تاریخ – برگه 307

شفاعت از منظر حکمت متعالیه و ابن تیمیه

مساله شفاعت یکی از مباحث مهم و جنجال برانگیز در کلام اسلامی و مبحث معاد است که همواره ذهن متکلمان و انیشمندان دین را به خود مشغول ساخته است. این موضوع از آن منظر مهم و در خور توجه است که از سویی با مساله توحید و از سوی دیگر با عدل الهی ارتباط نزدیک و تنگاتنگی دارد. عده ای به دلیل عدم فهم درست و یا مغرضانه اشکالاتی را در مورد اصل شفاعت مطرح نموده اند و عده ای دیگر چون ابن تیمیه حرانی دمشقی که وهابیت بیشترین تاثیر را از او گرفته است هر چند از اساس منکر شفاعت نیست و خود به صورت خاصی از شفاعت معتقد است، اما طلب شفاعت از اولیای الهی را شرک می داند او معتقد است که شفاعت حق مختص خداست و طلب شفاعت عبادت است و به همین دلیل کسانی که از پیامبر و ائمه طلب شفاعت می کنند مشرک هستند. از طرف دیگر صدرالمتالهین شیرازی بر اساس اصول و مبانی فلسفی به اثبات عقلی شفاعت همت گمارده است. در حکمت متعالیه صدرالمتالهین، اصل تشکیک قاعده امکان اشراف و تقدم و تاخر که به تشکیکی باز می گردد نقش رکن اثبات عقلی شفاعت را ایفا می کنند. در هر حال محور اصلی نوشتار، پی گیری این مساله است که آیا اساسا می توان شبهات شفات را بر پایه ملاحظات عقلی و اصولی و قواعد فلسفی پاسخ گفت و علاوه بر نقل از مبانی عقلی مدد جست؟ ما در این پژوهش سعی نمودیم که با درک حقیقت شفاعت، ثابت کنیم که این موضوع با توحید منافاتی ندارد و طلب شفاعت از اولیای الهی بر اساس ادلیه عقلی و نقلی درست است و از طرف دیگر هدفمان این بوده که با کاربردی نمودن آموخته های فلسفی و مرتبط ساختن آن با آموزه اهی کلامی و مبانی عقیدتی، به رفع شبهاتی که در مورد شفاعت مطرح گردیده بپردازیم.

شفاعت از دیدگاه قرآن و فریقین

این رساله به نام شفاعت از دیدگاه قرآن و فریقین نام گذاری شده است و شامل چهار بخش می باشد.در بخش اول در رابطه با معنای لغوی شفاعت و همچنین کاربردهای شفاعت در قرآن صحبت شده است. بخش دوم در رابطه با اثبات شفاعت و آیات نافی شفاعت صحبت به میان آمده است.در بخش سوم فلسفه و چگونگی شفاعت مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته شده است.و در بخش پایانی پرسش ها و شبهات مربوط به شفاعت مورد تحقیق قرار گرفته شده است.

شفاعت از دیدگاه قرآن و سنت (2)

شفاعت از دیدگاه قرآن و سنت نویسنده: مریم ملکیدانشگاه: مرکز مدیریت حوزه های علمیه قممقطع: سطح دوسال: 1385استاد راهنما: آقای محسن محمدی فشارکی

بازتاب حماسه عاشورا در شعر بعضي از شعراي عرب زبان

ادبيات در قلمرو شعر و شاعري در ميان شيعيان از آغاز، مرتبتي بلند داشته است. شايد مهارت و توانمندي امامان شيعه در سرودن شعر و همچنين تشويق و تکريم آنها نسبت به شاعران متعهد و با اخلاص، انگيزه اي شد تا ابيات و سوگ سروده ها، براي کسب منافع مادي نباشد، بل براي رضايت خدا و دفاع از آل اله بر زبان آيد؛ از سوي ديگر، جدال هاي سياسي و شورشگري هاي انقلابي شيعيان در عصر اموي و عباسي، در گسترش و توسعه ادب شيعه مخصوصا در حوزه شعر و شاعري، نقش مهمي ايفا کرده است؛ به ويژه پس از حادثه عاشورا در کربلا و شهادت مظلومانه امام حسين (ع) و شماري از خاندان پيامبر (ص) روح حماسي شيعه در قالب نثر و نظم پرشور تجلي يافت؛ افزون بر آنکه مساله «غدير» نيز در اين ميان جايگاه بلندي در ادب شيعه دارد و غديريه هاي فراواني در قرون اوليه اسلامي سروده شده است. در اين مقاله، به نام چند تن از مرثيه سرايان پيشتاز و نمونه اي از شعرشان بسنده مي شود.

چگونگي اسناد اضلال و هدايت به خداوند با تاکيد بر نظر علامه طباطبايي

بحث از مشيت خداوندي، مستلزم تبيين مساله قضا و قدر است. اسباب اختلاف عقايد در مساله قضا و قدر نيز به سبب اموري چون مذاق و مشرب، عقايد پيش از اسلام، نحوه معاشرت، علما و … بوده است؛ ضمن آنکه بحث از اين مساله به دوره خاصي محدود نمي شود و همواره طي دوره هاي مختلف مطرح بوده و خواهد بود، تا به سبب آن «راسخان در علم» از مقلدان متمايز و نمايان گردند؛ براين اساس، هر کس از زاويه اي به اين مساله نگريسته و بدين شکل، فرقه هايي ايجاده شده است.
در اين مقاله تعبير قرآني «من يشاء» در آياتي که به هدايت و اضلال بندگان اشاره دارد، با تاکيد بر نظر علامه طباطبايي مورد بررسي قرار گرفته و طي آن معلوم شد از اين منظر متعلق مشيت، خواست حقيقي بندگان است که در پرتو مشيت الهي تحت سلسله اي از سنن صورت مي پذيرد. از نظر وي، نفوذ مشيت الهي گرچه از طريق سلسله مراتب علي و معلولي تبيين مي گردد، مالکيت مطلق خداوند نسبت به کل هستي، بنده و فعل او را نيز به طور مستقيم در پيوند با مشيت الهي قرار مي دهد؛ اما اين مشيت بر اساس سنن الهي و متناسب با زمينه سازي بندگان به فعل آنان تعلق مي يابد و سبب جبر و تفويض نمي گردد.

بررسي تاثير عقايد مذهب شيعه بر ارتباطات فضايي مساجد شيعي

مذهب شيعه که نظام اعتقادي خود را بر سنت و سيره معصومين (ع) استوار ساخته است، انسان را به عدالت، آگاهي، انديشه و اجتهاد فرا مي خواند؛ از اين رو مذهب شيعه در ايران به دليل گوهر انساني و عقلاني خود، به عقايد اصيل ايراني محتوا و جهت مي بخشيد. در چنين ترکيب و پيوندي بود که انسان ايراني، هويتي تازه يافت و به تدريج عناصر متعالي و تاريخي تشيع در فرهنگ و آداب و رسوم مردم بروز کرد. روح هنرمندان و معماران ايراني به تشيع روشن گرديد، لذا دست به آفرينش فضاهايي زد که از روح و ماهيت تشيع سرشار بود. معماري مسجد به عنوان محمل بروز چنين عقايدي از ظرايفي در طراحي برخوردار گشت که درک آنها جز با شناخت دقيق مباني اعتقادي شيعه امکان پذير نيست. بدون شک اين اعتقادات در تمامي اجزا و عناصر مسجد شامل جانمايي و ارتباطات فضايي، تزيينات، ميزان نور، رنگ، مقياس و ساير عناصر مساجد تاثير گذاشته و نمايان گشته است؛ با اين حال در اين پژوهش، جهت وصول به نتيجه اي واضح تر، دوازده نمونه از مساجد شيعي و نيز دوازده نمونه از مسجد اهل سنت از لحاظ چگونگي ارتباطات فضايي مورد بررسي تطبيقي قرار مي گيرد و اصولي که در مراتب فضايي و نحوه حرکت آدمي در مساجد رعايت مي شود، معرفي مي گردد.

نقد دايره المعارف قرآن ليدن بر اساس آرا و مباني شيعه

يکي از جديدترين آثاري که خاورشناسان و قرآن پژوهان غيرمسلمان درباره قرآن و معارف والاي آن در سال هاي اخير تدوين نموده اند، دايره المعارف قرآن ليدن است. اين دايره المعارف طبق بيان سرويراستار آن، خانم جيم دمن مک اوليف داراي هزار مدخل بوده و از سال 2000 ميلادي تاکنون پنج جلد آن انتشار يافته است. نويسندگان قرآن پژوه اين دايره المعارف، نظرات و ديدگاه هاي متفاوتي درباره موضوعات قرآني نظير مصدر قرآن، تاريخ جمع و تدوين آيات، ادبيات و ساختار قرآن، تحريف قرآن و معارف و محتواي قرآن کريم ابراز کرده اند که در برخي موارد، اصول و مباني شيعه را مورد هجمه قرار داده، اظهار نظرهاي بي پايه و اساس و غيرعالمانه اي را بيان داشته اند.
لذا اين مقاله بر آن است با رعايت اصل انصاف و واقع نگري، به نقد علمي و محققانه ديدگاه هاي خاورشناسان و نويسندگان دايره المعارف قرآن ليدن بر اساس آرا و مباني شيعه بپردازد تا سهمي در تبديل فضاي تاريک اتهام ها به فضاي روش واقع نگري جامعه بشري به اين کتاب آسماني داشته باشد.