برچسب: تاریخ

بررسي آثار تمدن ايراني، شيعي در منطقه ارمنستان

از حکومت صفويه در ارمنستان تا امضاي قرارداد ترکمانچاي نزديک به سيصد سال طول کشيد. در طول اين سه سده، ايران اسلامي که خود به تشيع گرويده بود، آثاري از تمدن خود را در آن منطقه به جاي گذارد. وجه مشترک همه سلسله هايي که در اين دوره به حکومت رسيدند، قدرت معنوي آموزه هاي تئوريک و عملي مذهب تشيع بود که در بستر فرهنگ متعالي ايراني به خوبي رشد کرده بود.
متاسفانه بسياري از آن آثار در اثر ناملايمات طبيعي روزگار و عناد و بي مهري کمونيسم از بين رفته است؛ تاريخ نگاري درستي نيز صورت نگرفته است و اطلاعات دقيق و جامعي در دست نيست.
آنچه نويسندگان بيشتر بدان پرداخته اند، تعاملات اقتصادي دوران شاه عباس دوم با ارامنه جلفا و برخي تاثيرات ادبي بر زبان ارمني است. نگارنده تلاش کرده است با تمام محدوديت ها، از خلال منابع پراکنده، تصويري از آثار تمدن مربوط به آن دوران، به ويژه آثار فرهنگي ـ سياسي را ارايه نمايد.

بررسي فرايند تحديد نفوذ سازمان روحانيت شيعه در عصر رضاشاه پهلوي

رضاخان، براي تثبيت خود و ايجاد حكومتي عاري از نفوذ مذهب و روحانيان ـ الهام گرفته از غرب به خصوص آتاتورك در تركيه ـ اقداماتي انجام داد. هرچند نوسازي در اين دوره ـ كه با الگوي مدرنيسم غربي مطابقت داردـ به صورت ناقص و نيم بند انجام شد، اما ثمره مهم آن، يعني سكولاريسم پيگيري شد و تا حد قابل ملاحظه اي اجرا شد. در اين راستا سازمان روحانيت شيعه به عنوان يک نهاد ديني در معرض تحديد و حذف از صحنه اجتماع قرار گرفت؛ تا جايي كه اعضاي اين سازمان به صحنه رويارويي مستقيم با مصداق هاي نوگرايي عصر رضاشاه كشيده شدند. اين مقاله تلاشي در پاسخ به اين سوال اساسي است كه اصلاحات و سياست هاي نوگرايانه رضاشاه چه تاثيري بر قدرت و نفوذ سازمان روحانيت شيعه در جامعه ايران داشته است؟ به نظر نگارنده رضاشاه با نوسازي ارتش و نظام اداري، نظام قضايي، نظام آموزشي و سازمان اوقاف حکومت خود، باعث كاهش چشمگير نفوذ و قدرت روحانيت شيعه در سالهاي 1299 تا 1320 شد.

بررسي نقش تشيع در قيام طاهر ذواليمينين عليه خليفه عباسي

رابطه ميان اميران سلسله طاهري و خلفاي عباسي، رابطه محکم و نزديکي بوده است؛ بر همين اساس آنها را سني مذهب مي دانند؛ اما پيدايش سلسله، با اين نگاه در تناقض است؛ زيرا موسس آن، طاهر ذواليمينين، نخستين امير يا حکمراني است که به مخالفت با خليفه اي که از او منشور گرفته بود، برخاست؛ البته بعد از اين عصيان، همچنان حکومت در دست فرزندان وي باقي ماند و او موسس نخستين سلسله مستقل ايراني شناخته شد.
ايجاز روايات مربوط به وي در منابع، شناخت ماهيت اقدام وي و انگيزه هاي او را در هاله اي از ابهام قرار داده است. تا کنون محققان بسياري به مطالعه درباره طاهر و قيام وي پرداخته اند، اما کسي به تاثير تشيع در قيام طاهر اشاره نکرده است. در اين نوشتار سعي شده است با مطالعه و بررسي عقايد مذهبي طاهر و ارايه قرائن و شواهد کافي، شيعه مذهب بودن وي را بررسي نموده، در پي آن تاثير اين اعتقاد مذهبي را در عصيان طاهر عليه خليفه، جستجو کنيم و آن را مورد ارزيابي قرار دهيم.

بررسي روش شناسي تفسير المنار در نگاه مهم ترين مفسر شيعي معاصر، علامه طباطبايي

در اين مقاله تفسير الميزان که يکي از تفاسير مهم شيعي عصر حاضر است، با تفسير المنار که از تفاسير معتبر قرن چهاردهم اهل سنت است، از نظر روش شناسي مورد مقايسه و تطبيق قرار گرفته است. از رهگذر اين مقاله، جايگاه تفسير المنار در تفسير الميزان، و روش شناسي نقد آراي شيخ محمد عبده و رشيدرضا به وسيله محمدحسين طباطبايي روشن خواهد شد. گفتني است مولف الميزان با تکيه بر ديدگاه شيعي و شاخص هايي که به وسيله اهل بيت ارايه شده است. آراي مورد اختلاف مولفان المنار را در اين موضوع نقد و بررسي کرده است. بسياري از اختلافات دو تفسير، معلول باورهاي مبنايي مولفان آن است؛ ولي بسياري از اختلافات ديگر، به تفاوت روش آنان در تحقيق و عدم پژوهش کامل در يک موضوع بازمي گردد.

حضرت علي و نقش آراي عمومي در شکل گيري نظام سياسي آرماني تشيع (امامت)

در نظام سياسي امامت، امام معصوم از جانب خداوند منصوب مي شود.
در انديشه و عمل حضرت علي که اولين امام و هويت بخش تشيع است، حضور مردم و رضايت آنان نقشي اثربخش دارد. علي رغم داشتن پشتوانه عصمت و نصب الهي، مدت 25 سال از خلافت دور ماند و سرانجام با خواست و اصرار مردم، حکومت و مديريت جامعه اسلامي را بر عهده گرفت. او شوراي مهاجرين و انصار و اجتماع آنان بر فردي به عنوان امام را موجب خشنودي خدا مي داند و بر انتخاب خود از سوي مردم صحه مي گذارد.
در اين مقاله، متضاد يا قابل جمع بودن نصب الهي و انتخاب مردم، نقش آراي عمومي در مشروعيت سازي حکومت امام معصوم، به فعليت رساندن ولايت امام منصوب از جانب خداوند، مقيد يا مطلق بودن اعتبار شورا و بيعت و آثار شرعي و حقوقي آنها، جايگاه اهل حل و عقد و عامه مردم در انعقاد و شکل گيري امامت و…، بر اساس انديشه ها و سيره عملي حضرت علي مورد بررسي قرار گرفته است.

دورنماي ژئوپليتيک شيعه در عراق

در اين نوشتار سعي شده است سامان ژئوپليتيکي شيعيان در عراق آينده، تبيين شود. در ابتدا دو سناريوي اساسي درباره نظام سياسي آينده عراق و ويژگي هاي هر کدام، مورد بررسي قرار گرفته است. با بررسي واقعيت هاي امروزي عراق مي توان نتيجه گرفت از دو سناريوي نظام دموکراتيک مبتني بر فدراليسم و نظام استبدادي، شرايط براي تحقق سناريوي اول فراهم است.
با توجه به عناصر ژئوپليتيکي در صورت وقوع نظام دموکراتيک مورد نظر، مي توان به اين نتيجه رسيد که وزن و قلمرو ژئوپليتيکي شيعيان ارتقا خواهد يافت. جمعيت، حکومت و نهادهاي سياسي، موقعيت و منابع طبيعي، از جمله عناصر ژئوپليتيکي است که مورد بررسي قرار گرفته اند.
با توجه به تجزيه و تحليل انجام شده، صحت فرضيه «در آينده وزن و قلمرو ژئوپليتيکي شيعيان در داخل و خارج گسترش و تثبيت خواهد يافت»، اثبات شده است.

وهابی‎ها و تبرک به قبر پیامبر اکرم

از جمله اموری که در آن وهابیان به مسلمانان( خصوصا شیعیان) حساس هستند موضوع تبرک و آداب روضه منوره و حرم پیامبر می باشد. وهابیون دست کشیدن به قبور و طواف قبور را مانند کارهای دوران جاهلیت می دانند که برای بت ها انجام می شد. در مقابل این شبهات و توهمات مسلمانان و شیعیان نیز پاسخ هایی را داده اند که در ادامه این نوشتار اشکالات وهابی ها و پاسخ مسلمانان نقد وبررسی می شود.

مفهوم تبرک بین شیعه و وهابیت

هدف پژوهشگر زدودن اتهام شرک و کفر توسط وهابیان، از شیعیان و کسب جواز و مشروعیت آن از طریق بررسی آیات و روایات است روش نمونه گیری تحقیق با روش کتابخانه ای و با مطالعه کتب و آثار مربوط به تبرک صورت گرفته است.روش پژوهش فیش برداری از آیات، روایات، کتب و مراجع است.طرح پژوهش ذکر تاریخچه ای از وهابیان و عقاید آنان سپس ریشه یابی عقاید وهابیان که به ابن تیمیه برمیگردد و نیز ریشه یابی افکار ابن تیمیه برمیگردد و نیز ریشه یابی افکار ابن تیمیه و سپس آیات و روایات در بردارنده برکت و تبرک گردآوری شده تا جواز و مقبولیت تبرک بدست آید.نتیجه کلی با توجه به آیات که کلام خدا بوده و روایات معصومین که درباره تبرک نه تنها منعی ندارند بلکه تشویق نیز می کنند،جواز و مشروعیت تبرک بدست می آید و ادعاهای وهابیان در تحریم تبرک صحت ندارد.

درخواست شفاعت از انبیا و اولیا، از منظر فریقین

درخواست شفاعت از انبیا و اولیا از مباحثی است که دیدگاه های متفاوتی دربارة آن مطرح گردیده است، تا حدی که برخی آن را شرک دانسته اند. این تحقیق تلاش می کند تا دیدگاه فریقین دربارة این موضوع را با استناد به منابع هریک از آن ها، تبیین کرده و به شبهات مرتبط با شفاعت نیز پاسخ گوید. شفاعت به معنای یاری رساندن اولیای خدا و با اذن او، به افرادی است که در عین گناه کار بودن، پیوند ایمانی خود با خداوند و رابطة معنوی خود با اولیای الهی را قطع نکرده اند. ولی این اصل که مورد پذیرش همة مسلمین است دارای حدود و شرائط مشخصی بوده و مطلق نیست. آن گونه که از آیات و روایات استفاده می شود، قرآن، رسول خدا، انبیای الهی و امامان معصومع، ملائکه، شهدا، مؤمنین، نماز و علما از موجوداتی هستند که می-توانند شفاعت کنند. بررسی قرآن نشان می دهد که آیات مربوط به شفاعت، هفت گروه بوده و همگی حکایت از آن دارد که اصل شفاعت مورد قبول خداوند بوده و همچنین مفسران قرآن نیز در تفاسیر خود آن را مسلم دانسته اند. همچنین شفاعت از موضوعاتی است که احادیث متواتر و بسیار متنوعی در منابع شیعه و اهل سنت بر آن دلالت دارد. از سوی دیگر، با تکیه بر آیات قرآن و روایات می توان دریافت که درخواست شفاعت مورد تأیید شارع مقدس بوده و حتی مسلمانان نسبت به آن تشویق شده اند؛ سیرة صحابه و تابعین هم نشان می دهد که آن ها از پیامبر و گاهی از یکدیگر درخواست شفاعت نموده اند. در واقع، درخواست شفاعت همان درخواست دعاست که در متون دینی نسبت به آن نیز اذن داده شده است. در مجموع می توان گفت که درخواست شفاعت بر اساس آیات قرآن، نصوص وارده در فریقین و همچنین عقل سلیم، مورد پذیرش بوده و به هیچ وجه شرک نخواهد بود و شبهات گوناگونی که در این باره مطرح شده، با دلائل نقلی و عقلی مطرود هستند.

جایگاه تبرک از نظر آیات و روایات

از آن جا که تبرک‌ جستن به انبیا و صالحان و اماکن و مشاهد مقدسه و نیز آثار منسوب به آنان، از سوی وهابیان به شدت مورد انکار قرار گرفته است و آنان این گونه اعمال را از مصادیق شرک، کفر و بدعت می‌پندارند، در این تحقیق به مسأله تبرک و جایگاه آن در آیات قرآن مجید و روایات شیعه و سنی پرداخته شده و با استناد به آیات و روایات، نظریه وهابیت در مورد شرک بودن وحرمت تبرک، که این نظریه، خود نوعی بدعت آشکارا در دین مبین اسلام است، رد شده است. در این پژوهش، روش کار کتابخانه‎ای بوده و آثار مختلف علمای شیعه و به خصوص علمای اهل سنّت مورد بررسی قرار گرفته که بسیاری از این منابع دست اول بوده است. نتایج بررسی ها نشان داد ‌که مشروعیت تبرک از دیدگاه عقل و شرع پذیرفته شده است؛ چرا که نه عقل مانع از آن است که انسان موحد و مؤمن، با اعتقاد خالص به توحید به مقدسات این عالم تبرک بجوید و نه در آیات و روایات دلیلی وجود دارد که مشروعیت آن را خدشه‌دار کند.

تَبَرُّک (2)

تبرک به معنای درخواست خیر و برکت از خداوند، از طریق یک موجود مبارک می‌باشد. خداوند متعال در برخی از اشخاص و زمانها و مکانها برکت قرار داده است (مانند: لیله القدر، بیت الله الحرام، انبیای الهی). لذا مردم می توانند از این خیری که خداوند در برخی اشخاص و مکانها قرار داده استفاده کنند در قرآن نیز بر تبرک به پیراهن حضرت یوسف اشاره شده است، صحابه در زمان حیات پیامبر خدا(ص) به ایشان تبرک می جستند، و بعد از رحلت ایشان به قبر ایشان و آثار باقیمانده از ایشان تبرک می جستند. با استفاده از ادله جواز تبرک می توان گفت، تبرک به هر یک از اولیای الهی جایز است. اما وهابیت با این مساله مقابله کرده و آن را بر خلاف روش قرآن و صحابه، شرک تلقی می‌کنند.

تبرک (1)

تبرُّک، برکت جستن از خداوند، پیامبران، امامان و اولیا و آثار آنان. گذشته از مستندبودن این عمل به شواهد قرآنی و احادیث و سنّت نبوی و نیز سیرة ائمه علیهم السلام، اعتقاد بدان بر اساس مبانی کلامی و روان شناختی قابل تبیین است. همچنین در غالب ادیان اینگونه اعمال رایج است، برای نمونه می توان به برکت جستن از بزرگان دینی در دین یهود و مراسم عشاء ربانی در مسیحیت اشاره کرد. انسان در عملِ برکت جستن سعی دارد به واسطه آثار برکت بخش، از فیض و قدرت الاهی بهره مند شود. برکت عطیه ای الاهی است که بر انسان و طبیعت و اشیا نزول می یابد و عبارت است از احسان و منفعتی مادّی یا معنوی که از رحمت الاهی نشأت می گیرد. بدینسان در نحوه تحقق آن می توان گفت انتقال قدرتی است مقدّس و مؤثر که از جهان فوق طبیعت صادر می شود و کیفیتی نو به متعلَّق آن می بخشد.