بررسي نقش حسينيه اعظم زنجان در ترويج دينداري اين شهر
پديده دسته روي در ايام محرم الحرام در جهت تعظيم و تکريم شهادت حضرت سيدالشهدا (ع) امام سوم شيعيان، امري کاملا مرسوم در ايران و ساير جوامع شيعي جهان به شمار مي رود. درحاليکه دسته روي عموما در روزهاي نهم و دهم (تاسوعا و عاشورا) محرم و به صورت محلي و جدا جدا انجام مي گيرد. دسته روي مهم شهر زنجان، در روز هشتم محرم، با عنوان «يوم العباس»، به صورت يکپارچه، متشکل از يک دسته عظيم که از ادغام ده ها دسته کوچک محلي در يکديگر، پديد آمده، انجام مي شود. مقاله حاضر، در ابتدا، اين مراسم سوگواري جمعي مهم کشوري را به شيوه مردم نگارانه شرح و توصيف مي کند و سپس زواياي مختلف کارکردهاي اجتماعي اين آيين عزاداري را در جهت ارتقا همبستگي ديني مردم اين استان و نيز تقبل آسيب هاي اجتماعي آن جامعه در ايام سوگواري مذکور، با استناد به مشاهدات و تجربيات و شنيده هاي معتبر، تحليل و تفسير مي کند.
آزادانديشي در حوزه هاي علميه شيعي: شخصي يا نهادين؟
اگرچه مساله آزادانديشي از ديرباز در آموزه هاي ديني مورد تاکيد و توجه بوده است، اما همواره با دشواري هايي روبرو بوده است. اينکه چگونه اين مشکل در نهاد روحانيت شيعه و حوزه هاي علميه پا گرفت و چرا بسياري از عالمان آزادانديش با دشواري مواجه شدند، موضوع اين مقاله است. مدعاي نگارنده اين است که آزادانديشي در سازمان روحانيت شيعي، همواره دغدغه اي شخصي بوده، به دغدغه اي نهادي تبديل نشده است؛ از اين رو آزادانديشي توسط معدودي از عالمان مورد توجه بوده است. با اين وصف، سازمان روحانيت شيعه بايد ضمن آسيب شناسي اين مساله، با حمايت رسمي و نهادي از آزادانديشي، زمينه هاي بسط و رونق دانش هاي اسلامي را پديد آورد و مساله آزادانديشي را در سازمان روحانيت نهادينه سازد و آن را از يک مساله شخصي به مساله اي نهادي و سازماني، ارتقا و تعالي بخشد.
التباس فضل بن شاذان شيعي و سني از قرن سوم هجري
فضل بن شاذان نيشابوري، متکلمي شيعي و فضل بن شاذان رازي، دانشمندي سني است. اشتراک در نام، معاصر بودن و همساني عناوين برخي تاليفاتشان، سبب شده از زمان ابن نديم بغدادي (م 380ق) به بعد، التباسي پديد آيد و نام يکي با ديگري اشتباه گرفته شود.
در اين مقاله به ايجاز، به تسلسل تاريخي خلط و مصاديق آن، اشاره شده، براي تمايز آن دو شخصيت، از راهكارهايي همانند بازشناسي کنيه، جد، استادان، شاگردان، تخصص و تصنيفات هر يک، استفاده شده است. تخصص اصلي «ابوالقاسم فضل بن شاذان بن عيسي رازي» (م 290ق)، در علوم قرآني و علم تفسير، به ويژه دانش قرائات بوده و با دانش فقه نيز آشنا بوده است. مشايخ و شاگردان وي، همگي جزو اهل سنت به شمار مي آيند. اما ابومحمد فضل بن شاذان بن خليل نيشابوري (م260 ق)، در دانش هاي حديث، فقه و کلام شيعي نامبردار است. وي نظريه پرداز ارشد علم كلام و مولف ده ها رديه، بر گرايش هاي کلامي عصر خويش مي باشد.
نقش حزب الدعوة الاسلاميه در گفتمان مقاومت جنبش شيعي عراق
جنبش سياسي – اجتماعي نوين شيعه در عراق، در فضاي گفتماني حاکم بر جامعه عراق در دهه 1940 به بعد شکل گرفته، ارتباط تنگاتنگي در ابعاد انديشه اي و سياسي با زمينه اجتماعي تاريخي عراق دارد. رويدادهايي چون گسترش انديشه هاي کمونيستي و ناسيوناليستي، و پس از آن روي کار آمدن حزب بعث در سال 1968 و سرکوب سازمان يافته شيعيان و اعمال تبعيض هاي آشکار، گفتمان جنبش شيعي عراق و حوزه هاي علميه را وادار به نوزايي در انديشه سياسي و حوزه تفکر کرد که تجسم آن را مي توان در آراي شهيد صدر و تشکيلات حزب الدعوة الاسلاميه و مبارزه بيش از چهار دهه اي آن به عنوان گفتمان مقاومت، در برابر گفتمان هاي قدرت ديد.
در اين مجال، گفتمان اسلام گراي جنبش شيعي عراق و حرکت اجتماعي – سياسي مبتني بر آن، در سه دوره کلان گفتماني بررسي مي شود: در دوره اول، ايده جهان شمولي و مبارزه با گفتمان مارکسيستي و ناسيوناليستي. دوره دوم، ايده محلي گرايي و در دوره سوم، راديکاليزه شدن، معناي ثابت گفتمان هستند.
اعتبار راي اکثريت از منظر فقه القرآن شيعه
امروزه راي اکثريت و عمل به آن، يکي از موضوعات جديد و محوري نظام هاي دموکراتيک به شمار مي رود. عمدتا نظام هاي سياسي اومانيستي به فراخور اصول و مباني فکري مورد پذيرش خود، تلاش مي کنند اعتبار فزاينده اي به راي اکثريت ببخشند و از اين رهگذر مردم سالار بودن واقعي خود را به اثبات رسانند؛ اما در نظام مردم سالاري ديني که بر پايه و اساسي متفاوت بنيان نهاده شده است و خداوند متعال در کانون و مرکزيت امور قرار دارد، بايد اين موضوع از منظر فقه القرآن و فقه الحديث واکاوي شود. پاسخ اين موضوع در اين نوشتار از منظر فقه القرآن و با تاکيد بر ديدگاه هاي مفسران شيعه مورد بررسي قرار مي گيرد. ديدگاه برگزيده در اين باره آن است که نظريه اکثريت اغلب جنبه اعلامي داشته، تصميم گيري نهايي به جز در موارد خاص، با حاکم اسلامي منصوب از طرف خداوند است.
کهن ترين اثر شيعي در شرح دعاي سمات و مولف آن
شيخ ابراهيم کفعمي، محدث برجسته امامي در سده نهم و دهم هجري، اثر كمتر شناخته شده اي به نام صفوة الصفات في شرح دعاء السمات دارد که قديمي ترين شرح دعاي سمات است. اين كتاب به رغم جايگاه و اهميتش، هنوز نسخه اي خطي است. اين مقاله ابتدا به شرح حال و معرفي آثار كفعمي مي پردازد؛ سپس اين اثر مهم را بررسي و واكاوي مي كند و به مباحث مهمي همچون منبع شناسي و روش شناسي كفعمي در اين كتاب مي پردازد. اين مقاله به ديگر مطالب مهم مطرح شده در اين كتاب، همچون علوم ادبي، پيامبرشناسي، فرهنگ شناسي، مکان شناسي و طبيعت شناسي نيز مي پردازد.
اجماع علمای اهل سنت به برتری علمی امام صادق علیه السلام
برگرفته کتاب شریف الغدیر
وهابیت و حرمت سفر برای زیارت قبور
مسلمانان تا قرنها بر استحباب زیارت قبور پیامبر(صلی الله علیه و آله) و صالحین اجماع داشته اند. اولین کسی که علم مخالفت با این اجماع مسلمین را برافراشت، ابن تیمیه بود. وی با تکیه بر روایت «شد رحال»، بار سفر بستن به قصد زیارت پیامبر ( صلی الله علیه وآله ) را حرام می شمارد و سفر به چنین نیتی را سفر معصیت می دانند. وهابیان نیز به تبع ابن تیمیه این روش را در پیش گرفتند، در حالی که این استدلال به دلیل این که بر مبنای فهم غلط نهاده شده، مردود است. در مقاله حاضر حدیث «شد رحال» بررسی و نقد خواهد شد.
نقدی بر عقائد وهابیت
موضوع این تحقیق نقدی بر عقاید وهابیت است که مسائل مورد بحث در آن عبارتند از عقاید وهابیت و اثبات نادرستی آنها از طریق قرآن و سنت پیامبر، نشان دادن این مطلب که وهابیت امروز متفاوت از وهابیت دیروز است. و اثبات این مطلب که وهابیت فرقه ای می باشد که با اهداف سیاسی تشکیل شده است. در این تحقیق بحثی کوتاه در مورد تاریخچه وهابیت و عقاید آنها شده و به بررسی عوامل اصلی رشد فرقه وهابیت پرداخته شده و در ادامه به شباهت وهابیت با برخی فرقه ها و همچنین روشهای تبلیغ وهابیت در مکه و دیگر مراکز پرداخته شده و عقاید آنها نقد شده است خشونت های وهابیان از جمله حمله به مکه، مدینه، سوریه، نجف، و حتی سرزمین خودشان، بحثی است که در ادامه بیان شده و در قسمت آخر به بررسی وهابیت امروز با وهابیت دیروز به عنوان وهابیت مدرن پرداخته شده است. نوع منابع مورد استفاده در این تحقیق دست اول و این تحقیق به اعتبار ماهیت و روش، تاریخی بوده و روش جمع آوری مطالب در آن کتابخانه ای می باشد. با توجه به مطالب ذکر شده می توان چنین نتیجه گرفت که وهابیان با درک نادرست از مفهوم بدعت و شرک، سایر فرقه های مسلمین را مطرود دانسته و اعمال آنها را تخطئه می کنند در حالی که خود به اعمالی روی آورده اند که هر مورد آن کاملاً بدعت محسوب شده، و همانطور که در طول تاریخ نیز نشان داده شده، اگر پشتوانه ای سیاسی برای این فرقه نبود، محال بود که این تفکرات در میان جوامع اسلامی جایگاهی داشته باشند به عبارت دیگر، همه ی گمراهی هایی که تردیدی در آن نیست، یا در نتیجه انکار حقیقت اسلام به عنوان حقیقت اسلام است یا در نتیجه غلوّی است که از تعصّب و خواسته های نفس ناشی شده و یا ثمره ی تأویل و تفسیر نادرستی است که هیچ دلیل عقلی و شرعی ندارد.
معرفی کتاب: «زیارت از دیدگاه علما و عرفای فریقین»
زیارت قبور معصومین علیهم السلام و اولیای الهی امری مستحب و دارای اثرات معنوی و تربیتی زیادی است که باعث شکوفایی استعدادهای معنوی و رشد روحی زائر میگردد. و موجب دگرگونی روحی و معنوی بسیاری از زائران می شود. مولف در صدد این است که زیارت اولیای الهی و بزرگان را بعد از مرگشان، همانند زمان حیاتشان نشان دهد.
مشروعیت سفر برای زیارت قبور
از جمله امور پسندیده و سنت جا افتاده نزد مسلمین حضور بر سر قبور اولیای خدا و زیارت قبور آنها می باشد که در این زمینه روایاتی نیز وارد شده است. در نیمه اوّل قرن هشتم، شخصی به نام «ابن تیمیه» ظاهر شد و زیارت قبور را نوعی بدعت دانست و سفر برای زیارت قبور، حتی قبر پیامبر را نامشروع خواند. این عقیده هم اکنون نیز در میان وهابیت جاری است که در نوشتار حاضر درباره این عقیده وهابیان مطالبی بیان خواهد شد.
مبانی فقهی توسل و زیارت
زیارت و توسل که از شعائر الهی به شمار می رود یکی از افعال رایج و متداول جامعه دینی بوده و در منابع اسلامی بر آن تاکید شده است.اصل مساله توسل مورد قبول فرق اسلامی است لکن علماء اسلامی در توسل به انبیاء و اولیاء الهی پس از مماتشان اختلاف کرده اند.برخی از علماء حکم به جواز و یا استحباب و وهابیان قائل به حرمت آن هستند.سلفیان به علت ناآشنایی با آیات قرآن کریم و عدم تعمیق درآن به آیاتی تمسک کرده و دیگر مسلمانان را متهم به شرک و کفر می نمایند لکن اولا مقصود قرآن از آن آیه ها،نهی عبادت مشرکین در برابر معبودهای خیالی است.دوما مسلمانان اعتقاد به الوهیت و ربوبیت پیامبر و اولیاء الله نداشته و این بزرگواران را در تاثیر گذاری مستقل نمی دانند بلکه فاعل حقیقی را خداوند می دانند؛توسل عین توحید است،آنها معنی عبادت و شرک را به خوبی نفهمیده اند. زیارت آن گونه که وهابیان پنداشته اند بدعتی نو در شیعه نیست مسلمانان از صدر اسلام تا کنون به استحباب زیارت قبر پیامبر اکرم(ص) اتفاق نظر دارند امامیه زیارت قبور ائمه اطهار (ع) را مستحب می دانند،در قرآن آیات مختلفی وجود دارد که می توان حکم جواز و یا استحباب زیارت قبور را بدست آورد ضمن آنکه احادیث وارده و سیره بزرگان دینی نیز بر این امر تاکید دارد؛زیارت از احکام ضروری نیست که هر کس بر خلاف آن اجتهاد کند بتوان او را تکفیر نمود زیرا (للمخطئی اجرٌ للمصیب اجران)
