توسل در آیات و روایات
توسل در لغت یعنی تقرب و نزدیکی،در اصطلاح (خواستن حقیقی از حقیقت وجودی انسانهایی برگزیده و کامل ،برای وساطت در امر خیری که مربوط به دنیا و آخرت است.با مطالعات در این زمینه به دنبال اهداف و نتایجی از جمله ،آشنا ساختن خوانندگان با موضوع توسل،به نحوی که باعث تقویت عقاید و دفع شبهات در این زمینه شود بنابراین کوشش شده با مطالعه تفاسیر آیات و روایات ذکر شده مطالب مورد نیاز این رساله بیان شود. این که مفهوم توسل چیست؟آیا در قرآن بدان اشاره شده؟فلسفه توسل چیست و سوالاتی هستند با توجه به منابع موجود بررسی شده اند. با بررسی آیات،خداوند در دو آیه (سوره مائده آیه 35 و سوره اسراء آیه 57) به طور مستقیم امر به آوردن وسیله کرده است.طبق احادیث فراوان ائمه علیهم السلام بهترین وسیله تقرب به خداوند هستند و فلسفه توسل به اولیاء الهی به علت جایگاه معنوی آنها و توجه خداوند و تاکید خداوند به حقانیت آنان است علاوه بر این توسل جستن یک امر فطری در وجود انسان است. وسیله از نظر علمای بزرگ شیعه به معنای ایمان،محبت به پیامبر صل الله علیه و آله و سلم و اطاعت و دعای آن حضرت است. توسل از دیدگاه اسلام مشروعیت دارد و برای اثبات این مسئله می توان استناد کرد به آیات متعددی که تصریح یا اشاره به مسئله توسل کرده است و نیز احادیث متعددی که در این زمینه در منابع شیعه و سنی نقل شده و همچنین سیره مسلمین و علمای اسلامی که در زندگی سیره گذشتگان را دنبال کرده اند و توسل می کردند. توسل اقسامی دارد قسمی از آن را مسلمانان جایز می دانند،توسل به خداوند ،اطاعت و ایمان ،قرآن کریم،اولیا< الهی،پیامبر صل الله علیه و آله وسلم چه در زمان حیات و چه در برزخ. اقسامی چون توسل به طاغوت و بتها اتفاق نظر دارند که جایز نیست.اما در توسل به مقام ،دعا و آثار پیامبر صل الله علیه و آله وسلم در حیات برزخی با وهابیان اختلاف دارند و توسل باید مراتب زبانی،قلبی،جوارحی،عملی،خلقی را طی کند تا به نهایت توسل برسد. و باید شرایط توسل رعایت شود تا به خواسته مورد نظر برسد.توسل همان توحید است و با توحید منافاتی ندارد و متوسل شدن به انبیاء و اولیاء با توحید و عبودیت پروردگار منافاتی ندارد زیرا تمامی مخلوقات فاعل به اذن هستند و هیچ اثر و خاصیتی از آفریننده ای بدون خواست و مشیت خداوند پدید نمی آید،این توحید را در ادعیه شیعه به وضوح می توان دید. از جمله چیزهایی که وهابیان دستاویز قرار داده اند و دلیل بر شرک شیعه می دانند زیارت ائمه اطهار عایهم السلام است،نذر کردن برای ایشان ،بوسیدن ضریح ،نماز و دعا در کنار قبور ائمه اطهار علیهم السلام است که آنان باید رجوع کنند به آیات و احادیث فراوانی که بیانگر فضیلت زیارت قبور ائمه اطهار علیهم السلام و صحت آن است. شفاعت نیز با توسل رابطه دارد،شفاعت به معنای واسطه شدن شخصی در قیامت سراغ گنه کار می روند و در توسل گنهکاران در پی اولیاء الهی می روند.بنابر این نسبت میان شفاع و توسل عموم خصوص من وجه است. توسل آثار فاوانی در سعادت دنیوی و اخروی انسانها دارد از جمله شکوفایی استعدادها،دوری از گناه،دارا شدن روحی خاضع،معرفت به معالم و حقایق دین،قبولی اعمال ،کسب برکات زمین و آسمان و... متن مذکور برگزیده مهمی از مطالب رساله مورد نظر است و به سوال اصلی رساله که عبارت است از ضرورت و حکمت توسل و عدم منافات توسل با توحید،پاسخی اجمالی داده و همچنین فرضیه های از قبیل حقیقت توسل،دیدگاه علماء،اقسام توسل،و به چه کسانی باید متوسل شویم را مورد بحث قرار داده است.
اخلاص و راه هاي درمان آفت آن از نگاه امام خميني (رحمه اله) بزرگ ترين عالم تشيع در دوره معاصر
امام خميني (رحمه اله) از شخصيت هاي برجسته و داراي ابعاد گوناگون علمي و عملي است. نسل امروز بيشتر با شخصيت سياسي و فقهي وي آشناست و به نظر مي رسد نقش امام (رحمه اله) در بنيانگذاري و معماري انقلاب اسلامي، ساير ابعاد ايشان را تحت الشعاع قرار داده است؛ از اين رو ضرورت دارد ساير ابعاد اين ابرشخصيت قرن، براي نسل جوان و نوجوان تبيين گردد؛ به ويژه بعد اخلاق شناسي و عرفان امام (رحمه اله) كه زيربناي ساير فعاليت هاي علمي و عملي ايشان بوده است. در اين مقاله سعي شده است آفت اخلاص و نقطه نظرات امام (رحمه اله) در مورد پيدايش، عوامل، آثار و راه هاي درمان آن را مورد بحث قرار دهيم.
شيخ مفيد و تاريخ نگاري او در كتاب الارشاد با توجه به برخي مباني كلامي و اصولي او
شيخ مفيد از بزرگ ترين متكلمان اماميه در نيمه دوم قرن چهارم و اوايل قرن پنجم است كه مهم ترين نقش را در تثبيت عقايد كلامي اين مكتب دارد. او داراي كتب تاريخي متعددي است كه از آن جمله مي توان به «الارشاد» اشاره كرد. اين كتاب كه درصدد بيان اجمالي زندگاني ائمه دوازده گانه همراه با فضايل و مناقب آنهاست، بيشترين تاثير را از عقايد كلامي شيخ (رحمه اله) گرفته است. علي رغم اهميت فراوان اين كتاب در مسير تاريخ نگاري شيعي، تاكنون نقد و بررسي جامعي به صورت روشمند درباره محتوا، منابع و اسناد آن صورت نگرفته است و دقت در مطالب و اسناد و منابع كتاب، اين نكته را تاييد مي كند كه اين اثر همانند ديگر آثار روايي اماميه از دايره نقدناپذيري خارج شده است و از جهت سند و محتوا قابل نقد مي باشد. به نظر مي رسد گام نخست در نقد و بررسي تاريخ نگاري اين كتاب در گرو شناخت برخي از مباني كلامي همچنين آشنايي با مبناي اصولي او مي باشد و با توجه به اين دو مولفه درمي يابيم كه تاريخ نگاري شيخ در «الارشاد» كاملا منطبق با مباني كلامي او مي باشد و به تعبير ديگر، نوعي تقدم كلام بر تاريخ را در اين اثر مشاهده مي كنيم.
معرفي و بررسي اجمالي كتاب عقيده الشيعه
يكي از موضوعات مورد توجه شرق شناسان به خصوص در يك قرن اخير، تاريخ و عقايد شيعيان دوازده امامي بوده است و كتاب عقيده الشيعه، يكي از تاليفات آنان در اين موضوع است كه در اوايل قرن بيست ميلادي به رشته تحرير درآمده است. دوايت دونالدسن نويسنده انگليسي زبان اين كتاب، بخشي از آن را نخست به عنوان رساله دكتري خود به انجام رساند و سپس با افزودن بخش هاي تكميلي ديگر، آن را در قالب كتاب فعلي عرضه نمود. اين كتاب به زبان عربي ترجمه شده كه در اين مقاله- به علت عدم دسترسي به متن اصلي- از اين ترجمه استفاده شده است. نقل مشاهدات عيني، تجزيه و تحليل مطالب، استفاده از شيوه تطبيقي در بيان عقايد و بهره گيري از منابع متنوع و فراوان، اعم از تاليفات شيعي و غيرشيعي و به زبان هاي اسلامي و غير اسلامي از امتيازات اين اثر مي باشد. با اين حال نواقص و كاستي هايي ناروا نسبت به عقايد شيعيان نيز در آن به چشم مي خورد. در اين مقاله سعي شده تا ضمن معرفي اين اثر، به اختصار به برخي خطاها و نواقص موجود در اين اثر اشاره شود.
تعين اجتماعي مشاركت سياسي زنان در انديشه معاصر تشيع
درباره مشاركت سياسي زن، در انديشه معاصر شيعه، سه گونه نظريه با عناوين «موافق»، «مخالف» و «موافقت محدود» قابل شناسايي است. از آنجا كه اين نظريه ها به متون مشتركي استناد مي جويند، نگارنده معتقد است اين انديشه ها داراي تعين اجتماعي هستند؛ يعني تحولات اجتماعي امكان استنباط انديشه هاي نوين را به وجود آورده است؛ البته اعتقاد به ايده «تعين اجتماعي» ملازم با نفي مطلق حقيقت خارج از ذهن نيست، بلكه در صدد توضيح چرايي، چگونگي و مختصات تفاسير متفاوت از متون واحد است.
عقلانيت نجات بخشي در مذهب شيعه
يكي از محوري ترين موضوعات در اديان و مذاهب عالم، حتي در مكاتب و نحله هاي فكري- فلسفي جهان، موضوع نجات بخشي است؛ چه اينكه هر دين و مذهبي، طريقه اعتقادي و عملي خود را تنها طريقه نجات و رستگاري مي دانسته است. يهود تنها راه نجات را دين برگزيده خود مي داند. در درون اين دين نيز فرقه هاي متعدد آن هر يك با نفي نجات از طريق غير خود، تنها عقيده و عمل خود را راه سعادت معرفي كرده است. در اديان ديگر همچون مسيحيت و اسلام و حتي اديان غير توحيدي نيز همين ادعا وجود داشته است.
نوشتار حاضر ضمن اشاره به ادعاي نجات بخشي در مذهب شيعه، به عقلانيت حقانيت آن مي پردازد و سعي مي كند زواياي اين موضوع را روشن سازد؛ بنابراين براي بررسي و تحليل اين ادعا، ابتدا به ذكر برخي مستندات اسلامي در اثبات آن مي پردازد، سپس با يادآوري چند اصل منطقي و ديني غيرقابل ترديد، و تبيين و تحليل عقلاني آنها، زواياي موضوع را روشن مي سازد. آن گاه با طرح بحث عدم انفكاك دنيا و آخرت در مرحله حق يابي و انفكاك آن در قدرت عمل از يك سو و تفكيك ولايت باطني و ولايت ظاهري از سوي ديگر، امكان وصول به حقانيت را منحصر در دنيا ندانسته است؛ لذا در عين حال كه عقلانيت اعتقاد شيعه در نجات بخشي را اثبات مي كند، امكان وصول به رستگاري را براي پيروان اديان و مذاهب ديگر هم نفي نمي كند.
سنت الهي در تغييرات اجتماعي از ديدگاه مفسران شيعه
در نوشتار حاضر پس از پرداختن به مباحث مقدماتي، به چهار محور اساسي تغييرات اجتماعي به مثابه سنت الهي در نگاه مفسران شيعه پرداخته شده است؛ عوامل تغييرات اجتماعي نخستين محوري است كه مورد بررسي قرار گرفته و اين عوامل به سه دسته شناختي، رواني و رفتاري تقسيم شده است. پس از آن، كارگزاران تغييرات مورد كالبدشكافي قرار گرفته كه به دو نوع نخبگان و گروه هاي حاشيه اي پرداخته شده است. موانع تغييرات اجتماع كه محور سوم اين پژوهش را تشكيل مي دهد، به سه بخش فرهنگي، اجتماعي و رواني دسته بندي شده است كه هر كدام از زير مجموعه هايي نيز برخوردارند. در پايان به هدف تغييرات اجتماعي از ديدگاه قرآن و تحليل مفسران پرداخته شده است كه هدف قرآن ايجاد تغيير در سطح فردي است نه گروهي و ساختاري.
ظلم ستيزي در شعر شيعي
ظلم امري نكوهيده و مخالف فطرت انساني است و انسان ها آن را برنمي تابند. دين اسلام نيز همواره بر حفظ عزت و حرمت انسان ها تاكيد داشته است. اگر چه ظلم ستيزي در ادبيات فارسي بازتاب داشته است و ويژه شعر شيعي نيست، اما در آثار شاعران شيعه به لحاظ آثار تربيتي و نيز حساسيت شيعيان، تشخص و تمايز جدي پيدا كرده است.
در اين مقاله، ابتدا مخالفت با ظلم و جور از ديدگاه آيات و روايات به عنوان سرچشمه هاي تفكر شيعه ذكر شده است؛ آن گاه در اين زمينه، سروده هاي بيش از بيست تن از شاعران شيعي، از كسايي مروزي (قرن چهارم) تا حكيم صفاي اصفهاني (قرن چهاردهم) آورده شده است. در ذكر نام سرايندگان نيز، ترتيب تاريخي رعايت شده است تا خواننده با سير اين مضمون در طول تاريخ هزار ساله اش آشنا شود.
توسل از نگاه فریقین
واژه «توسل» دوبار در قرآن آمده است. این واژه به معنای تقرب جستن، منزلت جستن و نزدیک شدن به غیر توسط چیزی، به کار رفته است. با ژرف نگری در منابع اسلامی به این نتیجه می رسیم که توسل انواع فراوانی دارد. بعضی از انواع توسل مورد اتفاق همه دانشمندان اسلام جایز، بعضی از آن ممنوع و حرام و بعضی دیگر مورد اختلاف است. توسل به حق نبی، توسل به آثار نبی و توسل به دعای نبی و اولیای الهی بعد از حیات، از انواع اختلافی توسل است.
توسل از دیدگاه قرآن و روایات
باید توجه نمود که توسل ،یعنی وسیله قرار دادن چیزی یا عواملی که باعث تقرب به حضرت حق می شود.عواملی که آدمی با انجام آنها می تواند به قرب الهی و سر منزل مقصود نائل شود.و وسیله به معنای چیزی و یا عاملی که مایه تقرب به خدا می گردد و عواملی از قبیل جهاد،نماز،روزه، و … و سائر کارهای نیک و اعمال عبادی داخل در معنای توسل می باشد و شکی نیست که انجام واجبات و مستحبات همگی وسائل معنوی هستند که انسان را به کمال می رسانند.انسان در پرتو این اعمال،حقیقت بندگی را می یابد و در نتیجه به خداوند نزدیک می شود. آنچه که در باب توسل در این پروژه مورد بررسی قرار می گیرد:شامل 3 فصل است: فصل اول شامل :مقدمه و اهمیت و ضرورت موضوع مورد بحث و روش تحقیق و محدودیت های تحقیق و همچنین معنای لغوی و اصطلاحی توسل که نظرات متفاوتی در این زمینه ارائه گردیده است. فصل دوم :مهمترین قسمت پروژه را تشکیل می دهد و خود به پنچ بخش تقسیم شده است: بخش اول:در این بخش،حقیقت توسل و وسیله بیان شده است. بخش دوم :به بررسی مشروعیت توسل و جائز بودن آن پرداخته شده است. بخش سوم :انواع توسل که شامل هفت مورد می باشد. توسل به پیامبر(ص) و ائمه معصومین(ع) و انسانهای صالح 2-توسل به اسماء حسنی الهی و توضیحاتی که در این زمینه ارائه گردیده است و بیان اینکه منظور از اسماء حسنی الهی همان ائمه می باشند.3- توسل و تمسک به قرآن 4-نماز به عنوان عاملی که انسان را از زشتی ها باز میدارد 5- روزه و فایده روحی و معنوی روزه 6-جهاد که کار آمدترین وسیله برای تقرب به خداوند می باشد.7- شفاعت که خود نوعی وسیله است. دربخش چهارم:شرایط توسل و آنچه لازمه توسل جستن است بیان شده است این بخش شامل پنج مورد است:1- توکل و اعتماد و اطمینان به خدا 2-اخلاص 3-خضوع 4- تقوی 5-دوری از غفلت که این عوامل به عنوان شرایط و لازمه توسل مورد بررسی قرار گرفته اند.و آخرین بخش این فصل بررسی شبهات توسل که با توجه به منابع که در این زمینه موجود بوده پاسخ گفته شده است.که در قسمت اول :اشاره ای کوتاه به پیدایش وهابیت و نام موسس این مسلک شده است.و در قسمت بعد توحید و شرک از نظر وهابی ها بیان شده است.که در قسمت اول:اشاره ای کوتاه به پیدایش وهابیت و نام موسس این مسلک شده است.بیان شبهه شرک و پاسخ به آن .شبهه دیگر اینکه چرا مستقلا از خدا طلب حاجت نمی نمایند و به دنبال وسیله می گردند؟شبهه بدعت و پاسخی که در این زمینه ارائه گردیده است و آخرین شبهه ای که وارد کرده اند شبهه استعانت از(میت و غائب) و پاسخ به آن می باشد.و فصل آخر شامل جمع بندی و نتیجه گیری می باشد.
توسل از دیدگاه قرآن و حدیث (2)
موضوع این تحقیق توسل از دیدگاه قرآن و حدیث است که در پنج فصل تدوین یافته است. فصل اول مشتمل بر کلیات و تعاریف است،در این قسمت به تعاریف لغوی و اصطلاحی توسل می پردازیم. در فصل دوم به انواع توسل پرداخته ایم و انواع را سه بخش می کنیم،توسل های مشروع بالاتفاق،توسل های غیر مشروع بالاتفاق بین المسلمین و توسل های مورد اختلاف بین مسلمین و وهابیون. فصل سوم اختصاص به ادله مشروعیت توسل می باشد که با ادله قرآنی و روایی و سیره اصحاب مشروعیت توسل را اثبات خواهم کرد. در فصل چهارم آثار توسل را مورد بررسی قرار داده و آن را به سه دسته قسمت می کنیم،آثار عقیدتی ،رفتاری ،اخلاقی و تربیتی. و در فصل پنجم پاسخ به شبهات توسل پرداخته ایم،در این فصل فقط مهمترین شبهاتی که از سوی وهابیها مطرح شده را ارائه نموده که به چهار قسمت عقیدتی ،فقهی ،قرآنی و روایی تقسیم نموده و به پاسخ آنها خواهیم پرداخت.
توسل از دیدگاه قرآن و حدیث (1)
مباحث این پایان نامه در هشت فصل با این عنوان ها به نگارش درآمده است: فصل اول، توسّل: مفهوم توسّل، مصادیق توسل، ضرورت توسل؛ فصل دوم، توسل از دیدگاه قرآن و روایات، سابقه ی توسل؛ فصل سوم، نقش و آثار توسّل: نقش و آثار توسل در حیات فردی و اجتماعی، نقش سازندگی توسل؛ فصل چهارم، رابطه ی توسل با توحید و شرک: توحید و شرک در توسل، شبهات وهّابیت درباره ی توسل، توسل و اعتقاد به توحید؛ فصل پنجم، توسل به چه کسانی؟ توسل به قرآن، توسل به عترت، نحوه ی توسل؛ فصل ششم، ابزار توسل: دعا، عبادت؛ فصل هفتم، زمان و مکان توسل؛ فصل هشتم، جمع بندی و پیشنهادها.
