)، امام علي (عليه السلام) و ائمه اطهار و خاندان رسالت (عليهم السلام) است. حكمت و اندرز، بخشي ديگر از موضوعات شعري اوست. اين اشعار از نظر محتوايي، تصاوير شعري و تركيبات زباني داراي اهميت ويژه اي است. با توجه به غلبه شاعران اهل تسنن در قرن ششم، وجود شاعران شيعي مانند قوامي رازي و بررسي آثار آنان درخور و بايسته است؛ بنابراين هدف اين مقاله بررسي اوصاف حضرت علي (عليه السلام) از ديد قوامي رازي است كه بيانگر زنده بودن شعر شيعي در قرون گذشته و ارزش كار قوامي است. نتيجه اين پژوهش نشان مي دهد به رغم تنگناها و سخت گيري ها، شعر شيعي پويا بوده و قوامي با بهره گيري از انديشه شيعي، در توصيف حضرت علي (عليه السلام)- چه در حيطه مضمون سازي، چه در حيطه تصويرسازي و چه در حيطه زباني- بسيار موفق بوده و اشعارش در نوع خود منحصر به فرد است.
ويژگي هاي جريان تشيع در عصر نبوي (صلي اله عليه و آله)
تشيع از جرياناتي است كه همزمان با ظهور اسلام و توسط پيامبر اكرم (صلي اله عليه و آله) شكل گرفت. شواهد معتبر تاريخي و روايي چون حديث يوم الدار، منزلت، غدير و… صحت اين مطلب را تاييد مي نمايد؛ از همين روست كه گروهي از اصحاب پيامبر (صلي اله عليه و آله) همانند سلمان، مقداد، ابوذر و عمار ياسر در همان عصر رسالت به شيعه علي (عليه السلام) معروف بودند.
جريان تشيع در عصر نبوي داراي ويژگي هاي بارزي چون تعبد و تسليم در برابر نصوص وارد شده از سوي پيامبر (صلي اله عليه و آله)، زهد و پارسايي و ساده زيستي، شجاعت و جنگجويي در ميدان هاي نبرد، ايمان و اعتقاد راسخ و… بود كه در پرتو اين ويژگي ها از ديگر جريانات بازشناخته مي شد.
فقه القرآن شيعه در بستر تاريخ
اين مقاله در آغاز به كلياتي درباره موضوع، از جمله ماهيت فقه القرآن، جايگاه آن، اتجاه به كار رفته در تفسير آيات الاحكام و پيشينه اين دانش به لحاظ موضوع و تدوين مي پردازد و به اين نتيجه مي رسد كه تفسير آيات الاحكام به لحاظ منهج، اجتهادي؛ به لحاظ اتجاه فقهي و به لحاظ اسلوب، موضوعي ترتيبي است. نويسنده مقاله بر اين باور است كه فقه القرآن نه فقه محض است و نه تفسير صرف، بلكه مجمع هر دو دانش است و در بعد تاريخي معتقد است: تاريخچه موضوع آيات الاحكام به زمان پيامبر (صلي اله عليه و آله) و نزول اولين آيه فقهي قرآن بازمي گردد؛ ولي پيشينه تدوين آن به عصر امام صادق (عليه السلام) مي رسد. اين مقاله در نهايت به اين ثمره علمي منتهي مي شود كه شيعه، بنيانگذار دانش فقه القرآن به عنوان يك علم مستقل است.
در ادامه اين نوشتار، به نهضت فقه پژوهي در طول تاريخ پرداخته شده است كه به هفت دوره حركت، دوره ايستايي، دوره پويايي، دوره شكوفايي، دوره ركود، دوره بازگشت و دوره رشد و رويش قابل تقسيم است؛ ضمن آنكه نويسنده براي هر كدام از اين دوره ها ويژگي هايي را همراه با آثار نگاشته شده هر دوره، بيان مي كند و در پايان به جمع بندي و بيان سهم شيعه در تفسير آيات الاحكام در جهان اسلام اشاره مي كند.
دوري از تعصب در نظرات و رفتار علماي شيعه اثني عشريه از نيمه دوم قرن پنجم تا نيمه دوم قرن هفتم هجري
اختلافات فرقه اي بين مذاهب اسلامي، هميشه عواقب دردناكي به همراه داشته است؛ در حالي كه از آرزوهاي بزرگان و دلسوزان امت اسلامي، وحدت امت اسلامي است. در اين مقاله درصدد اشاره به برهه اي از تاريخ اسلام هستيم كه در آن مدت، اين آرزو تا حد بسيار زيادي تحقق يافته است و آثار بسيار شيريني نيز به همراه داشته است.
سيماي حضرت فاطمه (عليها السلام) در آينه شعر حكيم سنايي و ناصرخسرو
از آنجا كه زندگي كوتاه حضرت فاطمه (عليها السلام) پس از رحلت نبي اكرم (صلي اله عليه و آله) از موارد عمده اختلافات بين شيعه و سني است، شخصيت و حيات آن بانوي نمونه، كمتر در آينه ادبيات و شعر فارسي منعكس شده است؛ اين نكته به ويژه در ادوار آغازين شعر فارسي كه غلبه با اهل سنت بوده است، بيشتر صدق مي كند.
ناصرخسرو شاعر قرن پنجم (متوفي 481) پس از آنكه متعاقب تحول دروني و روحي به مذهب تشيع درآمد، يكي از مضامين اصلي شعرش را ذكر مناقب اهل بيت (عليهم السلام) و ستايش آن خاندان به خصوص حضرت فاطمه (عليها السلام) قرار داد. مقام و شفاعت آن بانو در قيامت و فضايل همسر و فرزندان، و مظلوميتش در دنيا در شعر او بازتاب ويژه اي دارد.
حكيم سنايي غزنوي شاعر قرن پنجم و ششم (متوفي 535) جزو نخستين شاعران رسما سني مذهبي است كه به بيان منزلت و منقبت حضرت فاطمه (عليها السلام) پرداخته است. او حضرتش را با القاب زهرا، خيرالنسا، دختر مصطفي، بتول و مادر حسن و حسين معرفي كرده و به اين ترتيب بخشي از شخصيت، منزلت و مظلوميت وي را منعكس نموده است.
نقش شيعيان و رهبران مذهبي در تحولات سياسي و اجتماعي عراق در سده اخير
به دليل موقعيت استراتژيك عراق در منطقه خاورميانه و همچنين وجود منابع غني نفت، اين كشور مورد توجه دول استعمارگر واقع شده و طي ساليان متمادي تحت سيطره آنان بوده است؛ لذا بر اثر بيداري و آگاهي اجتماعي مردم، در قرن بيستم، شاهد به وجود آمدن قيام هايي استقلال طلبانه و آزادي خواهانه در كشورهاي مختلف به خصوص عراق بوده ايم؛ در اين ميان آنچه بيشتر مورد توجه مي باشد نقش شيعيان در اين حركت ها و جايگاه مراجع ديني در رهبري اين قيام ها در جهت دفع سلطه انگليس و ايجاد حكومتي اسلامي در عراق مي باشد؛ حركت هايي كه اگر از انسجام و سازماندهي بيشتري برخوردار بود، طي دهه هاي گذشته شاهد به ثمر نشستن آنها بوديم؛ ولي در طول مبارزات مردم عراق ملاحظه مي شود كه هر قيام يا انقلابي كه شروع شد، اگرچه باعث بيداري و تا حدودي خودباوري مردم گشت، ولي با شكست مواجه شد؛ اين امر به اين مساله باز مي گردد كه رهبران مذهبي عراق از آگاهي هاي سياسي مبسوطي برخوردار نبودند و دولت همواره عامل سركوبگر اين گروه بوده است. اين مقاله سعي دارد علاوه بر بررسي مشكلات و موانع اين حركت ها، راهكارهايي را نيز ارايه دهد.
